Strobilos

Strobilos
Aspat
Çıfıt Kalesi

Yunanca: Στρόβιλος
Strobilos Türkiye haritasındaki konumu.
Konum	Akyarlar, Bodrum, Muğla, Türkiye
Bölge	Karya
Koordinatlar	36°58′50″K 27°19′00″D
Tür	Yerleşim yeri
Sit ayrıntıları
Strobilos kale ülkesi Türkiye  içinde bulunduğu idari birim Bodrum  içinde/üzerinde bulunduğu fiziksel yer Ege Bölgesi  konum koordinatları 36°58′50″K 27°19′0″D  mimari tarzı Bizans mimarlığı  korunmuşluk durumu korunmuş

Strobilos (Yunanca: Στρόβιλος), günümüzdeki adıyla Aspat ya da Çıfıt Kalesi, güneybatı Anadolu kıyısında İstanköy (Kos) adasının karşısında, Muğla ilinin Bodrum ilçesinin Akyarlar mahallesine bağlı Aspat mevkiinde yer alan, Bizans dönemine ait bir kenttir. Kentin zirvesindeki kalede MÖ 7. yüzyıla dek inen Leleg yerleşiminin izleri hâlen görülür. Bu kalıntıların üzerinde Osmanlı dönemine kadar kullanılan Çıfıt Kalesi görülmektedir. Kentte hâlen Muğla Üniversitesi arkeoloji bölümü tarafından bir kazı ve restorasyon projesi sürdürülmektedir.

İsim

Strobilos adının etimolojisi üzerine antik tarihçiler arasında farklı görüşler bulunsa da, adı tarihi kaynaklarda ilk kez 8. yüzyılda geçmektedir. Strobilos adının, Yunancada "koni" veya "çam kozalağı" anlamına gelen strobilos kelimesinden türediği ve kentin coğrafi yapısına atıfla verildiği düşünülmektedir.

Aspat adının ise Yunancada "kılıç gibi", "sivri" anlamlarına gelen Spatia sözcüğünden türediği yaygın bir görüştür. Aspat adının geçtiği en erken yazılı belge, Piri Reis'in Kitab-ı Bahriye adlı eseridir. Osmanlı döneminden itibaren kullanılan Aspat adı, Avram Galanti'ye göre, Yunancada "ekime elverişli olmayan yer" anlamına gelen aspartos kelimesinden türemiştir.

"Çıfıt Kalesi" şeklindeki adlandırmanın ise, kentte yaşayan Yahudi nüfusu ile ilgili olduğu ve "Yahudi" anlamına gelen Jews kelimesinin dönüşümüyle ortaya çıktığı düşünülmektedir.

Tarihçe

Strobolis antik kentinde, görkemli yapılar ve çift kale bulunmaktadır. Aynı zamanda Termera'nın limanı olduğu düşünülen antik kent, Orta Çağ'da önemini yitirmiştir. Kentin batısındaki Azmak'ın ise ticaretin can damarı olduğu bilinmektedir. Yerleşimde çok sayıda harap yapı bulunmaktadır. Bu yapılar günümüzde kısmen ayakta durmaktadır. Yine kentin batısında yer alan 13. yüzyıla ait hamam kalıntılarında, Bodrum Müzesi denetiminde restorasyon ve konservasyon çalışmaları devam etmektedir.

İlk kez 724 yılında adından söz ettirmiştir ve bu onu, araştırmacı Clive Foss'a göre "belirgin bir Bizans sit alanının görünümünü ortaya koyması" gereken, Erken Orta Çağ'da kurulduğu bilinen birkaç Anadolu yerleşiminden biri yapar. Bir sürgün yeri olmasının yanı sıra, Kibyrrhaiot Teması'nın önemli bir kalesi ve deniz üssü olarak da bilinir. Bu sıfatla, 924 ve 1035 yıllarında olmak üzere iki kez Arapların saldırısına uğramıştır. 11. yüzyılda sit alanında bir manastırın varlığı da belgelenmiştir. Kale, 1080 civarında Selçuklu Türkleri tarafından yağmalanmış, ancak Komninos hanedanından imparatorlar döneminde geri alınarak yeniden güçlendirilmiştir. 1269 yılında Menteşe Türk beyliği tarafından ele geçirilene kadar Bizans'ın elinde kalmıştır.

Kentin 1269 yılında Menteşe Beyliği'nin egemenliğine girmesiyle sur yapıları güçlendirilmiş ve kentin başına vergi toplayıcıları atanmıştır. Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sanat Tarihi Bölümü Öğretim Üyesi Yrd. Doç. Dr. Şakir Çakmak'ın notlarında belirtildiği üzere, antik kentin 1421-1451 yılları arasında Osmanlı idaresine girmesiyle nüfus yoğunluğunda bir değişim olmamıştır.