Kılıç dişli kaplan

Smilodon Yaşadığı dönem aralığı: 2,58-0,0117 myö Pleyistosen  PreЄ Є O S D C P T J K Pg N ↓
Montelenmiş iskeleti, Muséum national d'Histoire Naturelle, Paris
Biyolojik sınıflandırma
Âlem: Animalia Şube: Chordata Sınıf: Mammalia Takım: Carnivora Alt takım: Feliformia Familya: Felidae Oymak: †Smilodontini Cins: †Smilodon Lund, 1842
Tip tür
†Smilodon populator Lund, 1842
Diğer türler
†S. fatalis (Leidy, 1869) †S. gracilis (Cope, 1880)

Smilodon (Grekçe: smile "keskin" ve Grekçe: odon "diş"), Kılıç dişli kedi, soyu tükenmiş bir kedigil cinsidir. En iyi bilinen kılıç dişli yırtıcılardan ve tarih öncesi memelilerden biridir. Genellikle kılıç dişli kaplan olarak bilinmesine rağmen, kaplan veya diğer modern kedilerle yakın bir akrabalığı yoktur. Soyu tükenmiş Machairodontinae alt familyasına aittir ve yaşayan kedilerin atalarından yaklaşık 20 milyon yıl önce ayrıldığı tahmin edilmektedir. Smilodon, Homotherium ile birlikte hayatta kalan son machairodontlardan biriydi. Smilodon, Pleistosen'den Holosen'in başlarına kadar (2,5 milyon yıl önce - en geç 8.200 yıl önce) Amerika kıtasında yaşadı. Cins, 1842 yılında Brezilya'da bulunan fosillere dayanarak adlandırıldı; cins adı, “neşter” veya “iki kenarlı bıçak” ile “diş” kelimelerinin birleşiminden oluşur. Günümüzde üç tür tanınmaktadır: S. gracilis, S. fatalis ve S. populator. Son iki tür muhtemelen S. gracilis'ten türemiştir ve S. gracilis de muhtemelen Megantereon'dan evrimleşmiştir. Los Angeles'taki La Brea Katran Çukurları'ndan elde edilen yüzlerce örnek, Smilodon fosillerinin en büyük koleksiyonunu oluşturmaktadır.

Keşif ve adlandırma

1830'larda Danimarkalı Peter Wilhelm Lund ve yardımcıları, Lagoa Santa, Minas Gerais'deki kireçtaşı mağaralarında birtakım fosiller topladılar. Bunların arasından bir sırtlana ait olduğunu düşündüğü yanak dişlerini fark eden Lund, bu dişleri 1839 yılında Hyaena neogaea adlı bir türe atadı. Daha fazla fosil materyal bulununca Lund, fosillerin aslında sırtlanlara geçiş aşamasında olan, farklı bir kedi cinsine ait olduğu sonucuna vardı. Bu türün, boyut olarak günümüzün en büyük yırtıcı hayvanlarıyla eşdeğer olduğunu ve günümüz kedilerinden daha sağlam yapılı olduğunu belirtti. Lund, yeni türe başlangıçta Hyaenodon adını vermek istemişti, ancak bu adın kısa süre önce başka bir tarih öncesi yırtıcıya verildiğini fark edince, 1842'de ona Smilodon populator adını verdi. Kılıç biçimindeki köpek dişleri 1846'ya kadar bulunamadı, Lund bu tarihte farklı bireylerden gelen kemiklerle neredeyse eksiksiz bir Smilodon fosili elde etti. İlerleyen yıllarda farklı kişilerce daha fazla fosil örnek toplandı. Daha sonraları kimi yazarlar, populator yerine Lund'un orijinal tür adı olan neogaea'yı kullanmış olsalar da, bu ad uygun bir tanımla birlikte kullanılmadığı ve tip örnekleri belirlenmediği için artık geçersiz bir nomen nudum olarak kabul edilmektedir. Bazı Güney Amerika örnekleri, Smilodontidion riggii, Smilodon (Prosmilodon) ensenadensis ve S. bonaeriensis gibi diğer cinslere, alt cinslere, türlere ve alt türlere atıfta bulunulmuştur, ancak bunların artık S. populator'un genç sinonimleri olduğu düşünülmektedir.

