Stanislaw Ulam
Stanisław Ulam | |
|---|---|
 Kolunun altına sıkıştırılmış bir portföy taşıyan şapkalı, kışlık paltolu ve atkılı gülümseyen bir adam, Stanisław Ulam | |
| Doğum | Stanisław Marcin Ulam 13 Nisan 1909 Lemberg (Habsburg Monarşisi, Avusturya-Macaristan İmparatorluğu (günümüzde Lviv, Ukrayna) |
| Ölüm | 13 Mayıs 1984 (75 yaşında) Santa Fe, New Mexico, Amerika Birleşik Devletleri |
| Ölüm sebebi | Kalp krizi |
| Defin yeri | Montparnasse Mezarlığı, Div 30 CG 19 South 33 east. plot # 297P 1883[1] 48°50′16″K 2°19′42.2″D / 48.83778°K 2.328389°D |
| Milliyet | Leh |
| Etnik köken | Yahudi |
| Vatandaşlık | Polonya, ABD (1941'de telsik ile verildi) |
| Eğitim | Lviv Politeknik Ulusal Üniversitesi, İkinci Polonya Cumhuriyeti |
| Mezun olduğu okul(lar) | Politechnika Lwowska |
| Tanınma nedeni | Fizik, Bilgisayar Bilimi ve Biyoloji alanlardaki matematiksel formülasyonlar, Termonükleer silah, Monte Carlo benzetimi, Fermi-Pasta-Ulam-Tsingou problemi, Nükleer darbe itici gücü |
| Evlilik | Francoise Ulam |
| Ödüller | John von Neumann Lecture, Commander with Star of the Order of Polonia Restituta |
| Kariyeri | |
| Dalı | Matematik |
| Çalıştığı kurum | |
| Tez | (1933[2]) |
| Doktora danışmanı | Kazimierz Kuratowski, Włodzimierz Stożek |
| Doktora öğrencileri | |
| Diğer önemli öğrencileri | George F. Estabrook |
Stanisław Marcin Ulam (Lehçe telaffuz: /sta'ɲisłaf-'marćin-'ulam/, 13 Nisan 1909 - 13 Mayıs 1984) matematik ve nükleer fizik alanlarında çalışmış Leh-Amerikalı bir bilim adamıydı. Manhattan Projesi'nde yer aldı, termonükleer silahların Teller-Ulam tasarımını yarattı, hücresel otomat konseptini keşfetti, Monte Carlo benzetimi icat etti ve Nükleer darbe itici gücünü önerdi. Saf ve uygulamalı matematikte, bazı teoremleri kanıtladı ve birkaç varsayım önerdi.
Zengin bir Polonyalı Yahudi ailenin çocuğu olarak dünyaya gelen Ulam, 1933'te Kazimierz Kuratowski'nin gözetiminde doktorasını kazandığı Lwów Politeknik Enstitüsü'nde matematik okudu. 1935'te, Ulam'ın Varşova'da tanıştığı John von Neumann, onu birkaç aylığına New Jersey'deki Princeton'da yer alan İleri Araştırmalar Enstitüsü'ne davet etti. 1936'dan 1939'a kadar yazları Polonya'da ve akademik yıllarını Cambridge, Massachusetts'teki Harvard Üniversitesi'nde geçirdi ve burada ergodik teori ile ilgili önemli sonuçlar elde etmek için çalıştı. 20 Ağustos 1939'da 17 yaşındaki kardeşi Adam Ulam ile son kez Amerika Birleşik Devletleri'ne doğru yola çıktı. 1940'ta Wisconsin-Madison Üniversitesi'nde yardımcı doçent, 1941'de Amerika Birleşik Devletleri vatandaşı oldu.
Ekim 1943'te, New Mexico'daki gizli Los Alamos Laboratuvarı'da Manhattan Projesi'nde yer almak için Hans Bethe'den bir davetiye aldı. Orada, patlayıcı tipte bir silahın ihtiyaç duyduğu patlayıcı lenslerin davranışını tahmin etmek için hidrodinamik hesaplamalar üzerinde çalıştı. Burada Teller ve Enrico Fermi için Teller'in "Süper" bombası üzerinde çalıştığı Edward Teller'ın grubuna atandı. Savaştan sonra Güney Kaliforniya Üniversitesi'nde doçent olmak için ayrıldı ancak 1946'da termonükleer silahlar üzerinde çalışmak için Los Alamos'a döndü. Eşi Françoise Aron Ulam da dahil olmak üzere bir kadın "bilgisayar" kadrosunun yardımıyla, Teller'in "Süper" tasarımının işe yaramaz olduğunu gördü. Ocak 1951'de Ulam ve Teller, tüm termonükleer silahların temeli olan Teller-Ulam'ın tasarımını geliştirdiler.
