Mimarlık tarihi

Mimarlık tarihi

Mimarın Rüyası, Thomas Cole tarafından, 1840, tuval üzerine yağlıboya, Toledo Sanat Müzesi'nde (Toledo, Ohio, ABD)

Mimarlık tarihi farklı uygarlıklar, ülkeler ve zamanlardaki mimarlık tarihininin gelişimini incelemiştir.

İlk mimari eserler Cilalı Taş Devri ile başlar. Güneybatı Asya'daki bu döneme ait kalıntıların geçmişi MÖ 10000'e kadar gitmektedir. Bu döneme ait kalıntılar Toros Dağları' nın güneyindeki Orta Doğu'da geniş bir alanı ifade eden Levant'ta da rastlanmaktadır. Buralardan yerleşim bölgeleri yavaş yavaş doğuya ve batıya yayılmıştır. Cilalı Taş Devri'nin ilk dönemlerine ait MÖ 8000'li yıllarda Güneydoğu Anadolu, Suriye ve Irak'ta kalıntılara rastlanmaktadır. Yemek pişirilmenin yapıldığı ilk yapılar Avrupa kıtasında ise MÖ 5500'den itibaren rastlanmaktadır. Ufak tefek istisnaları olsa da Kuzey ve Güney Amerika'da yaşayan insanlar, Avrupa'dan gelen ilk temaslara kadar Taş Devri dönemine ait yerleşim birimlerinde yaşıyorlardı.

Antik Mısır Mimarisi

Ana madde: Antik Mısır § Mimari

Antik Mısır mimarisinin en önemli ve günümüzde en tanınmış yapıları firavunlar için inşa edilmiş olan piramitlerdir. Antik Mısır piramitleri, dünyanın yedi harikası arasında ayakta kalan tek eser olması bağlamında da önemlidirler.

Antik Yunan Mimarisi

Ana madde: Antik_Yunanistan § Mimarî

Antik Yunanistan'da yapılan eserlerden ayakta kalanlarının en önemlileri Atina'da Korint'te, bugün Türkiye sınırları içinde kalan Efes ve Bergama'da görülebilir. Bugüne dek kurulmuş en görkemli Yunan şehri, Dünyanın Yedi Harikası'ndan biri sayılan İskenderiye Feneri'nin inşa edilmiş olduğu, Mısır'daki İskenderiye şehri olarak kabul edilir. Fakat yağmalar ve âfetler sonucu bugün İskenderiye Feneri de dahil olmak üzere neredeyse hiçbir eser ayakta değildir. Eski Yunanlarda mimarînin oldukça gelişmiş bir başka kolu da anıtmezarlardır. Yunanlar yaptıkları evlerin ya da diğer yapıların zeminlerini geleneksel bir nedenden dolayı aşınmış çakıl taşları ile döşerlerdi. Ana fon siyah olup desenler beyaz varsa renkli çakıl taşlarından yapılırdı. Ayrıca Yunanların en sık görülen yapıları ise tiyatrolardır. Bulgulara göre ilk tiyatrolar Dionysos adına yapılan dinî şenliklerde tapınakların önünde bulunan, aslen bir sunak olan ve halkın etrafındaki tepelere çıkarak seyrettiği, ilâhi söylenen yükseltilerdir. Tiyatrolar zamanla gelişerek ilk amfitiyatro örnekleri oluşmuştur.

Asya Mimarisi

İran Mimarisi

Ana madde: İran mimarisi

Ayrıca bakınız: İran bahçeleri

Persepolis kalıntıları, MÖ 6. yüzyılda Ahameniş İmparatorluğu döneminde inşa edilmeye başlanmıştır.

İsfahan'daki Şah Camii'nin girişindeki eyvan ve mukarnas süslemelerine bir örnek (17. yüzyıl)

Tahran'daki Azadi Kulesi (1971), mimar Hossein Amanat tarafından tasarlandı. Amanat'in fikirleri, klasik ve post-klasik İran mimarisine dayanıyordu.

İran mimarlığı, antik çağdan itibaren yakın doğunun en köklü mimarlık geleneklerinden biridir. Ahameniş döneminde Persepolis ve Pasargad gibi merkezlerde anıtsal taş yapılar, sütunlu salonlar ve teraslı planlar öne çıkmıştır. Part ve Sasani dönemlerinde kubbe ve tonoz sistemleri geliştirilmiş, Tak-ı Kisra gibi büyük açıklıklı mekanlar inşa edilmiştir. İslamiyet'in kabulünden sonra İran mimarisi, avlu ve eyvan düzenini cami, medrese ve kervansaray tipolojilerine uyarlamış; Safevi döneminde dört eyvanlı plan şeması ve çini bezeme yaygınlaşmıştır. İsfahan'daki Safevi yapıları, İran İslam mimarisinin en olgun örnekler arasınsa kabul edilir. 20. Yüzyıldan itibaren İran'da çağdaş mimarlık, modern inşaat tekniklerinin geleneksel planlama ve biçimsel yaklaşımlarla birlikte ele alındığı bir girişim göstermiştir.