Smilodon fosilleri, 19. yüzyılın ikinci yarısından itibaren Kuzey Amerika'da keşfedilmiştir. 1869 yılında, Amerikalı paleontolog Joseph Leidy, Teksas'ın Hardin County bölgesinde bir petrol yatağında keşfedilen, azı dişi içeren bir üst çene kemiği parçasını tanımladı. Bu örneği Felis cinsine (o zamanlar yaşayan ve soyu tükenmiş çoğu kedi için kullanılan isim) atfetti, ancak örnekte yapısal farklılıklar gözlemlediği için F. (Trucifelis) fatalis olarak bir alt cins oluşturdu. Türün adı “ölümcül” anlamına gelir. 1880 yılında soyu tükenmiş Amerikan kedileri hakkında yazdığı bir makalede, Amerikalı paleontolog Edward Drinker Cope, F. fatalis azı dişinin Smilodon'unkine tıpatıp benzediğini belirtti ve yeni bir kombinasyon olan S. fatalis'i önerdi. Los Angeles'taki La Brea Katran Çukurları'nda kazılar başlayana kadar Kuzey Amerika'da bulunan örnekler oldukça azdı, ancak 1875'ten bu yana bu bölgede yüzlerce S. fatalis örneği bulundu. S. fatalis'in; S. mercerii, S. floridanus ve S. californicus gibi genç sinonimleri vardır. Amerikalı paleontolog Annalisa Berta, S. fatalis'in holotipini yeterli bir tip örnek olamayacak kadar eksik buldu, öte yandan bu türün bazen S. populator'un genç sinonimi olduğu öne sürüldü. İskandinav paleontologlar Björn Kurtén ve Lars Werdelin, 1990 yılında yayınlanan bir makalede bu iki türün farklı olduğunu savundu.

Bir diğer yaşam restorasyonu

Fiziksel özellikler

Smilodon, modern büyük kedilerle yaklaşık olarak aynı büyüklükteydi, ancak daha sağlam bir yapıya sahipti. Bel bölgesi küçüktü, omuzları yüksekti, kuyruğu kısaydı ve görece kısa ayakları olan kalın uzuvları vardı. Smilodon, görece uzun köpek dişleriyle ünlüdür ve kılıç dişli kediler arasındaki en uzun dişler bunlardır. Cinsin en büyük türü olan S. populator yaklaşık 28 cm uzunluğunda köpek dişlerine sahiptir. Bu köpek dişleri ince olup ön ve arka taraflarında ince tırtıklar vardı. Kafatası dengeli oranlara sahipti ve burun bölgesi kısa ve genişti. Elmacık kemikleri (zygomata) derin ve geniş kavisliydi, sagital tepe belirgindi ve ön bölge hafif dışbükeydi. Alt çene kemiğinin ön tarafının her iki yanında bir flanş vardı. Üst kesici dişler büyük, keskin ve öne doğru eğimliydi. Alt çenenin kesici dişleri ile azı dişleri arasında diastema (boşluk) vardı. Alt kesici dişler geniş, kıvrımlı ve düz bir çizgi halinde dizilmişti. Alt çenenin p3 premolar dişi çoğu erken örnekte mevcuttu, ancak sonraki örneklerde kaybolmuştu; La Brea örneğinin sadece %6'sında mevcuttu. Smilodon'un eşeysel dimorfizm gösterip göstermediği konusunda bazı tartışmalar vardır. S. fatalis fosilleri üzerine yapılan bazı çalışmalarda cinsiyetler arasında çok az fark olduğu bulunmuştur. Buna karşılık, 2012 yılında yapılan bir çalışmada, S. fatalis fosillerinin modern Panthera'ya göre bireyler arasında boyut açısından daha az varyasyon gösterdiği, ancak kimi özellikler açısından cinsiyetler arasında Panthera'daki gibi farklar gösterdiği bulunmuştur.

S. gracilis, kabaca jaguar büyüklüğünde, ağırlığı 55 ila 100 kg arasında değişen, en küçük türdü. Aynı büyüklükteki atası Megantereon'a benziyordu, ancak diş yapısı ve kafatası daha gelişmişti ve S. fatalis'e yakındı. S. fatalis, S. gracilis ile S. populator arasında bir büyüklüğe sahipti. Ağırlığı 160 ile 280 kg arasında değişiyordu ve omuz yüksekliği 100 cm, uzunluğu ise 175 cm'di. S. fatalis'in büyüklüğü iklime göre değişiyordu ve tür, daha sıcak dönemlerde daha büyük boyutlara ulaşıyordu. Florida'da, S. fatalis, Illinoian döneminden Wisconsin dönemine kadar boyut olarak büyümüştür. Boyutları aslana benzerdi, ancak daha sağlam ve kaslıydı ve bu nedenle daha ağırdı. Kafatası da Megantereon'unkine benziyordu, ancak daha iriydi ve daha büyük köpek dişleri vardı. S. populator, bilinen en büyük kedigillerden biriydi, omuz yüksekliği 120 cm ve tipik ağırlığı 220 kg ile 400 kg arasında değişir ve bir tahmine göre 470 kg ağırlığa ulaşabilirdi. Uruguay'da bulunan, 39,2 cm uzunluğundaki özellikle büyük bir S. populator kafatası, bu bireyin 436 kg ağırlığında olabileceğini göstermektedir. Buna karşılık, S. populator'un bilinen en küçük histolojik olarak yetişkin örneği (MCC-868V) 157–171 kg ağırlığındaydı. Bu durum, seçici baskıdan ya da belki yeni bir tür veya alt türü temsil etmesinden kaynaklanıyor olabilir.