Ulam, Rover Projesi tarafından takip edilen ve Rover'ın nükleer termal roketine alternatif olarak, Orion Projesi haline gelen itici güç için küçük nükleer patlamalardan yararlanmayı öneren roketlerin nükleer itme sorununu ele aldı.
Polonya
[değiştir | kaynağı değiştir]Ulam, 3 Nisan 1909'da Galiçya'nın Lemberg şehrinde doğdu.[3][4] Bu sırada Galiçya, Polonyalılar tarafından Avusturya bölünmesi olarak bilinen Avusturya-Macaristan İmparatorluğu'nun Galiçya Krallığı ve Lodomeria adlı kısmındaydı. 1918'de, yeni restore edilen Polonya'nın, İkinci Cumhuriyeti'nin bir parçası oldu ve şehir, Lehçe adını, Lwów'u, tekrar aldı.[5]
Ulamlar; bankacılar, sanayiciler ve diğer profesyonellerden oluşan zengin bir Polonyalı Yahudi aileydi. Ulam'ın yakın akrabaları "zengin mi zengin" idi.[6] Babası Józef Ulam, Lwów'da doğdu ve bir avukattı[5] ve annesi Anna (evlilik öncesi soyadı Auerbach) Stryj'de doğdu.[7] Amcası Michał Ulam bir mimar, müteahhit ve kereste sanayicisiydi.[8] 1916'dan 1918'e kadar Józef'in ailesi geçici olarak Viyana'da yaşadı.[9] Döndükten sonra Lwów, şehrin Ukrayna kuşatması yaşadığı Polonya-Ukrayna Savaşı'nın merkez üssü oldu.[5]
1919'da Ulam, 1927'de mezun olduğu Lwów Gymnasium Nr. VII'ye girdi.[10] Daha sonra Lwów Politeknik Enstitüsü'nde matematik okudu. Kazimierz Kuratowski'nin gözetiminde, 1932'de Master of Arts derecesini aldı ve 1933'te bilim doktoru oldu.[9][11] 20 yaşında, 1929'da, Fundamenta Mathematicae dergisinde ilk makalesi Concerning Function of Sets'i yayınladı.[11] 1931'den 1935'e kadar, Godfrey Harold Hardy ve Subrahmanyan Chandrasekhar ile tanıştığı Wilno (Vilnius), Viyana, Zürih, Paris ve Cambridge, İngiltere'ye gitti ve bu şehirlerde öğrenim gördü.[12]
Stanisław Mazur, Mark Kac, Włodzimierz Stożek, Kuratowski ve diğerleriyle birlikte Ulam, Lwów Matematik Okulu'nun bir üyesiydi. Kurucuları, Jan Kazimierz Üniversitesi'nde profesör olan Hugo Steinhaus ve Stefan Banach idi.[13][14]
Tıptaki etkisi ve mirası
[değiştir | kaynağı değiştir]Ulam, 1929'da öğrenci olarak ilk makalesinin yayınlanmasından ölümüne kadar sürekli matematik üzerine yazmıştı.[10] Ulam'ın yayınlarının listesi 150'den fazla makale içermektedir. Önemli sayıda makale tarafından temsil edilen konular şunlardır: küme teorisi (ölçülebilir kardinaller ve soyut ölçüler dahil), topoloji, dönüşüm teorisi, ergodik teori, grup teorisi, projektif cebir, sayı teorisi, kombinatorik ve grafik teorisi.[15] Mart 2009'da, Mathematical Reviews veritabanı "Ulam" adlı 697 makale içeriyordu.[16][17][18]
Bibliyografi
[değiştir | kaynağı değiştir]- Mathematics and Logic: Retrospect and Prospects. New York: Praeger. 1968. ISBN 978-0-486-67085-0. OCLC 24847821.Mathematics and Logic: Retrospect and Prospects. New York: Praeger. 1968. ISBN 978-0-486-67085-0. OCLC 24847821. Mathematics and Logic: Retrospect and Prospects. New York: Praeger. 1968. ISBN 978-0-486-67085-0. OCLC 24847821.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Find a Grave'de Stanislaw Ulam
- ^ Mathematics Genealogy Project'te Stanislaw Ulam
- ^ Chartrand, Gary; Zhang, Ping (20 Mayıs 2013). A First Course in Graph Theory (İngilizce). Courier Corporation. s. 78. ISBN 978-0-486-29730-9. 14 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ocak 2021.
