Paletli yüzme
 | |
| Birlik | CMAS |
|---|---|
| Özellikleri | |
| Temas | hayır |
| Kategori | Su sporu, kapalı alan, açık alan |
| Ekipman | dalgıç maskesi, şnorkel, yüzgeç, açık devre tüplü dalış seti |
Paletli yüzme, yüzgeç kullanarak yapılan bir su altı sporudur. Spor; monopalet veya çift palet ile, şnorkel kullanarak su yüzeyinde ya da monopalet ile nefes tutma veya açık devre tüplü dalış ekipmanı kullanarak su altında yapılan dört teknikten oluşur. Yüzme yarışmalarındaki mesafelere benzer mesafelerde hem yüzme havuzunda hem de açık suda etkinlikler düzenlenir. Dünya ve kıta düzeyindeki organizasyonlar, Confédération Mondiale des Activités Subaquatiques (CMAS, Dünya Sualtı Federasyonu) tarafından yürütülür. Sporun ilk dünya şampiyonası 1976 yılında yapılmıştır. Ayrıca Dünya Oyunları’nda 1981 yılından beri yer almakta ve 2015 Avrupa Oyunları’nda Haziran 2015’te tanıtım branşı olarak gösterilmiştir.
Sporun Kuralları ve Tanımı
[değiştir | kaynağı değiştir]Uluslararası Kurallar’da yarışmacılar, “finswimmer” (paletli yüzücü) ya da dalgıç olarak değil, yüzücü olarak tanımlanır.[1]
Yarışma Sınıfları
[değiştir | kaynağı değiştir]Yarışmalar iki sınıfa ayrılır: havuz ve uzun mesafe (açık su olarak da adlandırılır).[2]
Bir yüzme havuzu 50 m uzunluğunda, 21 m genişliğinde ve 1,8 m derinliğinde olmalıdır. Yani Olimpik standart havuz (uzun kulvar) hem Olimpiyat Oyunları hem de FINA Dünya Şampiyonaları yarışları için uygundur.[2][3] Uluslararası Kurallar, 25 m'lik kısa kulvar havuzlarının kullanımına izin vermez; ancak bu havuzlar bölgesel ve ulusal yarışmalarda kullanılmaktadır.[4]
Uzun mesafe yarışları deniz, nehir ve göl gibi doğal su alanlarında yapılır. Parkur seçiminde düşük akıntı ve gelgit ile yerel makamlarca onaylı yüzmeye uygun su kalitesi şartı aranır. Yarış sırasında parkur şamandıralarla işaretlenir, güvenlik botları devriye gezer ve dönüş noktaları teknelerden ya da gözetleme noktalarından hakemler tarafından izlenir.[2]
Teknikler
[değiştir | kaynağı değiştir]
Yüzey Paletli Yüzme
[değiştir | kaynağı değiştir]Yüzey paletli yüzme (İngilizce kısaltması SF) maske, şnorkel ve monofin kullanılarak su yüzeyinde yapılır. SF yarışları havuzlarda 50, 100, 200, 400, 800, 1500 metre ile 4 × 50 karma bayrak (2 erkek, 2 kadın), 4 × 100 ve 4 × 200 metre bayrak yarışlarında; açık sularda ise çeşitli uzun mesafelerde düzenlenir. Yüzücüler yarış boyunca su yüzeyinde kalmak zorundadır. Sadece startta veya havuz dönüşlerinde 15 metreye kadar su altına dalmaya izin verilir.[1]
Apnea Paletli Yüzme
[değiştir | kaynağı değiştir]Apnea paletli yüzme (kısaltması AP) maske, monofin ve nefes tutma yöntemiyle havuzda su altında yapılır. AP yarışları yalnızca 50 metre mesafede düzenlenir. Yüzücünün yüzü yarış boyunca su altında olmalıdır; aksi takdirde diskalifiye edilir. Güvenlik gerekçesiyle açık suda yapılmaz.[1]
Tüplü Dalış ile Paletli Yüzme
[değiştir | kaynağı değiştir]Tüplü paletli yüzme (kısaltması IM), maske, monofin ve açık devre tüplü dalış ekipmanı kullanılarak havuzda yapılır. Tüp taşıma şekli için bir kural yoktur ancak yarış sırasında ekipman değiştirilemez ya da bırakılmaz. IM yarışları 100, 200 ve 400 metre mesafelerde yapılır. Yüzün yarış boyunca su altında olması zorunludur. Güvenlik gerekçesiyle açık suda yapılmaz.[1] Tarihsel olarak IM yarışları açık suda 1000 metreye kadar yapılmaktaydı.[5]
Çift Palet
[değiştir | kaynağı değiştir]Çift palet (İngilizce kısaltması BF, stereo-fins olarak da bilinir) maske, şnorkel ve bir çift palet kullanılarak serbest stil (crawl) tekniğiyle su yüzeyinde yapılan yüzmedir. BF yarışları havuzda 50, 100, 200, 400 metre ve 4 × 100 karma bayrak (2 erkek, 2 kadın) mesafelerinde, açık suda ise 4 km ve 6 km gibi uzun mesafelerde düzenlenir. BF'nin 2006 yılında, monofin alamayan sporculara yarışma imkânı sağlamak amacıyla tanıtıldığı bildirilmiştir. Yüzücüler yarış boyunca su yüzeyinde kalmak zorundadır; sadece startta veya havuz dönüşlerinde en fazla 15 metreye kadar dalışa izin verilir.[1][6]
Ekipman
[değiştir | kaynağı değiştir]
Paletli yüzme, sıklıkla spor yüzme ile karşılaştırılsa da[7] kullanılan dalgıç maskesi, palet, şnorkel ve su altı solunum cihazı açısından farklılık gösterir. Bu durum, sporun şnorkelle dalış, serbest dalış ve tüplü dalış gibi su altı dalış tekniklerinden doğmuş olmasından kaynaklanır.
