Sakroiliak eklem
| sacroiliac joint | |
|---|---|
 | |
| Latince isim | articulatio sacroiliaca |
| Sistem | synovial joint of pelvic girdle |
| Tanımlayıcılar | |
| JSTOR | sacroiliac-joint |
| Microsoft Academic | 2778614933 |
| MeSH | D012446 |
| TA | 1861 |
| FMA | 21440 |
Sakroiliak eklem (SİE), pelvisin sakrum ve ilium kemikleri arasında bulunan ve güçlü bağlarla birbirine bağlanan eklemdir. İnsanlarda sakrum, omurgayı destekler ve sırasıyla her iki taraftaki ilium tarafından desteklenir. Eklem oldukça güçlüdür ve üst vücudun tüm ağırlığını destekleyerek alt ekstremitelere aktarır. Sakroiliak eklem, iki kemiğin birbirine kenetlenmesini sağlayan düzensiz girinti ve çıkıntılara sahip sinovyal bir düzlem (plane) eklemdir.[1] İnsan vücudunda sağda ve solda olmak üzere iki adet sakroiliak eklem bulunur; bunlar genellikle birbirinin aynasıdır ancak kişiden kişiye değişkenlik gösterebilir.[1]
Yapı
[değiştir | kaynağı değiştir]
Sakroiliak eklemler, sakrum ve ilium kemiklerinin eklem yüzeyleri arasında oluşan, sınırlı hareket kabiliyetine sahip (şu anki tartışmalara göre 2-18 derece arası), çift taraflı C veya L şeklindeki eklemlerdir.[2] Bununla birlikte, çoğu otorite[3] bu eklemlerde yalnızca çok az hareketin meydana geldiği konusunda hemfikirdir; fleksiyon-ekstansiyon sırasında sadece 3 derecelik hareket açıklığı, bunu takiben 1,5 derecelik aksiyel rotasyon ve 0,8 derecelik lateral bükülme görülür.[4]
Eklemler iki farklı kıkırdak türü ile kaplıdır; sakral yüzey hiyalin kıkırdak, iliak yüzey ise fibrokıkırdak ile örtülüdür.[2] SİE'nin stabilitesi esas olarak kemik yapısının bir miktar katkısı ve çok güçlü intrinsik ve ekstrinsik ligamentlerin kombinasyonu ile sağlanır.[5] Eklem aralığı genellikle 0,5 ila 4 mm arasındadır.[6]
Yaşlanma, sakroiliak eklemin özelliklerini değiştirir.[7] Erken yaşlarda eklem yüzeyleri düz veya yassıdır. Yürüme yeteneği geliştikçe, sakroiliak eklem yüzeyleri belirgin açısal yönelimler geliştirmeye başlar ve düzlemsel yapılarını kaybeder.[2] İliak yüzeyde bir sırt (ridge), sakral yüzeyde ise buna karşılık gelen bir çöküntü (depresyon) oluşur.[8] Bu girinti-çıkıntı yapısı ve çok güçlü bağlar, sakroiliak eklemin stabilitesini artırır ve çıkıkların (dislokasyon) çok nadir görülmesini sağlar. Fossae lumbales laterales ("Venüs gamzesi"), sakroiliak eklemlerin yüzeysel topografisine karşılık gelir.
Bağlar (Ligamentler)
[değiştir | kaynağı değiştir]Sakroiliak eklemin bağları şunlardır:[2]
- Anterior sakroiliak ligament
- İnterosseöz sakroiliak ligament
- Posterior sakroiliak ligament
- Sakrotüberöz ligament
- Sakrospinöz ligament
Anterior sakroiliak ligament nispeten incedir, genellikle ön eklem kapsülünün hafif bir kalınlaşması olarak görülür ve posterior sakroiliak ligamentlere göre daha az belirgindir.
