Safra
Safra veya öd, karaciğer tarafından üretilen, yemek yenince oniki parmak bağırsağına (duodenum) salgılanan bir sindirim sıvısıdır. Safra bazı canlılarda yemekler arasında safra kesesinde depolanabilir. Safra büyük oranda su, safra tuzları, yağ ve bilirubinden oluşur. İnsanlarda günlük olarak 400 ile 800 mililitre arasında üretilmikte olan safra, içerisindeki pigmentler ile dışkılara kahverengi rengini vermektedir.[1]
İçerik
[değiştir | kaynağı değiştir]
Su, kolesterol, lesitin (bir fosfolipit), safranın içindekiler (bilirubin ve biliverdin) ve safra tuzları (sodyum glikokolat ve sodyum taurokolat) safranın ana bileşenleridir. Safra tuzları, safra asitlerinin tuz halleridir. Taurokolik ve deoksikolik asitlerin tuzları bunların en önemlileridir. Safra tuzları ve fosfolipitlerle beraberce yağ damlacıklarının parçalanmasını ve emilmesini kolaylaştıran misellerin oluşmasını sağlarlar.
Safra kesesi olan hayvanlarda (insan ve çoğu evcil hayvanda; at ve sıçanda bulunmaz) safra bu organın içinde depolanırken yoğunlaşır. Su ve küçük elektrolitlerin emilmesi sonucunda safra konsantrasyonu beş katı artar.
İşlev
[değiştir | kaynağı değiştir]İnsan karaciğeri günde yaklaşık 400 ile 800 mililitre safra üretir.[2] Safra tuzları, sindirimde yağları emülsifiye edip suda onların çözünmelerini ve yüz ölçümlerinin artmasını sağlarlar. Böylece yağların ince bağırsak tarafından emilmeleri ve enzimlerin onlara erişmesi kolaylaşır. Safra, yağların emilimini sağladığı için yağda çözünen vitaminlerin (A, D, E ve K) emilimi için de önemlidir. Salgılanan safra tuzlarının %95'i ileumda emilip tekrar kullanılır.
Hazmı kolaylaştırıcı özelliğinin yanı sıra safra, hemoglobinin bir yıkım ürünü olan ve safraya rengini veren biliribunin vücuttan atılmasına yarar. Safra ayrıca mideden gelen asitli sıvıyı ileuma girmeden nötralleştirir. Karaciğerde bulunan fazla kolesterol safra aracılığıyla ince bağırsağa yollanır, orada emilip dolaşım sistemine katılır. Safra tuzları ayrıca yemekle gelen bazı bakterilerin bir kısmını öldürebilir.[3]
Tıbbi önem
[değiştir | kaynağı değiştir]Anormal durumlarda safradaki kolesterol veya bilirubin safra taşı olarak safra kesesi veya safra yollarında birikebilir. Yeşil renkte kusulması durumunda bu renk safradan veya diğer sindirim sıvılarından kaynaklanabilir.[4]
Birincil safra asitleri
[değiştir | kaynağı değiştir]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Bile pigments - Oxford Reference". www.oxfordreference.com (İngilizce). 5 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ocak 2020.
- ^ "Secretion of Bile and the Role of Bile Acids In Digestion". www.vivo.colostate.edu (İngilizce). 11 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mart 2017.
- ^ Merritt, M. E.; Donaldson, J. R. (17 Eylül 2009). "Effect of bile salts on the DNA and membrane integrity of enteric bacteria". Journal of Medical Microbiology. 58 (12). ss. 1533-1541. doi:10.1099/jmm.0.014092-0. ISSN 0022-2615. PMID 19762477.
- ^ Choices, NHS. "Nausea and vomiting in adults - NHS Choices". www.nhs.uk. 22 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Haziran 2016.
