Salih el-Ali

Salih el-Ali
Arapça: صالح العلي
Salih el-Ali; Arapça: صالح العلي
	Salih el-Ali 1919 İsyanı sırasında
Doğum	Salih Ahmed el-Ali; 1883; Eş-Şeyh Bedir, Osmanlı Suriyesi, Osmanlı İmparatorluğu
Ölüm	13 Nisan 1950 (65-66 yaşlarında); Tartus, Suriye
Tanınma nedeni	1919 Alevi İsyanı'nın komutanı

Salih el-Ali veya Şeyh Salih Ahmed el-Ali (Arapça: الشيخ صالح أحمد العلي) (1884, eş-Şeyh Bedir - 13 Nisan 1950, Tartus), Büyük Suriye İsyanı'ndan önce Suriye'deki Fransız Mandası'na karşı ilk isyanlardan biri olan 1919 Suriye İsyanı'nı komuta eden Suriyeli bir Alevi liderdi.^[1]

Arka plan

Salih el-Ali, 1883 yılında Suriye'nin kuzeybatısındaki El Nusayriye Dağları'nda yer alan Şeyh Bedir'de Alevi ileri gelenlerinden bir ailenin çocuğu olarak dünyaya geldi. Suriye'den çekilmelerinden önce 1918 yılında Osmanlılarla çatıştığı^[2] ve babasının eşini taciz eden iki Osmanlı askerini öldürdüğü bildirilmektedir. Bu eylem ona bir asi olarak yerel bir ün kazandırdı. Yerel efsaneye göre babasının ölümünden sonra onun için bir türbe inşa etti ve burada mucizeler gerçekleştirdi.^[3]

Fransızlara karşı isyan

İsyanın başlangıcı

1918'de Fransızlar Suriye kıyılarını işgal etti ve iç bölgelere doğru ilerlemeye başladı. 15 Aralık 1918'de Salih el-Ali, Şeyh Bedir kasabasında önde gelen Alevi ileri gelenlerini bir toplantıya çağırdı. El-Ali, katılımcıları Fransızların Suriye kıyılarını işgal ederek bölgeyi ülkenin geri kalanından ayırma niyetinde olduğu konusunda uyardı ve onları ayaklanmaya ve Fransızları Suriye'den kovmaya çağırdı. Fransız yetkililer toplantıyı duyduklarında, Salih el-Ali'yi tutuklamak için Kadmus'tan Şeyh Bedir kasabasına bir kuvvet gönderdiler. El-Ali ve adamları bu kuvveti Vadi El-Uyun'un batısındaki Niha köyünde pusuya düşürdüler. Fransız kuvvetleri yenilgiye uğradı ve 35'ten fazla kayıp verdi.^[2]

İsyanın organizasyonu

İlk zaferden sonra Ali, isyancılarını kendi genel komutanlığı ve askeri rütbeleri olan disiplinli bir güç olarak örgütlemeye başladı. Ordu yerel halk tarafından desteklendi ve bazı kadınlar su ve yiyecek sağlayarak tarlalarda çalışan erkeklerin yerini aldı.^[2] El-Ali ayrıca Halep'te İbrahim Hananu'nun isyanı, Telkele'de Dandaşi aşiretinin ayaklanması ve Antakya'da Suphi Bereket'in isyanı ile de ittifak kurdu. Ayrıca o dönemde Fransa ile savaş halinde olan Türkiye'den Kemal Atatürk'ten de para ve silah yardımı aldı.^[1]

Temmuz 1919'da Fransızların isyancı mevzilerine yönelik saldırılarına misilleme olarak el-Ali, Fransızlarla müttefik olan birkaç İsmaili köyüne saldırdı ve işgal etti. İki taraf arasında bir ateşkes imzalandı, ancak Fransızlar Kaf el-Jaz köyünü işgal edip yakarak ateşkesi ihlal etti. El-Ali, Fransızların kendisine karşı askeri operasyonlarını yürüttüğü Kadmus'a saldırarak ve burayı işgal ederek misilleme yaptı.^[2]