Smilodon ve diğer kılıç dişli kediler, düz renkli kürklerle veya benekli desenlerle (kedigillerin atalarının özelliği gibi görünüyor) yeniden canlandırıldı ve her iki özellik de olası kabul edilmektedir. Modern kedi türleri üzerine yapılan araştırmalar, açık alanda yaşayan türlerin genellikle tek tip kürkleri olduğunu, bitki örtüsü daha gür olan habitatlarda yaşayanların ise, bazı istisnalar dışında, daha fazla beneklere sahip olduğunu ortaya koydu. Erkek aslanların yeleleri veya kaplanların çizgileri gibi bazı kürk özellikleriyse fosillerden kestirilemeyecek kadar sıra dışıdır.

Paleobiyoloji

Beslenme

Bir tepe yırtıcı olan Smilodon, çoğunlukla büyük memelileri avlardı. La Brea Katran Çukurları'ndaki S. fatalis kemiklerinde korunmuş izotoplar, bu kedilerin en çok bizon (modern Amerikan bizonundan çok daha büyük olan Bison antiquus) ve deve (Camelops) gibi geviş getiren hayvanları avladığını ortaya koymaktadır. Smilodon fatalis, Arizona'daki Pleistosen tortullarından çıkarılan genç bir Glyptotherium texanum'un kafatasına göre, zaman zaman Glyptotherium'u da avlamış olabilir. Bu kafatasında, Smilodon'un dişlerinin bıraktığı izlerle karakteristik benzerlik gösteren eliptik delik izleri bulunmakta olup bu da avcının gliptodontun zırhlı kafatası kalkanını başarıyla ısırarak kafatasına ulaştığını göstermektedir. Ayrıca, Florida'daki S. gracilis örneklerinin diş minesinde korunmuş izotoplar, bu türün pekari Platygonus ve lama benzeri Hemiauchenia ile beslendiğini belirtti. Florida'daki S. gracilis kalıntılarının kararlı karbon izotop ölçümleri, bölgeden bölgeye önemli ölçüde farklılık gösterdi ve bu türün beslenme alışkanlıklarının esnek olduğunu ortaya koydu. Mikro diş aşınmaları, S. gracilis'in buzul dönemlerinde, buzullar arası dönemlere kıyasla daha sert ve daha dayanıklı avlar tükettiğini işaret ediyor. Bu bulgu, S. gracilis'in buzul dönemlerinde, yumuşak derili otçulların daha yaygın olduğu buzullar arası dönemlerin aksine, daha sert derili büyük avları daha yoğun bir şekilde avladığını göstermektedir. Ulukurt ve Amerika aslanı kemiklerinin izotop çalışmaları, S. fatalis ile avlarında bir örtüşme olduğunu gösterdi, bu da onların benzer ekolojik nişlerde rakip olduklarını düşündürdü.

Smilodon'un beyni, modern kedilerinkine benzer sulkal desenlere sahipti, bu da işitme, görme ve uzuvların koordinasyonunu kontrol eden bölgelerin karmaşıklığının arttığını göstermektedir. Kılıç dişliler, genel olarak görece küçük gözlere sahipti. Modern kediler ağaçlarda hareket etmelerine yardımcı olan güçlü bir binoküler görüşe sahipken kılıç dişli kedilerin gözleri onlar kadar öne dönük değildi. Smilodon, uzuv oranları modern orman kedileriyle benzer olduğundan ve kısa kuyruğu koşarken dengede kalmasına yardımcı olmadığından, muhtemelen yoğun bitki örtüsünde kendini gizleyen bir pusu avcısıydı. En azından biraz tırmanıcı olan ve bu nedenle ağaçlara tırmanabilen atası Megantereon'un aksine, Smilodon belki daha büyük ağırlığı ve tırmanma adaptasyonlarının olmaması nedeniyle tamamen yerde yaşıyordu. 2019 yılında Arjantin'de Felipeda miramarensis olarak adlandırılan izler Smilodon tarafından bırakılmış olabilir. Doğru tanımlandıysa, izler hayvanın tamamen geri çekilebilir pençelere ve plantigrad ayaklara sahip olduğunu gösteriyor. Buna karşılık, pençelerinde güçlü bir supinasyon yeteneği yoktu. Ayrıca ön uzuvlarının arka uzuvlarına göre dikkate değer biçimde daha güçlü olduğu ve muhtemelen bir pusu avcısı olduğu anlaşılmaktadır.