- ^ Sullivan, Walter (15 Mayıs 1984). "Stanislaw Ulam, Theorist on Hydrogen Bomb". New York Times. 27 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mayıs 2013.
- ^ a b c Ulam, S. M (1983). Adventures of a Mathematician. New York: Charles Scribner's Sons. ss. 9-15. ISBN 9780684143910. OCLC 1528346.
- ^ Ulam, Adam Bruno (2002). Understanding the Cold War: a historian's personal reflections. New Brunswick, NJ: Transaction Publishers. s. 19. ISBN 9780765808851. OCLC 48122759. 5 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Aralık 2011.
- ^ Ulam, Molly (25 Haziran 2000). "Ulam Family of Lwow; Auerbachs of Vienna". Genforum. 2 Nisan 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ekim 2011.
- ^ "Genealogy of Michael Ulam". GENi. 24 Mayıs 2011. 6 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ekim 2011.
- ^ a b Ulam, Francoise (1987). "Vita: Excerpts from Adventures of a Mathematician" (PDF). Los Alamos National Laboratory. 14 Ocak 2009 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ekim 2011.
- ^ a b Ciesielski, Kryzystof; Thermistocles Rassias (2009). "On Stan Ulam and His Mathematics" (PDF). Australian Journal of Mathematical Analysis and Applications. 11 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ekim 2011.
v 6, nr 1, pp 1-9, 2009
- ^ a b Andrzej M. Kobos (1999). "Mędrzec większy niż życie" [A Sage Greater Than Life]. Zwoje (Lehçe). 3 (16). 27 Eylül 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi10 Mayıs 2013.
- ^ Ulam, S. M (1983). Adventures of a Mathematician. New York: Charles Scribner's Sons. ss. 56-60. ISBN 9780684143910. OCLC 1528346.
- ^ Ulam, Stanislaw (November 2002). "Preface to the "Scottish Book"". Turnbull WWW Server. School of Mathematical and Computational Sciences University of St Andrews. 30 Mayıs 2003 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Eylül 2012.
- ^ Maudlin, R. Daniel (1981). The Scottish Book. Birkhauser. s. 268. ISBN 9783764330453. OCLC 7553633. Erişim tarihi: 4 Aralık 2011.
- ^ "Publications of Stanislaw M. Ulam" (PDF). Los Alamos Science, No 15, 1987. Los Alamos National Laboratory. 15 Ocak 2009 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Aralık 2011.
- ^ "Search for "Ulam" on AMS website". American Mathematical Society. 12 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Aralık 2011.
- ^ Ulam, Françoise (1991). Postscript to Adventures of a Mathematician. Berkeley, CA: University of California. ISBN 978-0-520-07154-4.
- ^ "Françoise Ulam Obituary". Santa Fe, New Mexican. 30 Nisan 2011. 3 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Aralık 2011.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- "Publications of Stanislaw M. Ulam" (PDF). Los Alamos Science (Special Issue): 313. 1987. ISSN 0273-7116. 19 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF)1 Ocak 2021.
- 1979 Audio Interview with Stanislaus Ulam by Martin Sherwin 4 Kasım 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Voices of the Manhattan Project
- 1965 Audio Interview with Stanislaus Ulam by Richard Rhodes 4 Nisan 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Voices of the Manhattan Project
- Montparnasse Mezarlığı'na defnedilenler
- Yahudi fizikçiler
- Lviv Politeknik'te öğrenim görenler
- Yahudi agnostikler
- Yahudi mucitler
- 20. yüzyıl Polonyalı matematikçileri
- Amerikalı Yahudi bilim insanları
- Manhattan Projesi kişileri
- Ulusal Bilimler Akademisi üyeleri
- Florida Üniversitesi öğretim üyeleri
- Colorado Üniversitesi, Boulder öğretim üyeleri
- Wisconsin-Madison Üniversitesi öğretim üyeleri
- Harvard Üniversitesi öğretim üyeleri
- Küme teorisyenleri
- Yahudi asıllı Polonyalılar
- Polonyalı agnostikler
- 1984'te ölenler
- 1909 doğumlular