Stay-behind
Stay-behind,[a] NATO bünyesindeki ülkelerde sol örgütlenmeye karşı oluşturulan yasa dışı silahlı kuvvetler. Soğuk Savaş sırasında Sovyetler Birliği'nin işgal ihtimali öne sürülerek oluşturulan gizli örgütlenmeler kuruldukları ülkelerde siyasi hayatı şekillendirmek için kullanılmıştır.[1]
Genel bakış
[değiştir | kaynağı değiştir]Stay-behind operasyonunda, bir ülke başka bir ülke tarafından işgal edilme tehlikesine karşı kendi topraklarında gizli örgütlenmeler ve planlar gerçekleştirir. Eğer işgal gerçekleşirse, yapılan hazırlıklar yerel direnişin başlangıcı için kullanılacak, düşman cephe gerisinde casuslar faaliyet gösterebilecektir. Küçük çaplı operasyonlar olduğu gibi bütün ülkeyi içeren operasyonlar da planlanmıştır. II. Dünya Savaşı sırasında birçok ülke buna göre planlama yapmış, İngiltere'de Auxiliary Units ve Nazi Almanyası'nda Werwolf bu planları yürürlüğe koymuştur.
Soğuk Savaş yılları
[değiştir | kaynağı değiştir]Soğuk Savaş sırasında NATO ve CIA birçok Avrupa ülkesinde stay-behind kuvvetleri oluşturmuştur. Bu kuvvetlerin olası bir Varşova Paktı ülkesinin işgali durumunda veya ülkedeki komünist partilerin demokratik şekilde seçilmesi durumunda aktif olacağı planlanmıştır. Bu gizli orduların kullanması için saklanmış şekilde gizli silah depoları İtalya, Avusturya, Almanya, Hollanda ve diğer ülkelerde ortaya çıkartılmıştır. Bu tip NATO operasyonlarından en bilineni Gladio Operasyonudur ve 24 Ekim 1991 tarihinde İtalyan Başbakanı Giulio Andreotti tarafından açıklanmıştır. Çoğu örnekte stay-behind kuvvetleri gerçek amacının dışına çıkmış, işgali önlemek yerine iç siyasette aktif yer almışlardır. Ülkenin yarı-işgal altında öne süren bu güçler özellikle sol siyasete karşı tavır alarak silahlı eylemlerde bulunmuş hatta darbelerde yer almışlardır. İtalya örneğinde olduğu gibi bazı ülkelerde terör ortamı yaratıldığı, Yunanistan örneğinde olduğu gibi aşırı-sağ askerî cunta yönetimleri kurulduğu veya Türkiye'deki 12 Eylül 1980 örneğinde olduğu gibi askerî darbeler yapıldığı iddia edilmektedir.
Soğuk Savaş yıllarında Türkiye'deki uzantıları
[değiştir | kaynağı değiştir]Stay-behind planları
[değiştir | kaynağı değiştir]
Auxiliary Units (İngiltere)
Gladio (İtalya ve diğer birçok ülke)
Aginter Press (Portekiz)
Özel Harp Dairesi (Türkiye)
GAL (İspanya)
I&O (Hollanda)
Lochos Oreinon Katadromon, LOK (Yunanistan)
OWSGV (Avusturya)
Plan Bleu, La Rose des Vents, Arc-en-ciel (Fransa)
ROC (Norveç)
SDRA8, STC/Mob (Belçika)
Bund Deutscher Jugend - Technischer Dienst, TD BJD (Almanya)
Nihtilä-Haahti plan (Finlandiya)
Projekt-26, P-26 (İsviçre)
Werwolf (Nazi Almanyası)
Regional Force Surveillance Units (Avustralya)
Informationsbyrån (İsveç)[2]
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Notlar
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Arşivlenmiş kopya". 23 Nisan 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Nisan 2009.
- ^ Örgütün 1950-60’lı yıllarda 3-4.000 personeli olmuş ve bu personel ABD ve İngiltere’de kontr-gerilla savaş eğitimi almıştır. 1951 yılında Stockholm’de bulunan CIA masasının şefi William Colby NATO üyesi Norveç ve Danimarka stay-behind kuvvetlerinin İsveç ve Norveç gibi tarafsız ülkelerde eğitilmesini savunmuştur. Bu kapsamdaki faaliyetler 1953 yılında yakalanan azılı faşist Otto Hallberg’in sorgusunda ortaya çıkmış ve İsveç stay-behind kuvvetleri ifşa edilmiştir. Ancak garip bir şekilde Hallberg hakkındaki suçlamalar düşmüş, kendisi serbest bırakılmıştır.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Kontrgerilla hakkında bakanlardan açıklamalar
- Kontrgerilla'nın tarihçesi
- ATIA 20 Mart 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- NATO'nun Gizli Orduları (kitap) 11 Ocak 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Stay-Behind Resmi Web Sitesi
[değiştir | kaynağı değiştir]- Stay-Behind 26 Ocak 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.