İslami mimari

Ana madde: İslami mimari

İslami mimari, İslam'ın kuruluşundan bugüne kadar, İslam kültürü içerisinde bina ve yapıların tasarım ve yapımlarını etkileyen geni bir yelpazedeki hem seküler hem de dini yaklaşımları kapsayan bir ifadedir. İslami mimarinin temel eser seçenekleri; Camiler, Mezarlar, Saraylar ve Kale'lerdir. Ayrıca hamamlar, çeşmeler ve diğer mimari seçeneklere ait örnekler de verilmiştir.

Avrupa Mimarisi

Rönesans Mimarisi

Ana madde: Rönesans mimarisi

Rönesans mimarları Eski Yunan ve Roma sanatından esinlenerek eserlerini tasarlamışlardır. Kubbeler, zarif sütunlar, dış yüzeyi süsleyen yuvarlak pencereler, üçgen alınlıklar ve iç yüzey süslemeleri klasik ögelerin yoğun biçimde kullanılması Rönesans dönemi mimarlık tarzıdır. Rönesans'ın önemli mimarları arasında Michelangelo, Filippo Brunelleschi, Donato Bramante ve Andrea Palladio yer almaktadır.

Barok Mimarisi

Ana madde: Barok mimarisi

16. ile 18. yüzyıllarda gelişen ve müzik, resim ve edebiyat alanından sonra mimarlık alanında da kendine önemli ölçüde yer edinen akımdır. Ağırlıklı olarak kilise ve saraylarda tanrı ve mitoloji taslaklarına dayalı ve işlemeli duvarlar, görkemli bahçelerle donatılmış mimari anlayıştır.

Modern Mimarlık

Ana madde: Modern mimarlık

Modern mimarlık, 19. yüzyılın Eklektisist mimarlığına karşı çıkan özgün yaratma yanlısı tüm mimari akımların genel adıdır.

Ekspresyonist Mimari

Ana madde: Ekspresyonist mimarlık

Ekspresyonist mimarlık (Dışavurumcu Mimarlık), modern mimarlık akımlarından biridir. Almanya'da I. Dünya Savaşı sonrası ortaya çıkan Ekspresyonist mimarlık, 1930'a kadar varlığını sürdürmüştür. Çok kesin ve çizgileri belirlenmiş bir üsluba sahip değildir. Ekspresyonist mimarlık, genelde tarihten biçim aktarmaları yapmayı yadsımış olmasına rağmen ortaya çıkan bazı ürünlerde geçmişi yorumlama çabası görülmektedir. Yine de Ekspresyonistlerin ana özelliği hiçbir biçimsel önyargı taşımamaları ve daima yaratma sorunsalını ön plana çıkarmalarıdır.

Postmodern Mimari

Ana madde: Postmodern mimari

Postmodern mimari ilk örneklerinin 1950'lerde başladığı varsayılan ve günümüz mimarisinde de de etkisini sürdüren uluslararası bir üsluptur. Mimarlıkla postmodernitenin habercisi, genellikle modernizmin sahip olduğu uluslararası üslubun biçimciliğine bir yanıt olarak "nüktenin, süslemenin ve göndermenin" geri dönüşüdür.

Basılı yayınlar

• Braun, Hugh, An Introduction to English Mediaeval Architecture, London: Faber and Faber, 1951.
• Francis Ching, Mark Jarzombek, Vikram Prakash, A Global History of Architecture, Wiley, 2006.
• Copplestone, Trewin. (ed). (1963). World architecture - An illustrated history. Hamlyn, London.
• Hitchcock, Henry-Russell, The Pelican History of Art: Architecture : Nineteenth and Twentieth Centuries, Penguin Books, 1958.
• Nuttgens, Patrick (1983), The Story of Architecture, Prentice Hall, ISBN
• Watkin, David (Sep 2005), A History of Western Architecture, Hali Publications, ISBN

Modernizm

• Banham, Reyner, (1 Dec 1980) Theory and Design in the First Machine Age Architectural Press.
• Curtis, William J. R. (1987), Modern Architecture Since 1900, Phaidon Press, ISBN X
• Frampton, Kenneth (1992). Modern Architecture, a critical history. Thames & Hudson- Third Edition. ISBN
• Jencks, Charles, (1993) Modern Movements in Architecture. Penguin Books Ltd - second edition. ISBN X
• Pevsner, Nikolaus, (28 Mar 1991) Pioneers of Modern Design: From William Morris to Walter Gropius, Penguin Books Ltd. ISBN

Dış bağlantılar

• Tolomeus 10 Ocak 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Panoramas about Architectural History (İngilizce)]
• The Society of Architectural Historians web sitesi (İngilizce)29 Kasım 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.