Dağılım ve habitat

Smilodon, Pleistosen döneminde (2,5 milyon yıl önce-10.000 yıl önce) yaşamış ve belki de kılıç dişli kedilerin en son temsilcisiydi. S. fatalis, açık çayırlık ve koruluk alanlar, orman-bozkır sınırındaki alanlar ve kapalı ormanlar gibi çeşitli habitatlarda yaşamıştır. Bu cinsin fosilleri Amerika kıtası boyunca bulunmuştur, en kuzeydeki kalıntıları Kanada'nın Alberta eyaletinde bulunan S. fatalis fosilleridir, en güneydeki kalıntıları ise Magellan Boğazı yakınlarındaki Patagonya'nın en güneyinde bulunan S. populator fosilleridir. Kuzey Amerika'daki habitatlar güneydeki subtropikal ormanlar ve savanlardan kuzeydeki ağaçsız mamut steplerine kadar çeşitlilik gösterir. Kuzey Amerika'nın güneybatısındaki ormanlar, çalılar ve otlardan oluşan mozaik bitki örtüsü; atlar, bizonlar, antiloplar, geyikler, develer, mamutlar, mastodonlar ve yer tembel hayvanları gibi büyük otoburları beslemiştir. Kuzey Amerika, Homotherium ve Xenosmilus gibi diğer kılıç dişli kedilerin yanı sıra, ulukurt, kısa yüzlü dev ayı (Arctodus) ve Amerikan aslanı gibi diğer büyük etoburları da beslemiştir. S. gracilis, Pleistosen'in başı ve ortasında Güney Amerika'ya girdi ve muhtemelen sonrasında kıtanın doğu kesiminde yaşayan S. populator'e evrimleşti. S. fatalis de Pleistosen'in sonlarında Güney Amerika'nın batısına girdi ve bu iki türün And Dağları tarafından birbirinden ayrıldığı düşünülüyordu. Ancak, 2018 yılında And Dağları'nın doğusunda, Uruguay'da bulunan bir S. fatalis kafatası rapor edildi ve bu da iki türün allopatik (coğrafi olarak ayrı) olduğu fikrini sorgulanır hale getirdi. 2025 yılında, S. populator kalıntılarının da keşfedildiği Uruguay'daki Dolores Formasyonu'ndan bir S. fatalis kafatası daha bildirildi, bu da her iki türün muhtemelen bir arada yaşadığı ve potansiyel olarak türler arası melezleşme olduğu fikrini daha da destekledi.

Yok oluş

Yeni Dünya Pleistosen megafaunasının çoğuyla birlikte, Smilodon'un da 10.000 yıl önce Kuzey ve Güney Amerika'nın Pleistosen döneminin sonlarında soyu tükendi. Yok oluşları, büyük otobur hayvanların sayısının azalması ve soylarının tükenmesi ile bağlantılıydı. Smilodon'un büyük avlara yönelik çok fazla özelleşmesinin, onun ekosistemdeki değişimlere uyum sağlayamayıp yok olmasına neden olduğu öne sürüldü.

Yirminci yüzyılın ilk yarısındaki yazarlar, son kılıç dişli kediler olan Smilodon ve Homotherium'un, onların yerlerini alan daha hızlı ve daha yaygın kedigillerle rekabete girmeleri sonucu soylarının tükendiğini teorileştirdiler. Hatta, kılıç dişlilerin sürekli büyüyen köpek dişlerinin, sahiplerinin düzgün beslenmesini engellediği düşünülerek kılıç dişli avcıların modern kedilere göre daha aşağı olduğu bile ileri sürüldü. Ancak o zamandan beri, Smilodon ve Homotherium gibi machairodontinlerin beslenme düzeninin çeşitlilik gösterdiği bulundu. Daha önce öne sürüldüğü gibi, av olarak sadece dev hayvanlarla sınırlı kalmadıkları; sığır, at ve deve gibi mevcut her şeyi yedikleri anlaşılıyor. Ayrıca, Amerika aslanı ve Amerika çitası gibi machairodont olmayan kedigillerin de Geç Pleistosen döneminde soyu tükenmiştir ve kılıç dişli ve konik dişli kedigiller daha öncesinde bir milyon yıldan fazla bir süre boyunca bir arada yaşamışlardır.

Dış Bağlantılar

• https://www.diken.com.tr/kayseride-kilic-disli-kaplan-fosili-bulundu-77-milyon-yillik/

Bibliyografya

• Antón, M. (2013). Sabertooth (1st ed.). Bloomington: Indiana University Press. ISBN 978-0-253-01042-1. OCLC 857070029

Vikitür'de konuyla ilgili taksonomik bilgiler bulunur:

Smilodon