Mehmed Baha Pars
| Mehmed Baha Pars | |
|---|---|
 Mehmed Baha Bey, 1900'ler | |
| Genel bilgiler | |
| Doğum | 1877 Bursa, Osmanlı İmparatorluğu |
| Ölüm | 25 Ekim 1953 (76 yaşında) Bursa, Türkiye |
| Meslekler | Besteci |
| Çalgılar | Keman, piyano, ud, viyola ve viyolonsel |
| İlişkiler | Hatice Selma (İris) Bedreddin Baha Umur Baha |
Mehmed Baha Pars (1877, Bursa - 25 Ekim 1953, Bursa), Türk besteci.
Hazırladığı Âlem-i Musiki adlı dergi, Osmanlı İmparatorluğu'nda yayımlanan ilk Osmanlıca müzik dergisi olmuştur. Aynı zamanda kendisi, operet besteleyen ilk Türk bestecidir.[1]
Yaşamı
[değiştir | kaynağı değiştir]1877'de Bursa Bursa'nın Karaşeyh mahallesinde doğdu. Kökü Umurbey köyü'e dayanan Bedreddin Pars Bey'in sülâlesinden gelir. Bu sülaleden Ahmed Baba Efendi, 1830'ların sonunda Bursa'ya yerleşip sornadan Bursa Hükümet Konağı'nın kurukduğu yer civarında Nakşibendî tekkesi kurmuştur.[2] Mehmed Baha, onun torunudur. Babası Nakşibendî şeyhi Hacı Baha Efendi, annesi Halime Hanım'dır.[3] Ailenin en büyük oğlu idi.[4] Tekkede, müzikle iç içe bir ortamda büyüdü.[2]
Bursa İdadisi'ni bitirdi. Ardından İstanbul'a giderek Aksaray'daki Darüttedris Mektebi'nden 1897 yılında, Beyoğlu'ndaki Alyans İzraelit'ten (Alliance Israélite) 1902'de mezun oldu.[4] Doğduğu yer olan Bursa'ya döndü. Şeyhlik görevini devraldı ve tekkenin son şeyhi oldu.
On iki yıl boyunca Vilayet Matbaası'nda müdürlük ve yazarlık yaptı.[1][3] Bir yandan da Bursa Sanat Mektebi'nde Fransızca ve tarih, Bursa Darüleytamı ve Bursa Lisesi'nde müzik dersleri verdi.[1][3] Emekli olduğu 1 Temmuz 1943'e kadar, çeşitli okullarda müzik dersi vermeyi sürdürmüştür.[3]
1916'da, Halide Edip'in ablası ve Ceyb-i Hümayun İkinci Kâtibi olan Mehmed Edip Efendi'nin kızı Nilüfer Hanım ile evlendi. Bu evlilikten Hatice Selma (İris), Bedreddin Baha ve Umur Baha Pars adında 3 çocuğu oldu.[5] Umur Baha Pars, ileride Milano'da batı müziği eğitimi görüp tanınmış bir opera sanatçısı olmuş, Ankara Devlet Konservatuarı'nda ders vermiştir.
Mehmet Baha Bey, Bursa'daki müzik hareketinin öncülerinden biri olmuştur.[1] Keman, piyano, ud, viyola ve viyolonsel çalabilen Mehmed Baha Bey, operet besteleyen ilk Türk oldu.[1] 1 Ekim 1919'da, Osmanlı İmparatorluğu'nda yayımlanan ilk Osmanlıca müzik dergisi olan Âlem-i Musiki'yi çıkardı.[1] On beş günde bir yayımlanan bu dergi, ancak on altı sayı yayımlanabildi ve 1920 yılının mayıs ayında yayımı sonlandırıldı.[1][3]
Mehmet Baha Bey. Abdülhak Hamit Tarhan'ın metni üzerine , ilk Türk opereti olan Nesteren'i bestelenmiştir. Mehmet Baha Bey, eserin hem bestecisi, hem de libretto yazarıdır.[6]
Mehmet Baha Bey'in ünlü çalışmalarından bir diğeri, Abdülhak Hamit Tarhan'ın şiiri Makber'i bestelemesidir. 1907'de Mehmed Baha Bey'in bestelediği, seslendirilmesi oldukça zor olan bu eseri Hafız Burhan 1927'de plak yapmıştır.
Çoğu bestesinde Türk makamlarıyla çok sesli müzik çalışmaları yapan Mehmet Baha Bey'in müzik kişiliğini onun şu sözleri özetlemektedir:[6]
| “ | Müziğin alaturkası, alafrangası olmaz Müzik bir lisan-ı ruhtur. | ” |
25 Ekim 1953'te, 76 yaşındayken Bursa'da öldü ve cenazesi tekke mezarlığına gömüldü. İleriki yıllarda tekke, Ahmed Vefik Paşa Caddesi'nin genişletme çalışmalarında yıkıldı. Mehmet Baha Bey'in mezarı Emir Sultan Mezarlığı'na nakledildi ama sonraki senelerde bu mezarlar da kayboldu.[2]
Ailesi
[değiştir | kaynağı değiştir]Mehmet Baha Pars'ın kardeşlerinden Hakkı Baha Bey, cumhuriyet döneminin eğitimcilerindendi.[1] 1885'te dünyaya gelen bir diğer kardeşi Muhittin Baha, Türk Kurtuluş Savaşı esnasında Kuvâ-yi Milliye komutanlarından biri olmuş ve Bursa ile çevresinde Yunan birliklerine karşı savaşmıştı.[1] Sonraları ise Bursa Barosu'nu kurmuş ve 18 sene boyunca milletvekilliği yapmıştı.[1]
Mehmed Baha Bey, II. Abdülhamit'in özel gelir-giderlerini idare eden Edip Bey'in kızı Nilüfer Hanım ile evliydi.[7] Çiftin Hatice Selma (İris), Bedreddin Baha ve Umur Baha adlarında üç çocukları vardı.[7] Umur Baha, sonraları Devlet Operası korosunda da soprano olarak görev alan bir müzisyen oldu.[7]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- Çetintaş, Burak (Kasım 2011). "Müzik bu ailenin genlerinde var". NTV Tarih, 34. sayı.
- ^ a b c d e f g h i j Çetintaş, Burak; sf. 34
- ^ a b c Habertürk (9 Mart 2009). "Operet besteleyip sahneye koyan bir Nakşibendî şeyhi". Habertürk. Erişim tarihi: 28 Ağustos 2025.
- ^ a b c d e * Aydın, M. Beste (2004). Âlem-i Musiki (Çeviriyazım ve inceleme). ss. sf. 9. Erişim tarihi: 20 Aralık 2011.[ölü/kırık bağlantı]
- ^ a b Çetintaş, Burak; sf. 33
- ^ "Mehmed Baha Pars kimdir?". www.biyografiler.com. Erişim tarihi: 28 Ağustos 2025.
- ^ a b "Nesteren: İlk Türk Operası (?)*… : Musiki Dergisi". Erişim tarihi: 13 Eylül 2025.
- ^ a b c Çetintaş, Burak; sf. 35