Posterior sakroiliak (Sİ) ligamentler, kısa (intrinsik) ve uzun (ekstrinsik) olarak ikiye ayrılabilir.[9] Dorsal interosseöz ligamentler çok güçlüdür; bazı durumlarda ligamentler yırtılmadan önce pelvik kırıklar meydana gelebilir. Dorsal sakroiliak ligamentler hem uzun hem de kısa bağları içerir. Uzun dorsal sakroiliak eklem ligamentleri oblik dikey bir yönde uzanırken, kısa (interosseöz) ligamentler sakrumun eklem yüzeylerinin hemen arkasından iliuma dik olarak uzanır ve sakroiliak eklemin açılmasını (distraksiyon) önleme işlevi görür. Sakrotüberöz ve sakrospinöz ligamentler (ekstrinsik sakroiliak eklem ligamentleri olarak da bilinir), sakrumun fleksiyon miktarını sınırlar.
Sakroiliak eklem bağları, hamilelik sırasında relaksin hormonu nedeniyle gevşer; bu gevşeme ve Simfisis pubisteki açılma, doğum sırasında pelvik eklemlerin genişlemesine izin verir. Uzun Sİ ligamentler zayıf kişilerde ağrı açısından palpe edilebilir ve vücudun bir tarafı diğeriyle karşılaştırılabilir; ancak ağrı için ligament karşılaştırmasının güvenilirliği ve geçerliliği şu anda kanıtlanmamıştır. İnterosseöz ligamentler çok kısadır ve iliak yüzeyden sakruma dik olarak uzanırlar, eklem yüzeylerinin abduksiyonunu veya açılmasını engellerler.[10]
Fonksiyon
[değiştir | kaynağı değiştir]Çoğu alt ekstremite eklemi gibi, Sİ eklemlerinin işlevlerinden biri omurga için şok emilimidir (eklemdeki hareket miktarına bağlı olarak). Ayrıca alt ekstremitede gerçekleşen enine rotasyonların omurgaya iletilmesini sağlayan tork dönüşümü görevi de görür. Sİ eklem, yürümenin itme (push-off) fazında stabiliteye yardımcı olan bir "kendi kendine kilitlenme" (self-locking) mekanizması sağlar (eklemin en uyumlu pozisyonunu aldığı, kapalı paket pozisyonu olarak da adlandırılan durum).[11] Ağırlık bir bacaktan diğerine aktarılırken eklem bir tarafta kilitlenir ve pelvis aracılığıyla vücut ağırlığı sakrumdan kalça kemiğine iletilir.
Sakroiliak eklemin hareketleri şunlardır:
- Sakrum üzerinde her iki kalça kemiğinin (innominate kemik) anterior tilti (sağ ve sol bir ünite olarak hareket eder).
- Sakrum üzerinde her iki kalça kemiğinin posterior tilti.
- Yürüyüş sırasında meydana gelen, bir kalça kemiğinin anterior tilti sırasında karşı kalça kemiğinin sakrum üzerinde posterior tilti (antagonistik innominate tilt).
- Sakral fleksiyon (veya Nutasyon). Sakrum hareketleri ilium hareketi ile eşzamanlı gerçekleşir, bu nedenle bunları izole hareketler olarak tanımlarken dikkatli olunmalıdır.
- Sakral ekstansiyon (veya Kontrnutasyon).
Sakroiliak eklemler, tüm spinal eklemler gibi (atlanto-aksiyal eklem hariç) bikondiler eklemlerdir, yani bir taraftaki hareket diğer taraftaki korelatif bir harekete karşılık gelir.
Klinik Önem
[değiştir | kaynağı değiştir]Enflamasyon ve Disfonksiyon
[değiştir | kaynağı değiştir]Sakroileit, bir veya her iki sakroiliak eklemin iltihaplanmasını ifade eder ve bel ağrısının nedenlerinden biridir. Sakroileit ile birey, enflamasyonun miktarına bağlı olarak belde, kalçada veya uylukta ağrı yaşayabilir.
Sakroiliak eklemin yaygın mekanik problemleri genellikle sakroiliak eklem disfonksiyonu (SİE disfonksiyonu) olarak adlandırılır. Sakroiliak eklem disfonksiyonu, genel olarak sakroiliak eklemdeki anormal hareketin (çok fazla veya çok az hareket) neden olduğu sakroiliak eklem bölgesindeki ağrıyı ifade eder. Genellikle Sİ eklemin iltihaplanması veya sakroiliit ile sonuçlanır.
