Princeps
Princeps (çoğul: principes), Latince "birinci" anlamına gelen sözcük.
Bu kelimeye hasredilen özel tarihi anlamlardan en önemlileri aşağıdadır;
Roma imparatoru
[değiştir | kaynağı değiştir]Princeps (burada "Birinci Yurttaş" anlamındadır) Roma imparatorunun resmi ünvanıydı ve bazı tarihçilere göre bu ünvan Antik Roma'da İmparatoru tarif ederdi.
"Princeps" kelimesi Princeps Senatus (Senato'nun "Primus inter pares'i") ünvanından türetilmiştir. İlk olarak M.Ö. 23 yılında, rex 'kral' ya da diktatör ünvanlarını kullanması durumunda bunun senatörler ve diğer etkili kişiler arasında kızgınlığa neden olacağı düşüncesiyle İmparator Augustus tarafından kullanılmıştır. Augustus, politik ve askeri olarak başat güç olmasına rağmen, İmparatorluğu yönetebilmesi için Romalı dostlarının desteğine ihtiyaç duyuyordu.
İmparatorun kullandığı diğer ünvanlar arasında, imperator, Augustus, Sezar ve sonraki dönemlerde orataya çıkan dominus ve basileus (Yunanca "hükümdar") sayılabilir. İmparator ünvanı, Augustus tarafından bir praenomen kullanılmaya başlamadan önce, çok da önemli olmayan bir askeri ünvan olan imperator ünvanından türetilmiştir.
Tetrarşi'nin babası olan İmparator Diokletian (285-305), "princeps" ünvanı kullanmayı reddederek dominus ("efendi, sahip") ünvanını kullanmaya başlamıştır. Augustus ve Diokletian'ın saltanatı arasında kalan ve kendilerini "princeps" olarak adlandıran imparatorların dönemi Principate, Diokletian'la başlayan ve 476 yılında sona eren dönem ise Dominate olarak adlandırılır.
- Antik Roma'da, ileride İmparator olması muhtemel prensler için kullanılan bir başka princeps daha vardır ve princeps iuventutis ("gençler arasında birinci") olarak adlandırılır.
Roma yönetimi
[değiştir | kaynağı değiştir]Princeps, aynı zamanda bir Officium'daki birinci yönetici için kullanılan Princeps officii teriminin kısaltmasıdır.
Askeri
[değiştir | kaynağı değiştir]- Bkz. Principes (Ağır silahlı piyade lejyon askerleri)
- centurio(n) bir birliğin ya da yönetim ofisinin komutanı.
- Princeps ordinarius vexillationis: vexillatio (müfreze) komutanı.
- Princeps peregrinorum ("yabancıların komutanı"): castra peregrina'da görevli centurion (eyalet askerleri için Roma'da kurulmuş askeri üs)
- Princeps prior: manipulus komutanı
- Princeps posterior: Princeps prior vekili
- Princeps praetorii : Karargâha bağlı centurion
Soyluluk mirası
[değiştir | kaynağı değiştir]"Princeps", günümüzde birçok dilde kullanılan prens ünvanının da türetildiği kelimedir.