Sınırlı Sorumlu Yazar ve Çevirmenler Yayın Üretim Kooperatifi
| Sınırlı Sorumlu Yazarlar ve Çevirmenler Yayın Üretim Kooperatifi | |
|---|---|
 | |
| Kısaltma | YAZKO |
| Kuruluş | 22 Nisan 1980) |
| Kurucu | Mustafa Kemal Ağaoğlu |
| Kuruluş yeri | İstanbul, Türkiye |
| Kapanış | 1986 |
| Yasal statü | Kooperatif |
| Merkez | İstanbul, Türkiye |
Sınırlı Sorumlu Yazar ve Çevirmenler Yayın Üretim Kooperatifi (kısaca YAZKO), 1980 yılında Mustafa Kemal Ağaoğlu öncülüğünde 11 kurucu üye tarafından kurulan Türkiye'nin ilk yazar, ozan ve çevirmenler kooperatifidir.[1][2]
Kooperatifin amacı
[değiştir | kaynağı değiştir]Yazarlar, ozanlar ve çevirmenlerden oluşan üyelerine "ideal yayıncılık koşullarını sağlamak" amacıyla kurulmuştur. Üyelerine piyasadan özgür, yayıncıdan özgür her türlü düşünsel ve politik baskıdan özgür yazabilme olanağını sağlamayı amaçlamıştır.[3]
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]1979 yılında gerçekleşen İran İslam Devrimi ve hemen sonrasında başlayan İran - Irak savaşı dünya petrol üretiminde büyük bir azalmaya neden olmuştur. Azalan arz nedeniyle petrol fiyatlarının çok ciddi ölçüde artması derin bir ekonomik krizi de beraberinde getirmiştir. Krizin yol açtığı yokluk, fiyat artışları, karaborsa gibi sorunlar Türk basın sektörünü neredeyse faaliyet yapamaz hale getirmiştir. YAZKO yaşanan bu sıkıntılara çözüm olması umuduyla 1980 Nisan ayında kurulmuştur. Kuruluşunun hemen ardından gelen 12 Eylül darbesi ve sıkıyönetim süreci yaşanan sıkıntıları bir kat daha arttırmıştır.
YAZKO faal olduğu süre boyunca 5 dergi çıkarmış, üyelerine ait 200'den fazla kitap basmış, ödülü yarışmalar düzenleyerek yeni yetenekleri edebiyat dünyamıza kazandırmayı amaçlamış, düzenlediği çeşitli panel, sempozyum, açık oturum, konferans, imza günleri gibi etkinliklerle adından söz ettirmiştir. YAZKO Somut dergisinin 4. sayfasını feministlere açarak bu hareketin ülkemizdeki öncülüğünü de yapmıştır.[4]
Azalan satışlar, kooperatif içi sıkıntılar, Sıkıyönetim Komutanlığının YAZKO ürünlerinin basımını, dağıtımını yapan şirketler üzerindeki bunaltıcı baskısı, Maliye Bakanlığının YAZKO'yu ticari kuruluş sayarak geriye dönük usulsüzlük ve kaçakçılık cezalarını da ekleyerek gönderdiği yüklü ödeme emirleri kooperatifi sıkıntılı bir sürece sokar. Son olarak mekan olarak kullanılan Atik Ali Paşa külliyesi başka bir vakıf tarafından sahiplenilir ve polis nezaretinde boşaltılır. Toplanan son YAZKO yönetim kurulu aldığı "faaliyetin gereksinim doğuncaya kadar ertelenmesi..." kararıyla faaliyetlerine son vermek zorunda kalır.[1]
Yayınları
[değiştir | kaynağı değiştir]Kitaplar
[değiştir | kaynağı değiştir]YAZKO kuruluşun ilk yılında 26, ikinci yılında ise 78 kitap yayınladı. Faaliyetlerine son verene kadar geçen 6 yıllık süreçte toplam 230 kitabın basım ve dağıtımını yapmıştır.[5]
Dergiler
[değiştir | kaynağı değiştir]- Yazko Edebiyat Dergisi (1980 -1986).[6]
- Yazko Çeviri Dergisi (1981 - 1984).[7]
- Yazko Felsefe Yazıları Dergisi (1982 - 1983).[8]
- Yazko Somut Haftalık Sanat ve Kültür Dergisi (1983 - 1984).[9]
- Yazko Ortak Kitap (1984).
