Oltu Kalesi
 Oltu Kalesi | |
 | |
| Genel bilgiler | |
|---|---|
| Tür | Kale |
| Konum | Oltu, Erzurum  Türkiye |
| Koordinatlar | 40°32′35″K 41°59′36″D / 40.54306°K 41.99333°D |
| Tamamlanma | MÖ 4. yüzyıl |
Oltu Kalesi (Gürcüce: ოლთისის ციხე), Erzurum ilinde Oltu kentinin merkezindeki sarp ama yüksek olmayan kayalık bir tepe üzerinde yer alan kaledir.[1] Kale, savaş kurallarına göre önemli bir geçidin üzerine inşa edilmiştir.[2] Narman ve Sivri Deresi'nden gelen suların birleşerek Oltu Çayı'nı oluşturduğu yerde konumlamıştır.[3]
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Kalenin inşa edildiği tarihle ilgili iki farklı rivayet vardır: İlk rivayet kalenin MÖ 400'lü yıllarda inşa edildiğidir.[4] Daha zayıf olan ikinci rivayet ise MÖ 10. yüzyılda Urartular tarafından yapıldığıdır.[5] Oysa, 1888 tarihli Gürcüce İveria gazetesinde çıkan bir yazıda kalede Gürcüce yazılardan söz edilmiş, 19. yüzyılın son çeyreğinde Oltu Kalesi'nde inceleme yapmış olan Petersburg Coğrafya Derneği üyesi T. Masalskiy de kalenin Gürcü mimarisi yapısı olduğunu belirtmiştir.[6] Daha sonra Bizans, Gürcü Krallığı, Büyük Selçuklular ve Akkoyunluların kullandığı kale,[7] 16. yüzyılın ortalarında Osmanlıların eline geçirmesinden önce Samtshe-Saatabago hükümdarlarının önemli merkezlerinden biriydi.[8] Sonraki dönemde burası, Çıldır Eyaleti'ne bağlı Oltu sancağının idari merkezi olmuştur.[9] Osmanlı döneminde kervansaray olarak kullanılan kale, daha sonra restore edilmiştir.[10]
Oltu Kalesi, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı'nın ardından imzalanan Berlin Antlaşması uyarınca Osmanlı Devleti tarafından Rusya'ya bırakıldı. Rus idaresinde Oltu, Oltu sancağının idari merkeziydi. Rus idaresinin burada bir kışlası da bulunuyordu. Nitekim Gürcü tarihçi ve arkeolog Ekvtime Takaişvili 1907 yılında Oltu'yu ziyaret etmiş, Oltu kasabasının Oltu Çayı’nın iki yanına yayıldığını, söz konusu akarsuyun sol tarafında bir kışlanın bulunduğunu, sağındaki Oltu Kalesi'nin Oltunun eski kısmının merkezi olduğunu yazmıştır. Alman botanikçi Karl Heinrich Koch ise, 1843 yılındaki seyahati sırasında Oltu Kalesi'nin olduğu gibi kentin dış surlarında pek çok yerde, iri taşlara oyulmuş Gürcüce eski yazılar ve figürlerin bulunduğunu yazmıştır.[11]
Mimari
[değiştir | kaynağı değiştir]Oltu Kalesi, iç ve dış kale olmak üzere iki bölümden oluşur. Yapımında düzgün kesme taşların kullanılan kalenin dış surları yok olmuştur. İç kalenin tek kapısı güneye açılmaktadır. Kalede bulunan meydanın kuzeydoğu kısmında eski Gürcü kilisesinin yıkıntıları bulunmaktadır. Oltisi Kilisesi veya Oltu Kalesi Kilisesi olarak bilinen kilisenin altı apsisli ve kubbeli bir yapı olduğu bilinmektedir. Ayrıca varlığı bilinen Gürcüce yazıttan kilisenin Gürcü azizi Aziz Giorgi adına inşa edildiği anlaşılmaktadır.[11][12] Kalenin kuzeyindeki nispeten sağlam olan iki burçtan soldaki türbe haline getirilmiş ve üzerine kubbe ile örtülmüştür.[13] Bu türbe, iç kalede ölen Kadı Zinnun'a adanmıştır.[14] Kalenin doğusunda ise bir hamam harabesi bulunmaktadır.[15]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Çelik, Muammer (1997). Erzurum kitabı. Erzurum Kitaplığı. s. 75. Erişim tarihi: 19 Ağustos 2020.
- ^ Konyalı, İbrahim Hakkı (1960). Abideleri ve kitabeleri ile Erzurum tarihi. Ercan Matbaasi. s. 517. Erişim tarihi: 19 Ağustos 2020.
- ^ Erzurum 1967 [bin dokuz yüz altmış yedi] il yıllığı. Çeltüt matbaacılık. 1968. s. 350. Erişim tarihi: 19 Ağustos 2020.
- ^ Ünüvar, Hasan (1954). Erzurum vilâyeti. Duygu Matbaasi. s. 41. Erişim tarihi: 19 Ağustos 2020.
- ^ Lonely Planet Turkey. Lonely Planet. 2017. ISBN 1786573997. Erişim tarihi: 19 Ağustos 2020.
- ^ "M. N_dze, "Daba da Soleli" (დაბა და სოფელი), İveria gazetesi, 21 Eylül 1888, sayı: 197". 18 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Temmuz 2025.
- ^ Bayrak, M. Orhan (1997). Türkiye tarihi yerler kılavuzu. Remzi Kitabevi. s. 217. Erişim tarihi: 19 Ağustos 2020.
- ^ Konukçu, Enver (1999). Ardahan tarihi. T.C. Ardahan Valiliǧi. s. 56. Erişim tarihi: 19 Ağustos 2020.
- ^ Çelebi, Kahraman, Evliya, Seyit Ali (2006). Günümüz Türkçesiyle Evliya Çelebi Seyahatnâmesi. Yapı Kredi Yayınları. s. 381. ISBN 9750809548. Erişim tarihi: 19 Ağustos 2020.
- ^ Pekin, Yılmaz, Faruk, Hayri Fehmi (2008). Türkiye'nin kültür mirası: 100 kale. NTV. s. 160. ISBN 9756690909. Erişim tarihi: 19 Ağustos 2020.
- ^ a b "Ekvtime Takaişvili, 1907 Yılı Kola-Oltisi ve Çangli'de Arkeolojik Araştırmalar Gezisi (არქეოლოგიური ექსპედიცია კოლა-ოლთისში და ჩანგლში 1907 წელს), Paris, 1938, s. 46-48". 29 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ağustos 2023.
- ^ Olşen, Koray (2002). 19. Araştırma Sonuçları Toplantısı, 28 Mayıs-01 Haziran 2001. Kültür Bakanlığı Milli Kütüphane Basimevi. s. 98. ISBN 9751728215. Erişim tarihi: 19 Ağustos 2020.
- ^ Edebiyat Fakültesi Araştırma dergisi. Atatürk Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi. 1974. s. 129. Erişim tarihi: 19 Ağustos 2020.
- ^ Karadeniz araştırmaları. KaraM. 2008. s. 118. Erişim tarihi: 19 Ağustos 2020.
- ^ Erzurum 1973 [bin dokuz yüz yetmiş üç] il yıllığı. Kervan Kitapçılık. 1974. s. 178. Erişim tarihi: 19 Ağustos 2020.
| Otorite kontrolü |
|
|---|