Son aşamalar

Fransızlar, 24 Temmuz 1920'de Meyselun Muharebesi'nde geçici bir orduyu yenerek Şam'ı ele geçirdikten sonra güç dengesi Fransızların lehine değişmeye başladı. Bu sıralarda el-Ali, İbrahim Hananu'nun aracılığı ile Güney Anadolu'da Fransız işgaline karşı savaşan Türk Kemalist güçleriyle işbirliği yapmaya başladı. Ocak 1921'de doğrudan Mustafa Kemal'e hitaben yazdığı ve Fransızlara karşı ortak "cihat" için silah istediği mektup Ankara'daki Türk ATASE askeri arşivlerinde muhafaza edilmektedir.^[4] Kasım 1920'de General Henri Gouraud, Nusayriye Dağları'nda Salih el-Ali'nin kuvvetlerine karşı tam teşekküllü bir harekât düzenledi. El-Ali'nin eş-Şeyh Bedir köyüne girdiler ve birçok Alevi ileri gelenini tutukladılar. El-Ali kuzeye kaçtı, ancak büyük bir Fransız kuvveti mevzilerini ele geçirdi ve el-Ali saklanmaya başladı.^[2] Lazkiye'de toplanan bir Fransız askeri mahkemesi onu gıyabında ölüme mahkûm etti.^[1]

Sonraki yıllar

El-Ali, General Gouraud 1922'de genel af ilan edene kadar saklandı. Evine döndü ve 13 Nisan 1950'de Tartus'ta ölene kadar tüm siyasi faaliyetlerden uzak durdu.^[1]

Miras

Salih el-Ali, Suriye'nin bağımsızlığını kazanmasından sonra tanınan bir şahsiyet haline geldi. El-Ali, 1922'den bu yana ilk kez kamuoyu önüne çıktığında, 17 Nisan 1946'daki Tahliye Günü kutlamalarında Devlet Başkanı Şükri el-Kuvvetli'nin onur konuğu oldu.^[1]

Kaynakça

^ ^a ^b ^c ^d ^e Moubayed, Sami M. (2006). Steel & Silk: Men & Women Who Shaped Syria 1900–2000. Cune Press. ss. 363-364. ISBN 1-885942-41-9.
^ ^a ^b ^c ^d ^e Moosa, Matti (1987). Extremist Shiites: The Ghulat Sects. Syracuse University Press. ss. 282-283. ISBN 0-8156-2411-5.
^ Douwes, Dick (2011). "Modern History of the Nizari Ismailis of Syria". Farhad Daftary (Ed.). A Modern History of the Ismailis: Continuity and Change in a Muslim Community. I. B. Tauris. s. 33. ISBN 9780857735263.
^ Winter, Stefan (2016). A History of the 'Alawis: From Medieval Syria to the Turkish Republic. Princeton University Press. ISBN 9780691173894. 28 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Kasım 2022. s. 244-254

[Moubayed2-1] Moubayed, Sami M. (2006). Steel & Silk: Men & Women Who Shaped Syria 1900–2000. Cune Press. ss. 363-364. ISBN 1-885942-41-9.

[Moosa2-2] Moosa, Matti (1987). Extremist Shiites: The Ghulat Sects. Syracuse University Press. ss. 282-283. ISBN 0-8156-2411-5.

[3] Douwes, Dick (2011). "Modern History of the Nizari Ismailis of Syria". Farhad Daftary (Ed.). A Modern History of the Ismailis: Continuity and Change in a Muslim Community. I. B. Tauris. s. 33. ISBN 9780857735263.

[4] Winter, Stefan (2016). A History of the 'Alawis: From Medieval Syria to the Turkish Republic. Princeton University Press. ISBN 9780691173894. 28 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Kasım 2022. s. 244-254

[1]

[2]

[3]

[4]