Malazgirt
| Malazgirt | |
|---|---|
 | |
 Türkiye'de bulunduğu yer | |
 İlçe sınırları haritası | |
| Ülke | Türkiye |
| İl | Muş |
| Coğrafi bölge | Doğu Anadolu Bölgesi |
| İdare | |
| • Kaymakam | Göksu Bayram |
| • Belediye başkanı | Ahmet Kenan Türker (DEM Parti)[1] |
| Yüzölçümü | |
| • Toplam | 1526.71 km² |
| Rakım | 1530 m |
| Nüfus (2018, 2008) | |
| • Toplam | 51.323, 20,110 |
| • Kır | 30,182 |
| • Şehir | 20.314 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| Posta kodu | 49400 |
| İl alan kodu | 436 |
| İl plaka kodu | 49 |
Resmî site http://www.malazgirt.gov.tr | |
Malazgirt, Muş ilinin bir ilçesidir. Ovası, kalesi ve tarihi Malazgirt Meydan Muharebesi ile tanınmış bir ilçedir.
İlçenin yüzölçümü 1.595 km²’dir.[3] Muş iline 137 km uzaklıktadır. İlçe, doğusunda Patnos, batısında Bulanık, güneyinde Ahlat ve kuzeyinde Murat Nehri ile çevrilidir.
Etimoloji
[değiştir | kaynağı değiştir]Ermeni tarihçi Horenli Musa'ya göre Malazgirt, Ermenilerin efsanevi ve isimsiz patriği ve atası olan Hayk'ın oğullarından Manaz tarafından kurulmuştur.[4] Van Gölü havzasında milattan önceki dönemlerde kurulan Urartuların başlarında Menuas adlı bir kral bulunmakta ve Malazgirt adının bu kralın adıyla ilgili olduğu görüşü ağırlık kazanmaktadır. Bu hükümdara ait bir kitabeden anlaşıldığına göre, kral bugünkü Malazgirt civarında Menuasın kenti (Menuahina) adında bir şehir kurmuş ve isimi buradan türemiştir. Şehrin Ermenicede adı da Manavazekert veya Manazkert olduğuna göre bu tespit doğru olabilir. Arap kaynaklarında ise Manazcird olarak geçer. Orta Çağ'daki Bizans kaynaklarında ise Manazkert olarak geçer. Daha sonra ismi Malazgirt'e dönüşmüştür. Halkı ise kalesinden dolayı şehre Kelê der.
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Malazgirt ve çevresi yakın diğer bölgelerde olduğu gibi şu devletlerin egemenliğinde kalmıştır: Asurlular, Hasaniler, Urartular, İskitler, Ermeniler, Gürcüler, Medler, Pers, Roma, Partlar, Sasani, Bizans, Emeviler, Abbasiler, Selçuklu, Ahlatşahlar, Anadolu Selçukluları, Moğollar, İlhanlılar, Karakoyunlular, Akkoyunlular, Timur, Eyyubi, Osmanlı, Safeviler. Daha sonraları tekrar Osmanlı hakimiyetine girer.
Urartular dönemi, Pers dönemi, Ermeni Krallığı dönemi ve 1071 Malazgirt Savaşı ve Selçuklu dönemi ilçe tarihi açısından önemlidir.
1071'de Selçuklu sultanı Alparslan Malazgirt'te Bizanslıları yener. Bu zafer, hem Türk birlikteliği için hem de Malazgirt tarihi için önemli bir yere sahiptir.
1929'da Muş'un tekrar il olması sonucu Muş'a bağlanan ilçe, Mayıs 1934'te Ağrı'ya bağlanmış ancak 4 Ocak 1936'da yeniden Muş'a bağlanmıştır.
Coğrafya
[değiştir | kaynağı değiştir]Malazgirt ilçesi Muş iline bağlı bir ilçe olup, yüzölçümü 1534 km²dir. İlçenin Muş iline karayolu uzaklığı 137 km'dir ve Muş'a en uzak ilçesidir. Malazgirt ilçesi Doğu Anadolu Bölgesi'nde Van Gölünün kuzeyinde Muş ilinin en büyük ilçesidir. İran ile Türkiye arasındaki gümrük kapısı olan Kapıköy'e 156 km uzaklıktadır. Doğubayazıt-Bakü'yü birbirine bağlayan Gürbulak sınır kapısına ise 156 km uzaklıktadır. Malazgirt, Ahlat arasındaki uzaklık 34 km'dir ve Ahlat ile tarihi, ticari ve kültürel ilişkileri gelişmiştir. Bulanık ve Patnos'a da yakındır.
Fırat Nehrinin bir kolu olan Murat Nehri, ilçenin kuzeyinden geçer. Bu nedenle Murat Nehri havzası içerisinde yer alan bir ilçedir.
Malazgirt Ovası
[değiştir | kaynağı değiştir]Jeolojik zamanlardaki tektonik kırımlarla yer yer küçük depremler, geniş tabanlı Malazgirt Ovası'nı meydana getirmiştir. İlçenin güney kısmını kuşatan ova yüksek bir plato görünümünde olup, plato zamanla, gerek Süphan dağının gerekse eteğindeki küçük volkanların çıkarmış oldukları lavlarla ve yer yer kaya yığınlarıyla kaplanmıştır.