Gözlerin korunması ve su altında görüş için maske kullanımı zorunludur; ancak uluslararası kurallar maske seçimi konusunda sınırlama getirmez. Ortadan takılan şnorkeller (ön şnorkel olarak da bilinir) tek onaylı tiptir ve boru uzunluğu ile iç çapı için belirlenmiş asgari ve azami ölçülere uymalıdır. Paletler de uluslararası kurallara tabidir: monofinler, şablon ile kontrol edilen azami boyuta sahip olabilirken çift paletler CMAS tarafından sertifikalandırılmış (homologe) markalardan olmalıdır.[8]
Su altı solunum cihazı, sıkıştırılmış atmosferik hava kullanan açık devre tüplü dalış sistemi ile sınırlıdır. Oksijen zenginleştirilmiş karışımlar yasaktır. Dalgıç tüpü azami basınç değeri 200 bar, asgari kapasitesi ise 0,4 litredir. Dalış regülatörüiçin bir zorunluluk bulunmaz; sporcular gereksiz parçaları çıkararak modifiye edebilir.[8]
yarışma mayosu, bone ve dalgıç kıyafeti gibi giysiler ile bu giysiler ve ekipman üzerindeki logoların kullanımı da uluslararası kuralların hükümlerine tabidir.[8]
Yaş Grupları ve Kısıtlamalar
[değiştir | kaynağı değiştir]Aşağıdaki yaş grupları ve bunlara ilişkin kısıtlamalar, uluslararası kurallar tarafından hem erkek hem kadın sporcular için belirlenmiştir.[9]
| Yaş grubu adı | Kod | Yaş aralığı | Kısıtlamalar |
|---|---|---|---|
| Büyükler | A | 18 yaş ve üzeri | Kısıtlama yok |
| Gençler | B | 16–18 yaş | Kısıtlama yok |
| Gençler | C | 14–16 yaş | Açık suda en fazla 8 km |
| Gençler | D | 12–14 yaş | Açık suda en fazla 6 km AP mesafesi en fazla 25 m |
| Gençler | E | 12 yaş altı | "Ön yarışma grubu" olarak bilinir; bu grup için uluslararası yarışma yoktur, ulusal kurallar geçerlidir. |
| Master | V0 | 25–35 yaş | Kısıtlama yok |
| Master | V1 | 35–45 yaş | Kısıtlama yok |
| Master | V2 | 45–55 yaş | Kısıtlama yok |
| Master | V3 | 55–65 yaş | Kısıtlama yok |
| Master | V4 | 65–75 yaş | Kısıtlama yok |
| Master | V5 | 75 yaş üstü | Kısıtlama yok |
Kökeni ve tarihi
[değiştir | kaynağı değiştir]Spor, 1930'larda ilk kauçuk paletlerin piyasada yaygın olarak bulunmaya başlamasından sonra Avrupa'da gelişmeye başladı.[10] İtalyan dalış öncüsü Luigi Ferraro, 1951 yılında denizde ilk paletli yüzme yarışmasını düzenledi ve 1955'te 100 kilometre (62 mil)’lik okyanus yüzüşünü gerçekleştirdi.[6] Sovyetler Birliği’ndeki ilk yarışma ise 1958 yılında yapıldı.[11]
İlk Avrupa Şampiyonası, su altı yön bulma ile paletli yüzmenin bir arada yer aldığı çok sporlu bir etkinlik olarak, Ağustos 1967’de İtalya’nın Angera kentinde "Birinci Avrupa Su Altı Teknik Şampiyonası" adıyla düzenlendi. Paletli yüzmeye özel yarışlar 40 m ve 1000 m mesafelerinde yapıldı; bu yarışlarda yüzey yüzme teknikleri ile sırasıyla apne ve immersiyon teknikleri kullanıldı. 1969'da ise su altı yön bulmadan ayrı olarak ilk Avrupa Paletli Yüzme Şampiyonası İsviçre'nin Locarno kentinde düzenlendi.[11][12]
İlk Dünya Şampiyonası 1976'da Almanya'nın Hanover kentinde yapıldı. Spor, 1981'de ABD'nin Santa Clara kentinde düzenlenen ilk Dünya Oyunları'na dahil edildi. 1988'de ilk Dünya Uzun Mesafe Şampiyonası Paris'te, 1989'da ise ilk Dünya Gençler Şampiyonası Macaristan'ın Dunaújváros kentinde düzenlendi.[11][13][14]
