İngiliz İç Savaşı
 | Bu madde, Vikipedi biçem el kitabına uygun değildir. (Aralık 2010) |
'İngiliz İç Savaşı, 1642-1651 yılları arasında "Yuvarlak Kafalar" ve "Kraliyet" yanlıları arasında yaşanmış politik görüş anlaşmazlıkları ve fiziksel çatışmaları adlandırırken kullanılan genel terimdir. Birincisi 1642-1645 yılları arasında, ikincisi 1648-1649 yılları arasında yaşanan çatışmalar I. Charles'a, 1649 - 1651 yılında gerçekleşen üçüncüsü ise II. Charles'a karşı Parlamenterler tarafından yapılmıştır. İç savaş 3 Eylül 1651'de Worcester Muharebesi ile Yuvarlak Kafalar'ın güçleri ele geçirmesi ile sona erdi.
17. yüzyıl birçok iç kargaşaya rağmen İngiltere'nin yükselmekte devam ettiği bir dönem oldu. I. Charles'ın idamı ve Oliver Cromwell'in cumhuriyet adı altında diktatörlüğünü ilanı çok büyük iç krize zemin hazırladı. Bu mücadele sonunda krallık yeniden kurulduğu gibi parlamentonun nüfuzu da arttı ve artık İngiltere krallarının şahsen devleti yönetmeleri devri kapandı. Parlamento ile kral arasında sonradan kralın hükûmet etme yetkilerinin tamamen ortadan kalkmasıyla neticelenecek bir denge hasıl oldu.
İngiliz devrimi modern devrimlerin ilkidir. Birçok bakımdan sonraki Fransız ve Rus devrimlerine yakın yanları vardır. Her siyasi devrim kendine özgü karmaşık gelişme çizgisini izler. Devrimler belli aşamaların neticesinde ortaya çıkarlar. Aşamaları şöyle değerlendirmek mümkündür: Siyasi ve entelektüel kargaşanın hızla arttığı bir başlangıç dönemi ve eski rejimin çökmesi siyasi kriz uzadıkça radikal bir önderliğin öne çıkması, devrimin sola kayışının bir noktadan sonra durması, güçlü ve çoğu zaman askere dayalı bir parti eliyle iktidarın pekiştirilmesi ve siyasi dengenin giderek yeniden kurulması kimi zaman biçimsel bir yenilemeyle devrimci hareketin çökmesi. Bu aşamaları İngiliz ve Fransız devrimlerinde görmek mümkündür.
İngiliz devriminin ilk aşaması 1640-41 devrimidir. Bununla birlikte eski mutlak krallık rejimi zayıfladı. Bu aşama I. Charles'ın mali krizden kurtulmak için 1640 yılı Kasım ayında Uzun Parlamento'yu toplantıya çağırmasıyla başladı. Halk tarafından sevilmeyen I. Charles anayasa düzeni içinde parlamentoya eskisinden çok daha önemli bir yer sağlayan bir dizi siyasi reforma razı olmak zorunda kaldı. Bu değişikliklerle birlikte özellikle 1641 Temmuz'unda başında sansürün kaldırılmasından sonra siyasi tartışma ortamı büyük ölçüde kızıştı.[1]
Siyasi kriz, iç savaşa doğru tırmandıkça devrimin gitgide sola kaymasına sahne oldu. Bu İngiliz devriminin ikinci aşamasıdır. Uzun Parlamento 1641'de kendi içinde rakip partilere bölündü. Kralın partisi olan Kralcılar ile daha ileri siyasi ve dinsel reformlar isteyen Parlamentocular (Yuvarlak Kafalar), Charles 1642’de önde gelen muhaliflerini tutuklatmaya kalktı. Başaramayınca Londra'dan kaçtı. Bu yüzden I. İç Savaş'a elverişsiz koşullarla girdi. Londra ve merkez hükûmet mekanizması Parlamentocuların elinde kalmıştı. Parlamentocular ülke yönetimine yine de tamamen hâkim olamadılar. Bu ancak 1645 yılında sağlam, disiplinli bir ordu kurulmasıyla gerçekleştirildi. Bununla militan Püritenliğin parlamento davasına katkısı sağlanmış oldu.
