Şeyh Hamdullah
 | Bu madde, Vikipedi biçem el kitabına uygun değildir. (Mart 2023) |
Şeyh Hamdullah veya (Arapça: ابن الشيخ الأمَسي, İbn al-Shaykh al-Amasi) bir Türk hattatıdır. (d. 1429/1456 Amasya - ö. 1526 İstanbul) Sühreverdiyye (Arapça: سهروردية, Suhrawardiyya) tarikatı şeyhlerinden Mustafa Dede Efendi'nin oğludur.
Hayatı
[değiştir | kaynağı değiştir]Hattat Piri Şeyh Hamdullah'ın yaşam öyküsü;
Doğumu ve eğitimi
[değiştir | kaynağı değiştir]İslam yazı sanatını zirveye taşıyan hattat olarak tanımlanan Şeyh Hamdullah Amasya’da doğmuş, Buhara'dan Amasya'ya göç etmiş Şeyh Mustafa'nın oğludur. Doğum tarihi kesin olarak bilinmemekle birlikte tarihçiler Hicri 833 - 840 veya Milâdi 1426 - 1429 olabileceğini kaydetmektedirler.
Hamdullah Çelebi, dini ilimleri ve edebi bilgileri devrinin meşhur alimi Şehzade II. Bayezid ve Ahmed’in hocası Hatip Kasım Efendi’den tahsil etmiş, ileri seviyede Arapça öğrenmiştir.
İlk hat hocası Sufi Yahya Çelebi-zâde Ali Çelebi olmuştur. Onun Fatih Sultan Mehmet’e kâtip olması üzerine Amasya’da Hayrettin Halil Çelebi hocalığında yazı eğitimini tamamlamıştır. O altı el yazısını Ya'kût El-Musta'simi'nin ardılı ve Abdallah Sayrafi (ʿAbd-Allāh Ṣayrafī Tabrīzī)'nin gözbebeği Hayreddin Mar'aşî (Ḵayral-Dīn Maṛʿašī)'den öğrendi. Şeyh Hamdullah asıl gelişmesini Yakut Musta’sımi (Yāqūt Mostaʿṣemī ʿJamāl-al-Dīn Abu’l-Majd) ve Abdullah Sayrafi’nin yazıları üzerinde yaptığı uzun çalışmalar sonucunda elde etmiştir.”
Şeyh Hamdullah yazdığı yazı ve kendine has üslûbu ile ‘Kıbletül Küttab’ diye anılmıştır. Yazı onun elinde o derece gelişip güzelleşmiştir ki zamanındaki ve daha sonraki hattatlar ona benzemeye çalışmışlarsa da sanatına yaklaşabilen çok az olmuştur.
II. Bayezid, şehzadeliği ve Amasya valiliği sırasında Şeyh Hamdullah ile yakından ilgilenmiş, hatta Hamdullah'ın yazı hokkasını kendi elinde tutarak üstada hizmette bulunmuştur. Davetlerde de en yakınında oturtmuş, diğer misafirlerden ayrı tutmuştur.
II. Bayezid Hamdullah'ı İstanbul'a davet ediyor
1481'de Fatih Sultan Mehmed Han'ın vefatı üzerine tahta davet edilen Şehzade Bayezid, Amasya'dan ayrılırken hocası Şeyh Hamdullah'ı İstanbul'a davet etmiştir. Bayezid Han'ın saltanat tahtına çıkmasından bir süre sonra Hamdullah İstanbul'a gitmiş, Amasya'da iken arkadaşlık yaptığı Hattat Abdullah ve Hattat Cemaleddin Amasi'nin evine misafir olmuştur.
Hocasının İstanbul'a geldiğini işiten Sultan Bayezid Şeyh'e olan muhabbetinden, ona yakın olmak ve sohbetinde bulunmak için sarayın harem dairesi civarında oda tahsis etmiştir. Daha sonra Şeyh Hamdullah, saraya kâtip ve saray hüddamlığına muallim tâyin edilmiştir.
Hamdullah'ın okçuluğu
[değiştir | kaynağı değiştir]Hattatların piri Şeyh Hamdullah, “Şeyh” unvânını ok atıcılığından almıştır. Ok ve yay yapmakta meşhurdur. Şeyh Hamdullah iyi bir ok atıcısı olduğunu, 1100 adımlık atışıyla göstermiştir. Pehlivanlar arasında ok atış rekoru kırarak menzil sahibi üstat olmuştur.
Bu başarıları sebebiyle Padişah II.Bayezid tarafından Mahmud ve Hamza Dede'den sonra Ok Meydanı Atıcılar Tekkesi Şeyhliği'ne tayin edilmiştir.
Şeyh Hamdullah aynı zamanda iyi bir terzidir. Diktiği kaftanların dikiş yerlerini bulmakta zorlukta çekilirmiş. II. Bayezid'in şehzadeliği sırasında Şeyh Hamdullah kendi elleri ile diktiği ve hediye olarak verdiği kaftanda dikiş yerleri gizlenmiştir.
Son yılları ve ölümü
[değiştir | kaynağı değiştir]II. Bayezid'in vefatından sonra oğlu Sultan Selim zamanında sekiz yıl tamamen inzivaya çekilmiştir. Hem talebe yetiştirmiş, hem de manevi terbiyesine girmiş müritlerini irşat ederek günlerini geçirmiştir. Kanuni Sultan Süleyman Han'ın tahta çıkması ile tekrar padişahın teveccühüne mazhar olmuştur. 1526 yılında İstanbul'da ölmüştür. Vefat ettiğinde yaşı doksanın üstündedir. Mezarı Karacaahmet Mezarlığı'ndadır. Celi sülüs hatla yazılmış mezartaşı kitabesinde "Reisü'l-hattatin Hamdullah el-maruf bi-ibni'ş-Şeyh rahmetullahi aleyh Hicri 927/Miladi 1521" yazılıdır.
Eserleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Şeyh Hamdullah doksanı aşan yaşı ile hayata veda ettiği zaman, geride 30 Mushâf-ı Şerif, 50 En'am-ı Şerif ve cüz, 121 murakka[1] ve kıt'a[2] 8 ilmi eser, 6 dua mecmuası bırakmıştır. İlim ve sanat dünyamıza bilhassa altı nevi yazıda eserler vermiştir. 47 adet Mushaf-ı Şerif, Meşarik ve Mesahib-i Şerif, bine ulaşan Enam,[3] Kehf, Nebe sureleri, tomar kıt'a ve murakka yazmıştır. Mimaride tezyini bir unsur olan celi yazılarla pek az meşgul olmakla beraber bilinen celi yazıları İstanbul'un Firûz Ağa Camii, Davut Paşa Camii, Bayezid Camii kitabeleri ile Edirne Bayezid Camii kitabeleri onun eseridir. Ayrıca 15. yüzyılda Şeyh Hamdullah tarafından Kur'an kopyalanmıştır.
Notlar
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]
- Şeyh Hamdullah'ın yazdığı Kuran sureleri 22 Aralık 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