1970'lerin başında monofin'in kullanıma girmesi, çift palet yerine kullanılabilmesi sayesinde sağladığı performans artışı ile on yılın sonunda tüm dünya rekorlarının kırılmasına yol açtı.[6]
2007 yılında, CMAS tarafından homologe edilmiş paletlerin kullanıldığı ilk çift palet yarışları düzenlendi.[11]
Antrenman
[değiştir | kaynağı değiştir]Çoğu spor yüzme antrenman programının aksine, paletli yüzme antrenmanları çok daha spesifik olup, atletizmde pist koşuları için kullanılan sistemlere daha çok benzer. Ayrıca paletli yüzme antrenmanlarında karada yapılan çalışmaların payı daha fazladır; bunlara yoğun core stabilizasyonu (merkez bölge güçlendirme), pliometrik egzersizler ve ağırlık antrenmanı dahildir.
Spor yüzücülerin, paletli yüzmeye genellikle teknik hakkında ön yargılarla yaklaştığı ve bunun da başarılarını sınırlayabildiği kaydedilmiştir.[15][16][17]
Yönetim organı
[değiştir | kaynağı değiştir]Paletli yüzmenin yönetim organı, CMAS Paletli Yüzme Komisyonu'dur.[18]
Komisyonun görevleri arasında, gerektiğinde yarışma kurallarını güncellemek, CMAS şampiyonaları, Dünya Oyunları ve ulusal federasyonların rekorlarını (uluslararası seviyedeki rekorlara eşit veya daha iyi olduklarında) kayıt altına almak, CMAS Dünya Sıralaması'nı (hem son Paletli Yüzme Dünya Şampiyonası'ndan hem de Dünya Kupası etaplarından en iyi performans gösteren büyükler ve genç erkek-kadın sporcuların listesi) tutmak yer alır. Ayrıca CMAS Yönetim Kurulu'na ve CMAS himayesinde düzenlenen yarışmaları organize eden diğer kurumlara yardımcı olur.[19]
Uluslararası düzeyde yarışmalar
[değiştir | kaynağı değiştir]CMAS yarışmaları
[değiştir | kaynağı değiştir]2007 yılı itibarıyla CMAS, uluslararası düzeyde şu dört yarışmayı doğrudan düzenlemektedir: Dünya Şampiyonası, Kıta Şampiyonaları, Dünya Kupası ve CMAS Gençler Kupası.[20]
Dünya Şampiyonası
[değiştir | kaynağı değiştir]1976'dan beri
Dünya Şampiyonası, 2007 yılından itibaren tek yıllarda büyükler, 2008 yılından itibaren ise çift yıllarda gençler kategorisinde düzenlenmektedir. Havuz yarışları beş gün, açık su yarışları ise en fazla üç gün sürer.[21]
Dünya Kupası
[değiştir | kaynağı değiştir]2006'dan beri
İlk kez 2006 yılında düzenlenmiş olup her yıl yapılmaktadır. En az üç ayaktan oluşur; bunlardan biri finaldir. CMAS'a bağlı ulusal federasyonlara üye kulüplerin sporcuları katılır. Yarışlar hem havuzda hem de açık suda, büyükler ve gençler kategorilerinde, erkekler ve kadınlar için yapılır.[22]
CMAS Gençler Kupası
[değiştir | kaynağı değiştir]Her yıl düzenlenen ve yalnızca havuzda yapılan bir organizasyondur. Erkek ve kadın milli genç takımlar yarışır.[23]
Kıta şampiyonaları
[değiştir | kaynağı değiştir]Kıta şampiyonaları, dünya şampiyonasıyla aynı formatta düzenlenir. Afrika, Amerika, Asya, Avrupa ve Okyanusya gibi IOC tarafından tanımlanan kıtasal birliklere bağlı en az beş ülkenin katılımı gerekir. 2008'den itibaren tek yıllarda büyükler, 2007'den itibaren çift yıllarda gençler için yapılır.[21][24] Avrupa Şampiyonaları 1967'den beri düzenlenmekte olup 21 kez yapılmıştır. Asya Paletli Yüzme Şampiyonası ise 1989'da başlamış, 2012'de Da Nang, Vietnam'da 13'üncüsü yapılmıştır.[25]
- CMAS Paletli Yüzme Avrupa Şampiyonası – 28 kez (1967–2023)
- CMAS Paletli Yüzme Avrupa Gençler Şampiyonası – 18. (2024)
