Şibam
| Şibam | |
|---|---|
Kasaba | |
 Şehrin Hadramut ve arka planda Hadramut Dağları | |
  Şibam | |
Koordinatlar: 15°55′37″K 48°37′36″D / 15.92694°K 48.62667°D | |
| Ülke |  Yemen |
| Mahfuzat | Hadramut |
| Mudiriyye | Şibam[3] |
| Nüfus | |
| • Toplam | 7.000 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 |
| İklim | BWh |
| Yollar | N5 S5 |
| UNESCO Dünya Mirası | |
|---|---|
| Konum | Yemen |
| Kriter | Kültürel: iii, iv, vi |
| Referans | 192 |
| Tescil | 1982 (6. oturum) |
| Tehlike | 2015 - Günümüz |
| Bölge | Arap ülkeleri |
Şibam (Arapça: شِبَام), Şibam Hadramut (Arapça: شِبَام حَضْرَمَوْت) veya resmi adıyla Surlu Kadim Şibam Şehri, Yemen'in Hadramut Vadisinde bulunan 7 bin nüfuslu bir kasabadır. Hadramut Mahfuzatına bağlı Şibam Müdiriyyesinin yönetim merkezidir.[3] Şehir bazıları 11 kata ulaşan çok katlı kerpiç evleri ile meşhurdur. Şehir, sakinlerini bedevi saldırılardan koruyacak şekilde tasarlanmıştır.
Şehir 3. yüzyıl civarında kurulmuş ve MS 300'de Hadramut Krallığının başkenti olmuştur. Antik ticaret yolları üzerindeki stratejik konumu sayesinde müreffeh bir yer olur. Tahminen 1700 yıldır şehir devamlı meskundur. 1982 senesinde Şibam, benzersiz mimarisi ve kültürel ehemmiyeti sebebiyle UNESCO Dünya Mirası Listesine alınır. Ayrıca Çölün Manhattanı (Arapça: مَانْهَاتَن ٱلصَّحْرَاء), Çölün Şikagosu (Arapça: شِيْكَاغو ٱلصَّحْرَاء) isimleriyle de anılmaktadır.[1][2][4]
Tarih
[değiştir | kaynağı değiştir]Antik
[değiştir | kaynağı değiştir]Şehrin adına ilk kez MS 3. yüzyıla tarihlenen belgelerde rastlanmıştır.[5] Şehrin önemi Hadramut Krallığının başkenti Şebve şehrinin yıkılmasının ardından başkent edilmesi ile artar.[6]
Modern
[değiştir | kaynağı değiştir]El-Mükella ve Şihr ile Kuayti Sultanlığının üç büyük şehrinden biriydi.[7]
1982 senesinde Unesco Dünya Mirası Listesine girer.[8][9]
2008 Yemen Siklonunda sel basması sonucunda bazı binalar hasar görür ve çöker. Yemen İç Savaşı sırasında da tahribata uğrar.[10] 2015 yılında ise Eski San'a ile birlikte UNESCO'nun "risk altındaki kültürel varlıklar" listesine girer.[9]
Mimari
[değiştir | kaynağı değiştir]Şibam'da bulunan tüm yapılar kerpiçten yapılmıştır ve bunlardan 500 kadarı yüksekliği 5 ilâ 11 kat arasında değişen çok katlı evlerdir.[11] Çok katlı yapıların pek çoğunda, her katta bir ya da iki daire yer alır.[12] Çoğu bitişik nizamda inşa edilen ve evler arasında sokak olarak 1-2 metrelik geçitlerin bırakıldığı şehrin mimari yapısı, bedevi saldırılarından korunmak için bu şekilde geliştirilmiştir. Şibam'ın yaklaşık olarak 1700 yıllık bir şehir olduğu sanılmakla birlikte, şehirde bulunan yapıların çoğu 16. yüzyıldan kalmadır. Kerpicin dayanıksızlığı nedeniyle çabuk yıpranan evler yüzyıllar boyunca pek çok onarım ve yıkım da görmüştür.
Şibam batılı kaynaklarda çoğu zaman "en eski gökdelenler şehri" ya da "çölün Manhattan'ı" olarak anılır. Şehir, kent planlamacılığının en eski ve en iyi uygulandığı yerlerden biridir.[13] Dünyadaki en yüksek kerpiç binalar, 30 metreyi aşan yükseklikleriyle Şibam'da bulunmaktadırlar. Bu yapılar dünyada apartman tarzı yapıların ilk örneklerinden biri olarak kabul edilmektedir.[14] Kerpiç yapıların dış cephelerine yağmur ve rüzgârlardan zarar görmemesi için kalın bir mantolama işlemi uygulanır ve cephelerin belirli aralıklarla elden geçirilmesi gerekir.
