Paslı kedi
| Paslı kedi | ||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||||||||||||
| Korunma durumu | ||||||||||||||||||||||
| Biyolojik sınıflandırma | ||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||
Prionailurus rubiginosus
Geoffroy Saint-Hilaire, 1831 | ||||||||||||||||||||||
 | ||||||||||||||||||||||
|
Prionailurus rubiginosus phillipsi Prionailurus rubiginosus rubiginosus |
Paslı benekli kedi (Prionailurus rubiginosus), Kedigiller (Felidae) familyasının Prionailurus cinsine mensup, Asya'ya özgü küçük bir yaban kedisi türüdür. Tarihsel olarak yalnızca Hindistan ve Sri Lanka'da bulunduğu bilinmektedir.[1] Afrika'da yaşayan Kara ayaklı kedi (Felis nigripes) ile birlikte "dünyanın en küçük yaban kedisi" unvanı için rekabet eder.[2]
Habitat kaybı ve parçalanması nedeniyle popülasyonu azalma eğilimindedir. Bu nedenle Dünya Doğa ve Doğal Kaynakları Koruma Birliği (IUCN) tarafından Kırmızı Liste'de "Neredeyse tehdit altında" (Near Threatened) statüsünde sınıflandırılmıştır.[1]
Taksonomi
[değiştir | kaynağı değiştir]Paslı benekli kedi, ilk kez 1831 yılında Fransız zoolog Isidore Geoffroy Saint-Hilaire tarafından Felis rubiginosa adıyla tanımlanmıştır.[3] Daha sonraki genetik ve morfolojik çalışmalar neticesinde, Leopar kedisi (Prionailurus bengalensis) ile yakın akraba olduğu saptanmış ve Prionailurus cinsine dahil edilmiştir.[4]
Coğrafi dağılıma dayalı olarak kabul gören iki alt türü bulunmaktadır:[4]
- P. r. rubiginosus (Geoffroy Saint-Hilaire, 1831): Hindistan'da yayılım gösteren alt türdür.
- P. r. phillipsi (Pocock, 1939): Sri Lanka'nın nemli orman bölgelerinde yaşayan alt türdür.
Fiziksel Özellikler
[değiştir | kaynağı değiştir]Paslı benekli kedi, boyutları itibarıyla evcil bir kedinin yavrusunu andırır. Yetişkin bireylerin vücut uzunluğu 35 ila 48 cm arasında değişirken, kuyruk uzunluğu 15 ila 30 cm arasındadır. Ağırlıkları ise genellikle 0,9 kg ile 1,6 kg arasında seyreder.[2]
Kürkü kısa, yumuşak ve gri-kahverengi tonlarındadır. Vücudunun üzerinde, türe adını veren pas renginde belirgin benekler bulunur. Bu benekler sırtta uzunlamasına çizgiler halini alırken, bacaklarda ve gövdenin yanlarında dağınık noktalar şeklindedir. Karın bölgesi ve bacakların iç kısımları beyazdır ve iri koyu lekelerle kaplıdır. Kafası yuvarlak, kulakları küçük ve yuvarlaktır. Gözleri, gece görüşüne uygun olarak vücuduna oranla oldukça büyüktür ve irisi grimsi kahverengi veya amber rengindedir.[5]
Dağılım ve Habitat
[değiştir | kaynağı değiştir]Bu türün dağılımı Güney Asya ile sınırlıdır ve endemiktir.