- CMAS Afrika ve Arap Paletli Yüzme Şampiyonası – 1. (2023)
- CMAS Asya Paletli Yüzme Şampiyonası – 18 kez (1989–2023)
- CMAS Asya Gençler Paletli Yüzme Şampiyonası – 6 kez (2012–2023)
- CMAS Panamerikan Paletli Yüzme Şampiyonası – 8 kez (2023)
Dünya Oyunları
[değiştir | kaynağı değiştir]Paletli yüzme, 1981'deki ilk Dünya Oyunları'ndan beri trend spor olarak yer almaktadır. Katılım, CMAS Dünya Sıralaması'ndaki en iyi yüzücüler ve en iyi bayrak takımları ile CMAS Paletli Yüzme Komisyonu tarafından seçilen ekiplerle sınırlıdır.[26][27]
Olimpiyat Oyunları
[değiştir | kaynağı değiştir]2020 itibarıyla, Olimpiyat Oyunları'nda paletli yüzme branşı ya da gösterisi yapılmamıştır.[28] CMAS, IOC tarafından 1986'da yalnızca paletli yüzme temelinde sualtı sporlarının uluslararası federasyonu olarak tanınmıştır.[29][30] 1999'da, paletli yüzmenin 2004 Yaz Olimpiyatları'na (Atina, Yunanistan) dâhil edilmesi gündeme gelmiştir.[31] 2002'de ise IOC, paletli yüzmenin de içinde bulunduğu sualtı sporlarını 2008 Yaz Olimpiyatları'na eklenebilecek sporlar arasında değerlendirmiş, ancak aşağıdaki gerekçelerle reddetmiştir:[32]
Federasyon üyelikleri, büyük etkinliklere katılan ülke sayısı, yayın ve basın kapsamı gibi istatistikler incelendiğinde, mevcut programdaki sporlara kıyasla daha yüksek bir küresel katılım ve ilgi düzeyi tespit edilmemiştir. Bu nedenle ek değer sağlayacak bir branş olarak değerlendirilememiştir.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b c d e FINSWIMMING - CMAS RULES VERSION 2012/03 In force as from January 1, 2013 (BoD179 - 22/11/2012). Rome: Confédération Mondiale des Activités Subaquatiques. 2012. ss. 2-3. 21 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2025.
- ^ a b c FINSWIMMING - CMAS RULES VERSION 2012/03 In force as from January 1, 2013 (BoD179 - 22/11/2012). Rome: Confédération Mondiale des Activités Subaquatiques. 2012. ss. 10-14. 21 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2025.
- ^ "Facilities Rules: FR 3 Swimming Pools for Olympic Games and World Championships". FINA. 20 Şubat 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ocak 2018.
- ^ FINSWIMMING - CMAS RULES VERSION 2012/03 In force as from January 1, 2013 (BoD179 - 22/11/2012). Rome: Confédération Mondiale des Activités Subaquatiques. 2012. ss. 21-22. 21 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2025.
- ^ "A book about History of UW orienteering". CMAS. s. 4. 24 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2014.
- ^ a b c "Finswimming". Luigi Ferraro Resmi Sitesi. 13 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Aralık 2013.
- ^ "Strange Sports: There's something fishy down Tuggeranong way..." The Canberra Times. 15 Aralık 1995. s. 36. Erişim tarihi: 19 Ocak 2014.
- ^ a b c FINSWIMMING - CMAS RULES VERSION 2012/03 In force as from January 1, 2013 (BoD179 - 22/11/2012). Rome: Confédération Mondiale des Activités Subaquatiques. 2012. ss. 3-6. 21 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2025.
- ^ FINSWIMMING - CMAS RULES VERSION 2012/03 In force as from January 1, 2013 (BoD179 - 22/11/2012). Rome: Confédération Mondiale des Activités Subaquatiques. 2012. s. 2. 21 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2025.