Şehrin yakınlarında bulunan Tarim kasabası da Hadramut Vadisi'ndeki en uzun yapıya ev sahipliği yapar. El-Minder Camii'nin yaklaşık 53 metre uzunluğundaki kerpiç minaresi bölgenin ve Güney Arap Yarımadası'nın en yüksek minaresidir.[12][15]
Şibam'da tehlikeler
[değiştir | kaynağı değiştir]Şehir 2008 yılındaki yoğun yağışlar nedeniyle bir sel felaketi geçirdi.[16] Şehirde bulunan çoğu binanın temeli sel suları nedeniyle hasar gördü ve bu yüzden pek çok bina çöktü.[17] 2009 yılında El Kaide'nin şehri ziyaret eden turistlere yönelik gerçekleştirdiği bombalı saldırı 6 kişinin ölümü, 4 kişinin yaralanması ile sonuçlandı.[18][19]
Galeri
[değiştir | kaynağı değiştir]-
Kasabanın görüntüsü -
Şehir kapısı -
Bazı binaları -
Şehrin içinden bir sokak -
Süslenmiş ahşap kapı -
Bir evin içi -
Bir sokağın görüntüsü -
Bir pencere -
Şibamın balkonlu binaları -
Şibamın görüntülerinden oluşan bir video
-
Surlu Kadim Şibam Şehrinin görüntüsü -
Şibam'ın görüntüsü
.jpg)
.jpg)
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b البيان. "مدينة شبام حضرموت "شيكاغو الصحراء"". albayan.ae (Arapça). 11 Ocak 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ocak 2025.
- ^ a b "This Ancient Mud Skyscraper City is the 'Manhattan of the Desert'". Travel (İngilizce). 3 Nisan 2017. 11 Ocak 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ocak 2025.
- ^ a b "Yemen Districts". statoids.com. 24 Ocak 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2025.
- ^ "In Pictures: Yemen's 'Manhattan of the Desert' risks collapse". Al Jazeera (İngilizce). 17 Ekim 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ocak 2025.
- ^ "Wadi Hadramowt and walled city of Shibam". shibamonline.net. 4 Mart 2012. 4 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ocak 2025.
- ^ "مدينة شبام حضرموت الأثرية - أقدم ناطحات سحاب في التاريخ" (Arapça). 16 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ocak 2025.
- ^ McLaughlin, Daniel (2007). Yemen (İngilizce). Bradt Travel Guides. s. 198. ISBN 978-1-84162-212-5.
- ^ "Old Walled City of Shibam". whc.unesco.org. 3 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ocak 2025.
- ^ a b Varoutsikos, Bastien (16 Aralık 2015). "Bricks and mortar fire: Yemen's cultural heritage is in the crosshairs". The Conversation (İngilizce). 26 Şubat 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ocak 2025.
- ^ "This Ancient Mud Skyscraper City is the 'Manhattan of the Desert'". Travel (İngilizce). 3 Nisan 2017. 15 Ocak 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ocak 2025.
- ^ Helfritz, Hans (Nisan 1937), "Land without shade", Journal of the Royal Central Asian Society, 24 (2), ss. 201-16
- ^ a b Pamela Jerome, Giacomo Chiari, Caterina Borelli (1999), "The Architecture of Mud: Construction and Repair Technology in the Hadhramaut Region of", APT Bulletin, 30 (2-3), ss. 39-48 [44], doi:10.2307/1504639
- ^ Old Walled City of Shibam 26 Aralık 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., UNESCO World Heritage Centre
- ^ Shipman, J. G. T. (Haziran 1984), "The Hadhramaut", Asian Affairs, 15 (2), ss. 154-62, doi:10.1080/03068378408730145
- ^ p. 9, The Shadow Factory: The Ultra-Secret NSA from 9/11 to the Eavesdropping on America, James Bamford, Random House, Inc., 2009, ISBN 0-307-27939-1.
- ^ "Death Toll Mounts In Tropical Storm". CBS 13. 26 Ekim 2008. 22 Mart 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ekim 2008.
- ^ "Historic Town of Shibam Hadramout Escapes Flooding Largely Unscathed". ITN Source. 3 Kasım 2008. 19 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mart 2010.
- ^ "Al Qaeda blamed for Yemen attack". CNN. 16 Mart 2009. 23 Nisan 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Nisan 2009.
- ^ "Al-Qaeda in Yemen:Political, Social and Security Dimensions". Yemen Post. 12 Nisan 2009. 24 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Nisan 2009.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- (İngilizce) Shibamonline.net
- (İngilizce) Shibam on archnet.org
- (İngilizce) World Heritage Site 3 Şubat 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- (İngilizce) Travel Adventures 23 Mart 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- (İngilizce) Shibam Urban Development Project
| Yemen'deki Dünya Mirası Alanları | |
|---|---|