Belirtiler ve Semptomlar
[değiştir | kaynağı değiştir]Aşağıdakiler bir Sİ eklem (SİE) problemi ile ilişkili olabilecek belirti ve semptomlardır:
- Mekanik SİE disfonksiyonu genellikle donuk, tek taraflı bir bel ağrısına neden olur.[12]
- Ağrı genellikle Posterior superior iliak spina (PSIS) bölgesi veya gamze çevresinde hafif ila orta şiddette bir sızı şeklindedir.[13]
- Oturur pozisyondan ayağa kalkma veya merdiven çıkarken dizi göğse doğru çekme gibi aktiviteler sırasında ağrı kötüleşebilir ve keskinleşebilir.
- Ağrı tipik olarak tek taraftadır (tek taraflı PSIS ağrısı), ancak bazen iki taraflı da olabilir.
- SİE disfonksiyonu ağrısı şiddetli olduğunda (ki bu sık değildir), kalçaya, kasığa ve bazen bacağa yayılan yansıyan ağrı olabilir, ancak ağrı nadiren dizin altına yayılır.
- Bel ağrısı ve sertliği, genellikle tek taraflıdır ve uzun süreli oturma veya uzun süreli yürüme ile artar.
- Cinsel ilişki sırasında ağrı oluşabilir; ancak bu sadece sakroiliak eklem problemlerine özgü değildir.
Sakroiliak eklem disfonksiyonu, provokatif ve non-provokatif manevralar kullanılarak test edilir. Non-provokatif sakroiliak eklem muayene manevraları arasında Gillet Testi, yüzüstü diz fleksiyon testi, sırtüstü uzun oturma testi, ayakta fleksiyon testi ve oturarak fleksiyon testi bulunur. Bu sakroiliak eklem hareketlilik manevralarının hareket anormalliklerini tespit ettiğine dair kanıtlar yetersizdir.[14]
Provokatif manevralar, sakroiliak eklem içinden kaynaklanan ağrıyı yeniden oluşturmak veya artırmak için tasarlanmıştır. Manevralar tipik alanda ağrıyı yeniden oluşturduğunda, sakroiliak eklem disfonksiyonu şüphesi artar. Ancak tek bir testin güvenilirliği düşüktür. Güç kaybı, uyuşukluk veya ilgili bir refleksin kaybı sinir sistemi hasarını (radikülopati) gösterebilir.
Eklem içinden kaynaklanan sakroiliak eklem disfonksiyonu tanısı için mevcut altın standart, floroskopi veya BT eşliğinde lokal anestezik solüsyon kullanılarak yapılan sakroiliak eklem enjeksiyonudur. Hasta ağrıda önemli bir rahatlama bildirdiğinde ve tanısal enjeksiyon 2 ayrı ziyarette yapıldığında tanı doğrulanır. Yayınlanan çalışmalar, bir yanıtın pozitif kabul edilmesi ve sakroiliak eklemin ağrı kaynağı olarak kabul edilmesi için ağrıda en az yüzde 75 oranında bir azalma olması gerektiğini kullanmıştır.[15]
Gebelik
[değiştir | kaynağı değiştir]Menstruasyon, hamilelik ve emzirme dönemindeki hormonal değişiklikler, SİE çevresindeki bağ desteğinin bütünlüğünü etkileyebilir. Hamilelik sırasında, vücuttaki bağ dokularının gevşemesine izin veren kadın hormonları (özellikle relaksin) salgılanır. Bu gevşeme, doğum sırasında kadın pelvisinin doğumun gerçekleşmesine izin verecek kadar esnemesi için gereklidir. Bu esneme SİE'lerde değişikliklere yol açarak onları aşırı hareketli hale getirir. Yıllar içinde bu değişiklikler yıpranma artritine yol açabilir. Beklendiği gibi, bir kadın ne kadar çok hamilelik geçirirse, Sİ eklem problemleri yaşama şansı o kadar artar.