_-_Google_Art_Project.jpg)
Sir Thomas Fairfax yetenekli kumandası altında ordu Naseby'de Kralcılar karşısında kesin zafer kazandı. III. aşamada devrimin sola kayışı doruk noktasına vardı. Parlamentocular (Yuvarlak Kafalar) başarıya ulaştıkları 1646 ve 1648 yıllarında kendi aralarında bölündüler. Daha tutucu grup Presbiteryenler İskoçyalılarla birlikte olup, Charles ile anlaştılar. Daha radikal parti Oliver Cromwell'in ve ordunun desteklediği “Bağımsızlar” bir anlaşma girişiminden sonuç alınamaması üzerine Charles'a muhalefet kaldılar. II. İç Savaş kısa sürdü. Cromwell'in 1648'de Preston'da İskoç ordusunu ezip yok etmesiyle sona erdi.[2]
Bunun ardından da 1648 Aralık ayında Parlamento'da bazı değişiklikle beraber, 1649'da Charles'ın yargılanıp idam edilmesi ve aynı yılın şubat ayında krallığın ve Lordlar Kamarasının ortadan kaldırılmasıyla başladı. Aynı zamanda Cromwell ve ordu üst kademesinin halk sınıflarını temsil eden ve adına Düzleyiciler denilen radikal siyasi parti ile yolları ayrıldı. Düzleyiciler, anayasada köklü değişiklik isteyerek toprak sahiplerinin siyasi ve sosyal iktidarına baş kaldırıyorlardı. 1647 yılında orduyu ele geçirmek için Cromwell'e karşı ayaklandılar. Cromwell harekete geçti. Mayıs 1649'da Düzleyiciler ordu isyanı Burford'da bastırıldı. Ordu içindeki mevzilerinden atılan Düzleyiciler hızla destek yitirdiler.
IV. aşama yavaş yavaş siyasi dengeye dönüş aşamasıydı. Yeni ordu 1650'lerde altmış binden fazla mevcudu olan bir güçtü. Bu gücün işlevi İrlanda ayaklanmasının gaddarca bastırılması ve yeni kralcı başkaldırının bozguna uğratılmasında ortaya çıktı.
Cromwell son derece başarılı bir yönetici olduğunu göstermişti. Bunun nedeni hem usta bir politikacı hem de parlak bir general olmasıydı. Cromwell hükûmeti 1654'te Hollanda ile barış, İspanya karşısında zafer ve dış siyaset alanında bazı başarılar sağladı. Kurulan yeni sistem Cromwell'in ölümünden sonra fazla uzun sürmedi. Beşinci aşamada ordu yönetiminin çökmesiyle birlikte önce bir siyasi karışıklık dönemi baş gösterdi. 1660 Mayıs'ında kurucu meclisin çağrısıyla II. Charles'ın geri dönmesi izledi. Yeniden başa geçen krallık yönetimi eskisine oranla çok güçsüzdü ve parlamentoda temsil edilen soylu sınıf İngiliz devriminde son ve kesin zaferi sağlayarak mutlakiyetçi krallığa bir daha geri gelmemek üzere son verdi.[3]
İç savaş, Kral I. Charles'ın yargılanarak idamına ve oğlu II. Charles'ın da sürgününe neden olurken İngiliz kraliyet sisteminin İrlanda, İskoçya ve Galler Bölgesi'nin de katılımıyla bir ortak yönetime çevrilmesine karar verildi. Birçok mücadeleden sonra 4 Nisan 1660'ta II. Charles İngiliz kraliyet tahtını kabul ettirdi. 23 Mayıs'ta sürgünden döndü ve kendini 29 Mayıs'ta krallığı kabul edildi. 23 Nisan 1661'de Westminster Abbey'deki taç töreniyle resmen kral oldu.
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]
|  | |||||||||