YAZKO Edebiyat Ödülleri
[değiştir | kaynağı değiştir]YAZKO çevirmen ve araştırmacıları desteklemek, özendirmek ve ülke kültürüne katkıda bulunmak amacıyla değişik dallarda ödülü yarışmalar düzenledi. Roman, öykü, şiir, inceleme dallarında özgün ve çeviri eserler için ayrı ayrı ödüller verildi. Ödül alan eserleri basıp dağıtarak kazanan yazarların okur kitlelerine ulaşmalarını sağladı.[5]
Yazarlar
[değiştir | kaynağı değiştir]YAZKO 400'den fazla yazar, ozan ve çevirmenin kitap ve makalelerini okurlarıyla buluşturdu. Dönemin önde gelen pek çok yazarı YAZKO yayınlarında yer almıştır.[5]
- Oktay Akbal
- Ahmet Cemal
- Alev Alatlı
- Ayşe Kulin
- Murat Belge
- Fakir Baykurt
- Edip Cansever
- Muzaffer İlhan Erdost
- Necati Cumalı
- Demirtaş Ceyhun
- Mehmet Fuat
- İlhan Berk
- Rıfat Ilgaz
- Atilla İlhan
- Sait Maden
- Aziz Nesin
- Oktay Rıfat
- Tomris Uyar
- Talip Apaydın
- Yalçın Küçük
- Ahmet Telli
- Can Yücel
- Şirin Tekeli
- Azra Erhat
- Mehmet Ali Birand
- Yılmaz Gruda
- Özdemir İnce
- Selim İleri
- Cahit Külebi
- Murathan Mungan
Kurucu üyeler
[değiştir | kaynağı değiştir]Başkanları
[değiştir | kaynağı değiştir]- Mustafa Kemal Ağaoğlu (1980 – 1983)
- Erol Toy (1983 – 1986)
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b Deniz Depe ESOG Üniv. "Türkiye'nin İlk ve Tek Yazarlar Kooperatifi YAZKO ve YAZKO Edebiyat Dergisi". 22 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "YAZKO" (PDF). 23 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 3 Ocak 2023.
- ^ Mehmet Barlas - Mustafa Kemal Ağaoğlu / Milliyet (gazete). "Gerçekten Özgür Ortam Kamplaşmayı Önler" (PDF). 23 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 3 Ocak 2023.
- ^ "Türkiye'nin İlk Feminist Yazıları 4. Sayfa'da". BiaNet. 9 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ a b c Deniz Depe ESOG Üniv. "Yazko Edebiyat Dergisi üzerine bir inceleme". 3 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ocak 2023.
- ^ Erdal Erdem (Yük. Lisans Tezi). "Şiir Sanatı, Yazko Edebiyat ve Yordam Dergilerinin sistematik analizi".[ölü/kırık bağlantı]
- ^ "Yazko Çeviri Dergisi Dizin". 3 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ocak 2023.
- ^ "TUSTAV online arşiv. Felsefe Yazıları dergisinin 7 sayısı". 24 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ocak 2023.
- ^ Sinem Pala. "Yazko Somut Dergisi İncelemesi" (PDF). 3 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 3 Ocak 2023.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Erol Toy, YAZKO’nun Öyküsü, Yaz Yayınları, 2007. ISBN 9789755172248
- Deniz Depe, Bir Ütopyanın Peşinde: YAZKO Edebiyat Dergisi, Kurgan Yayınevi, 2015. ISBN 9786059912327
- Evin Doğu, Stella Ovadia YAZKO Somut 4. Sayfa, Nota Bene Yayınları, 2023. ISBN 978-605-551-368-9