- ^ "Louis Marie de Corlieu". International Scuba Diving Hall of Fame. 24 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ocak 2014.
- ^ a b c d "History of Underwater Sports: Finswimming". Confédération Mondiale des Activités Subaquatiques. 15 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Aralık 2013.
- ^ "1st European Championship". Confédération Mondiale des Activités Subaquatiques. Erişim tarihi: 3 Aralık 2013.
- ^ "1st World Championship". Confédération Mondiale des Activités Subaquatiques. 7 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ağustos 2013.
- ^ "Underwater Sports: Fin Swimming". International World Games Association. 9 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ağustos 2013.
- ^ Koulianou, M. & S. Vosniadou (2002). Differences between experts and novices in finswimming: A cognitive system analysis. Res-Systemica, 2, Special Issue: Proceedings of the fifth European Systems Science Congress, October 2002, Crete.
- ^ Koulianou, M. & S. Vosniadou (2003). Differences between experts and novices in finswimming: A cognitive analysis of sports behavior. 2003 Cognitive Science Society European Proceedings.
- ^ Koulianou, M. & S. Vosniadou (2006). Effects of Incompatible Prior Knowledge in Butterfly Style on Understanding Finswimming Style. Cognitive Science Journal, 30: 2539.
- ^ "About finswimming". Confédération Mondiale des Activités Subaquatiques. 6 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Eylül 2013.
- ^ FINSWIMMING - CMAS RULES VERSION 2012/03 In force as from January 1st 2013 (BoD179 - 22/11/2012). Rome: Confédération Mondiale des Activités Subaquatiques. 2012. s. 10 & 21–22. 21 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2025.
- ^ FINSWIMMING - CMAS RULES VERSION 2012/03 In force as from January 1, 2013 (BoD179 - 22/11/2012). Roma: Confédération Mondiale des Activités Subaquatiques. 2012. s. 8. 21 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2025.
- ^ a b FINSWIMMING - CMAS RULES VERSION 2012/03 In force as from January 1, 2013 (BoD179 - 22/11/2012). Roma: Confédération Mondiale des Activités Subaquatiques. 2012. ss. 7-9. 21 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2025.
- ^ FINSWIMMING - CMAS RULES VERSION 2012/03 In force as from January 1, 2013 (BoD179 - 22/11/2012). Roma: Confédération Mondiale des Activités Subaquatiques. 2012. s. 9. 21 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2025.
- ^ FINSWIMMING - CMAS RULES VERSION 2012/03 In force as from January 1, 2013 (BoD179 - 22/11/2012). Roma: Confédération Mondiale des Activités Subaquatiques. 2012. s. 9–10. 21 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2025.
- ^ "National Olympic Committees". Uluslararası Olimpiyat Komitesi. 2 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Aralık 2013.
- ^ "Results for the 13th Asian Finswimming Championships and the 1st Asian Juniors Finswimming Competition" (PDF). Asya Sualtı Federasyonu. 29 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 24 Ekim 2013.
- ^ "World Games, Kolendra rules fin swimming". Ellensburg Daily Record. 28 Temmuz 1981. s. 8. 21 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ağustos 2013.
- ^ FINSWIMMING - CMAS RULES VERSION 2012/03 In force as from January 1, 2013 (BoD179 - 22/11/2012). Roma: Confédération Mondiale des Activités Subaquatiques. 2012. s. 10. 21 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2025.
- ^ Mallon, Bill; Heijmans, Jeroen (2011). Historical dictionary of the Olympic movement. 4th. Plymouth (UK): Scarecrow Press. s. 362. ISBN 9780810875227.
- ^ "Recognised Sport Federations, Underwater sports". Uluslararası Olimpiyat Komitesi. 19 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Temmuz 2014.
- ^ "History of Underwater Sports, Finswimming". Confédération Mondiale des Activités Subaquatiques. 15 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Temmuz 2014.
- ^ "Finswimming in 2004 Games?". Swimming World & Junior Swimmer. 40 (3). Mart 1999. s. 13. 2014-08-09 tarihinde kaynağından arşivlendi26 Temmuz 2014.
- ^ Carraroc, Franco (2002). REVIEW OF THE OLYMPIC PROGRAMME AND THE RECOMMENDATIONS ON THE PROGRAMME OF THE GAMES OF THE XXIX OLYMPIAD, BEIJING 2008 - REPORT BY THE COMMISSION CHAIRMAN (PDF). Uluslararası Olimpiyat Komitesi. ss. 16-17. 25 Ağustos 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.