- Hindistan: Başlıca Güney Hindistan'da görülmekle birlikte, Gucerat, Maharaştra ve Doğu Ghats bölgelerinde de kayıtlar mevcuttur. Genellikle kuru yaprak döken ormanları, çalılık alanları ve kayalık bölgeleri tercih eder.[1]
- Sri Lanka: Hem kuru hem de nemli bölgelerde bulunur. Sri Lanka popülasyonu, deniz seviyesinden 2.100 metre yüksekliğe kadar olan dağlık ormanlarda (örneğin Horton Plains Milli Parkı) görülebilir.[5]
Son yıllarda yapılan gözlemler, türün tarım arazilerine ve insan yerleşimlerinin yakınlarına da adapte olabildiğini, terk edilmiş evlerde ve çay tarlalarında barınabildiğini göstermektedir.[1]
Davranış ve Ekoloji
[değiştir | kaynağı değiştir]Paslı benekli kedi, ağırlıklı olarak noktürnal (gececil) bir yaşam sürer, ancak gündüzleri de kısa süreli aktiviteler gösterebilir. Yalnız yaşayan (soliter) bir türdür.[2]
Beslenme
[değiştir | kaynağı değiştir]Etçil bir diyete sahiptir. Küçük boyutu nedeniyle av yelpazesi sınırlıdır. Temel besin kaynakları şunlardır:[2]
- Küçük kemirgenler (fareler, sıçanlar)
- Küçük kuşlar
- Kertenkeleler ve kurbağalar
- Böcekler (özellikle çekirgeler)
Mükemmel bir tırmanıcı olmasına rağmen avlanmayı genellikle yerde gerçekleştirir. Hızlı refleksleri ve çevikliği sayesinde, avını ani bir sıçrayışla yakalar.
Üreme
[değiştir | kaynağı değiştir]Üreme mevsimi bölgeye göre değişiklik gösterebilir. Östrus (kızgınlık) döngüsü yaklaşık 5 gün sürer. Gebelik süresi 65-70 gün arasındadır. Dişi kedi, genellikle ağaç kovuklarında veya sık çalılıkların altında hazırladığı yuvada 1 ila 3 yavru dünyaya getirir. Yavrular doğduklarında kördür ve üzerlerinde yetişkinlere göre daha az belirgin benekler bulunur. Yaklaşık 68 haftada cinsel olgunluğa erişirler.[2]
Tehditler ve Koruma
[değiştir | kaynağı değiştir]Paslı benekli kedinin hayatta kalmasını zorlaştıran birincil tehdit habitat kaybıdır. Hindistan ve Sri Lanka'daki doğal ormanların tarım arazisine dönüştürülmesi, popülasyonları izole etmektedir. Ayrıca, kümes hayvanlarına saldırdığı gerekçesiyle yerel halk tarafından öldürülmesi ve evcil köpeklerin saldırıları da ikincil tehditler arasındadır.[1] Nadiren de olsa postu veya eti için kaçak avlanmaya maruz kalmaktadır.
Yasal Statü:
- CITES (Nesli Tehlike Altında Olan Yabani Hayvan ve Bitki Türlerinin Uluslararası Ticaretine İlişkin Sözleşme): Hindistan popülasyonu Ek I (ticareti tamamen yasak), Sri Lanka ve diğer popülasyonlar Ek II listesindedir.[5]
- Hindistan ve Sri Lanka'da ulusal yasalarla koruma altındadır ve avlanması yasaktır.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b c d e Mukherjee, S., Duckworth, J.W., Silva, A., Appel, A. & Kittle, A. (2016). "Prionailurus rubiginosus" (İngilizce). The IUCN Red List of Threatened Species. Erişim tarihi: 29 Kasım 2025.
- ^ a b c d e Sunquist, Mel; Sunquist, Fiona (2002). Wild Cats of the World (İngilizce). Chicago: University of Chicago Press. ss. 237-240. ISBN 0-226-77999-8.
- ^ Geoffroy Saint-Hilaire, I. (1831). "Le Chat à Taches de Rouille, Felis rubiginosa". Voyage aux Indes Orientales par M. Charles Bélanger: Zoologie (Fransızca). Paris: Arthus Bertrand. ss. 140-144.
- ^ a b Kitchener, A. C. (2017). "A revised taxonomy of the Felidae: The final report of the Cat Classification Task Force of the IUCN Cat Specialist Group". Cat News (İngilizce), Special Issue 11. IUCN/SSC Cat Specialist Group. ss. 64-75.
- ^ a b c "Rusty-spotted Cat Prionailurus rubiginosus" (İngilizce). IUCN/SSC Cat Specialist Group. Erişim tarihi: 29 Kasım 2025.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]
Wikimedia Commons'ta Paslı benekli kedi ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur