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b Solonen, K. A. (1957). "The sacroiliac joint in the light of anatomical, roentgenological and clinical studies". Acta Orthopaedica Scandinavica Supplementum. Cilt 27. ss. 1-127. PMID 13478452.
- ^ a b c d Vleeming, A.; Schuenke, M. D.; Masi, A. T.; Carreiro, J. E.; Danneels, L.; Willard, F. H. (2012). "The sacroiliac joint: An overview of its anatomy, function and potential clinical implications". Journal of Anatomy. 221 (6). ss. 537-67. doi:10.1111/j.1469-7580.2012.01564.x. PMC 3512279
. PMID 22994881.
- ^ Bogduk, Nicolai "Clinical and Radiological Anatomy of the Lumbar Spine" Elsevier Health Sciences, 2022, p. 172.
- ^ Kiapour, Ali (11 Şubat 2020). "Biomechanics of the Sacroiliac Joint: Anatomy, Function, Biomechanics, Sexual Dimorphism, and Causes of Pain". International Journal of Spine Surgery. 14 (Suppl 1). ss. S3-S13. doi:10.14444/6077. PMC 7041664 . PMID 32123652.
- ^ Schunke, Gustave Bernard (1938). "The anatomy and development of the sacro-iliac joint in man". The Anatomical Record. 72 (3). ss. 313-31. doi:10.1002/ar.1090720306.
- ^ Stallmeyer, M.J.B.; Zoarski, Gregg H. (2004). "Sacroiliac Joint Injection". Image-Guided Spine Interventions. s. 235. doi:10.1007/0-387-21794-0_13. ISBN 0-387-40320-5.
- ^ Walker, Joan M. (1986). "Age-Related Differences in the Human Sacroiliac Joint: A Histological Study; Implications for Therapy". Journal of Orthopaedic & Sports Physical Therapy. 7 (6). ss. 325-34. doi:10.2519/jospt.1986.7.6.325. PMID 18802258.
- ^ Alderink, Gordon J. (1991). "The Sacroiliac Joint: Review of Anatomy, Mechanics, and Function". Journal of Orthopaedic & Sports Physical Therapy. 13 (2). ss. 71-84. doi:10.2519/jospt.1991.13.2.71. PMID 18796854.
- ^ Weisl, H. (1954). "The Ligaments of the Sacro-Iliac Joint Examined with Particular Reference to Their Function". Cells Tissues Organs. 20 (3). ss. 201-13. doi:10.1159/000140900. PMID 13137770.
- ^ Chaudhry, Shazia R.; Imonugo, Onyebuchi; Jozsa, Felix; Chaudhry, Khalid (2025). "Anatomy, Abdomen and Pelvis: Ligaments". StatPearls. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing. PMID 2963026723 Aralık 2025.
- ^ Dontigny, R. L. (1985). "Function and pathomechanics of the sacroiliac joint. A review". Physical Therapy. 65 (1). ss. 35-44. doi:10.1093/ptj/65.1.35. PMID 3155567.
- ^ Cibulka MT; Delitto A; Erhard RE (1992). "Pain patterns in patients with and without sacroiliac joint dysfunction". Vleeming A; Mooney V; Snijders CJ; Dorman T (Ed.). First Interdisciplinary World Conference on Low Back Pain and its Relation to the Sacroiliac Joint. ss. 363-70. OCLC 28057865.
- ^ Fortin, J. D.; Falco, F. J. (1997). "The Fortin finger test: An indicator of sacroiliac pain". American Journal of Orthopedics. 26 (7). ss. 477-80. PMID 9247654.
- ^ Sturesson, B; Selvik, G; Udén, A (1989). "Movements of the sacroiliac joints. A roentgen stereophotogrammetric analysis". Spine. 14 (2). ss. 162-5. doi:10.1097/00007632-198902000-00004. PMID 2922636.
- ^ Schwarzer, A. C.; Aprill, C. N.; Bogduk, N (1995). "The sacroiliac joint in chronic low back pain". Spine. 20 (1). ss. 31-7. doi:10.1097/00007632-199501000-00007. PMID 7709277.
