Tun Bilge Yabgu

Tun Bilge Yabgu (Eski Türkçe: 𐱃𐰆𐰣 𐰉𐰄𐰞𐰏𐰅 𐰖𐰀𐰉𐰏𐰎𐰆), 8. yüzyılda yaşamış ve Karluklar'ın ilk Yabgu'su (753-?) olarak kabul edilen tarihi bir Türk lideridir. Liderliği döneminde Karluklar, Talas Savaşı'ndaki kilit rolleri ve sonrasında zayıflayan Türkeş Devleti'nin topraklarında kendi devletlerini kurmalarıyla Orta Asya tarihinde önemli bir güç haline gelmişlerdir.

Yükselişi ve Yabgu Oluşu

İkinci Göktürk Kağanlığı'nın 744 yılında yıkılmasının ardından Orta Asya'da oluşan güç boşluğunda, Karluklar önce Uygur Kağanlığı ile müttefik olmuş ancak kısa süre sonra onlarla rekabete girerek batıya, Jetisu bölgesine doğru çekilmişlerdir.

Tarihsel kayıtlara göre, babası olduğu düşünülen Bilge Yabgu Tun Apa Yigen Çor'un 753 yılındaki vefatının ardından, Tun Bilge resmen Karluklar'ın lideri olarak Yabgu unvanını almıştır.

Talas Savaşı ve Etkileri

Tun Bilge Yabgu'nun liderliğe yükselişi, Orta Asya'nın kaderini belirleyen Talas Savaşı (751) ile yakından ilişkilidir. Her ne kadar Yabgu ünvanını savaştan iki yıl sonra (753) almış olsa da tarihçiler, savaş sırasında Tang Hanedanlığı'na karşı Abbasi Halifeliği safına geçen Karluk birliklerinin bu stratejik kararında Tun Bilge'nin etkili bir bey veya lider adayı olarak kilit bir rol oynadığını düşünmektedir.

Karluk Yabgu Devleti'nin Kuruluşu

Talas Savaşı'nın yarattığı güç boşluğundan faydalanan Tun Bilge Yabgu liderliğindeki Karluklar, 756 yılında Türkeş Devleti'ni bertaraf ederek Batı Türkistan'da, başkenti Suyab olan ilk bağımsız devletlerini (Karluk Yabgu Devleti) kurmuşlardır.

Onun liderliğinde kurulan bu devlet, daha sonra 840 yılında tarih sahnesine çıkacak olan ve Orta Asya'daki ilk Müslüman Türk devleti olarak bilinen Karahanlı Hanlığı'nın temelini oluşturmuştur.