Suzan Lütfullah
| Suzan Lütfullah | |
|---|---|
 Süreyya Operası'ndaki büstü | |
| Genel bilgiler | |
| Doğum adı | Fazile Suzan[1][2] |
| Doğum | 1909 İstanbul |
| Ölüm | 11 Ocak 1932 (23 yaşında) İstanbul |
| Defin yeri | Maçka Mezarlığı |
| Uyruk | Türk |
| Evlilik(ler)i | Lütfullah Sururi |
| Çocukları | Gülriz Sururi |
| Etkin yıllar | 1925-1933 |
Fazile Suzan Lütfullah[1][2] (1909, İstanbul - 11 Ocak 1932, İstanbul), Türk opera sanatçısı.
Türkiye'nin ilk profesyonel müslüman primadonnasıdır.[3] Muhlis Sabahattin Bey'in kurduğu opera tiyatrosunda "Ayşe", "Telefoncu Kız", "Gül Hanım" gibi operetlerde ünlenmiştir.[4]
Yaşamı
[değiştir | kaynağı değiştir]1909 yılında İstanbul'da doğdu. II. Abdülhamit'in kilercibaşısı İbrahim Bey'in torunudur.[3] Babası avukat Mahmut Refik Bey, annesi Zeynep Hanım'dır.[5] Sahneye çıkan ilk Müslüman amatör kadın tiyatrocu Mevdûde Refik Hanım'ın (Tepedelen) kız kardeşidir.[6]
Kadıköy Notre Dame de Sion Fransız Lisesi'nde öğrenim gördü. 17 yaşında iken, Kadıköy Şehbal Tiyatrosu'nda o yıl kurulan Yeni Operet Heyeti'nin ilk oyunu "Balo Kaçakları"nda başrolde oynadı ve bu yaşta sahneye çıkan ilk Türk kızı oldu.[7][8]
1929 yılında daha sonra Süreyya Opereti adını alacak olan Muhlis Sabahattin Ezgi'nin kurduğu Muhlis'in Çocukları Operet Topluluğu ile Ayşe operetinde rol aldı ve "Ayşe" operetinin prömiyerinin yapıldığı Samsun'da sahneye çıktı. Soprano Suzan Lütfullah ile büyük başarı kazanan Ayşe Opereti, Samsun turnesinden sonra İstanbul'da Kadıköy'de Melek Kobra ile beraber Süreyya Paşa Operası'nda uzun yıllar sahnede kaldı. Ayşe Opereti'nden sonra Telefoncu Kız, Şen Dul, Franz Lehár, Çardaş Fürstin, Emmerich Kálmán, Bayadere, Asaletmaab operalarında rol aldı.[9]
Türkiye'nin ilk tenorlarından olan rol arkadaşı Lütfullah Surûrî Bey'le evlenen Suzan Hanım'ın bu evlilikten kızı Gülriz Sururi dünyaya geldi.
Eşi Lütfullah Surûrî ile birlikte Almanya Hannover’deki Polydor Stüdyoları’nda Karlı Kapoçelli'nin müzik direktörlüğünde bir dizi plak doldurdular.[4] Bu taş plaklarda Şen Dul, Kontes Mariça, Bayader, Ayşe gibi operetlerin yanı sıra, "Gözler Sözler", "İstanbul Hatırası", "Seven kalp böyle yanar", "Memleketim", "Rita Tango", "Bir martı gibi", "Ben bir çingeneyim" ve "Vatan Hatırası", "Bulvardaki küçük bar" adlı tangoları da seslendirdi. Şevkiye May, Toto Karaca, Lütfi Ay gibi isimlerle dostluklar kurdu.
Safrakesesinin patlaması sonucu 11 Ocak 1932'de hayatını kaybetti.[10]
29 Şubat 1933 tarihinde anısına "Suzan Gecesi" adıyla bir anma etkinliği düzenlendi. Günümüzde Süreyya Operası'nın girişinde yer alan Suzan Lütfullah Surûrî büstü, bu anı gecesinde sağlanan gelirle yaptırılmıştır.[9]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b "Şura-Yı Devlet Azası Nazif Süruri Bey". 20 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Haziran 2022.
- ^ a b Gülriz Sururi'nin anne adı, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Mezar Yeri Sorgulama 16 Şubat 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. arayüzünde kişinin adının aratılmasıyla doğrulanabilmekte, ancak kayda doğrudan ulaşan bir URL oluşturulamamaktadır.
- ^ a b "Annesinin öldüğünü 4 yıl sonra kayıkçıdan öğrendi..." www.posta.com.tr/. Posta gazetesi, 6 Nisan 2014. 3 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Aralık 2017.
- ^ a b Akçura, Gökhan. "Sema, efsaneleri güncelleştiren şarkıcı". www.radikal.com.tr. Radikal gazetesi, 4 Temmuz 2009. 11 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Aralık 2017.
- ^ Sururi, Gülriz (Ekim 2016). Kıldan İnce Kılıçtan Keskince. İstanbul: Doğan Kitap. ISBN 978-60509-3812-8.
- ^ "Mevdude Refik (Tepedelen)". www.istanbulkadinmuzesi.org. İstanbul Kadın Müzesi. 6 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Aralık 2017.
- ^ Ergün, Selda. "1923-1960 Yılları Arasında Türk Tiyatrosunda Özel Tiyatro Çalışmaları" (PDF). dergiler.ankara.edu.tr. Tiyatro Araştırmaları Dergisi, Sayı 30, Yıl:2010. 22 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 3 Aralık 2017.
- ^ And, Metin. "Türk Tiyatro Tarihi: Başlangıcından 1983'e". books.google.com. İletişim Yayınları. 24 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Aralık 2017.
- ^ a b "Suzan Lütfullah Sururi". www.istanbulkadinmuzesi.org. İstanbul Kadın Müzesi web sitesi. 3 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Aralık 2017.
- ^ "Türkiye'nin ilk primadonnası Lütfüllah Suzan öldü". www.cumhuriyetarsivi.com/. Cumhuriyet gazetesi, 7 Ocak 1996. 3 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Aralık 2017.