Nüfus
[değiştir | kaynağı değiştir]| Yıl | Toplam | Şehir | Kır |
|---|---|---|---|
| Malazkirt ilçesi (Bitlis) | |||
| 1927[5] | 6.966 | 682 | 6.284 |
| Malazgirt ilçesi (Ağrı) | |||
| 1935[6] | 13.536 | 1.197 | 12.339 |
| Malazgirt ilçesi (Muş) | |||
| 1940[7][a] | 11.475 | 1.354 | 10.121 |
| 1945[8] | 12.902 | 1.516 | 11.386 |
| 1950[9] | 16.266 | 1.932 | 14.334 |
| 1955[10] | 20.548 | 2.793 | 17.755 |
| 1960[11] | 27.576 | 5.060 | 22.516 |
| 1965[12] | 34.712 | 7.826 | 26.886 |
| 1970[13] | 44.097 | 10.642 | 33.455 |
| 1975[14] | 47.004 | 13.094 | 33.910 |
| 1980[15] | 49.711 | 14.068 | 35.643 |
| 1985[16] | 58.879 | 16.849 | 42.030 |
| 1990[17] | 62.851 | 19.079 | 43.772 |
| 2000[18] | 68.990 | 23.697 | 45.293 |
| 2007[19] | 60.263 | 20.987 | 39.276 |
| 2008[20] | 60.086 | 20.110 | 39.976 |
| 2009[21] | 58.645 | 19.130 | 39.515 |
| 2010[22] | 59.276 | 19.776 | 39.500 |
| 2011[23] | 60.010 | 20.477 | 39.533 |
| 2012[24] | 60.261 | 21.733 | 38.528 |
| 2013[25] | 57.934 | 20.837 | 37.097 |
| 2014[26] | 55.804 | 20.388 | 35.416 |
| 2015[27] | 54.112 | 20.340 | 33.772 |
| 2016[27] | 52.606 | 19.986 | 32.620 |
| 2017[27] | 51.546 | 20.038 | 31.508 |
| 2018[27] | 51.323 | 19.880 | 31.443 |
| 2019[27] | 50.926 | 20.386 | 30.540 |
| 2020[27] | 50.496 | 20.314 | 30.182 |
İlçedeki tarihi yapılar
[değiştir | kaynağı değiştir]Selçuklu dönemine ait tarihi şehitler mezarlığı, Malazgirt Kalesi, Hatun Köprüsü, Kız Köprüsü, Bostan Kalesi görülmeye değer yerlerdir. İlçede çeşitli höyük ve mağaralar da bulunmaktadır. Ayrıca Tıkızlı Kalesi, Zincirli Kalesi vardır, tarihi İpekyolu da Malazgirt'ten geçiyordu. İlçede höyük olarak; Konakkuran Höyüğü, Bostankale Höyüğü ve Adalar Höyüğü bulunmaktadır.
Malazgirt Kalesi
[değiştir | kaynağı değiştir]Malazgirt Kalesi'nin tarihi Urartulara kadar uzanmaktadır. İlçenin sembolü olan kale, Diyarbakır surlarıyla benzer özelliklere sahiptir. Kalenin surları 1750 metreyi bulur. Günümüzde mesire yeridir. Kale Parkı, Avrupa'nın en güzel parklarından biri olarak seçilmiştir.
Zafer Anıtı
[değiştir | kaynağı değiştir]Kültür Bakanlığı tarafından 1989 yılında yapılan 42 metre yüksekliğinde bir anıttır. Anıt sütunları arasındaki boşluklar Türkler'in Anadolu'ya geçişini, sütunlar ise Anadolu'nun Kapısını simgelemektedir. Anıtların bulunduğu yerde 26 Ağustos'ta kutlamalar yapılır.
Ekonomi
[değiştir | kaynağı değiştir]Zengin tarihi kalıntılara sahip olan ilçenin, turizm alanında büyümesi ve gelişmesi planlanmaktadır. Doğu Anadolu Bölgesi'ndeki kültürel turlara Malazgirt, Muş ve Ahlat çevresi de katılarak Selçuklu rotası oluşturulmaktadır. Zengin tarihi yanında coğrafyasıyla ve doğal güzellikleriyle de önemli yerleşim merkezidir.
İlçenin en önemli geçim kaynağı tarım ve hayvancılıktır. Başlıca tarım ürünleri buğday, şeker pancarı, arpa, nohut, mercimek ve fasulyedir. 2000 yılından bu yana bahçecilik gelişmekte ancak, şeker pancarı üretimi ve hayvancılık gerilemektedir. Yem fabrikası önemli sanayi tesisidir. Malazgirt yem fabrikası 2000 yılından beri faaliyettedir.
Royal Koza Otel, Malazgirt Otel ve Serhat Otel bölgedeki konaklama yerleridir. İlçenin yerel gazetesi Haber 1071 ve Alparslan Diyarı gazeteleri bulunmaktadır.
Notlar
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Arşivlenmiş kopya". 19 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ağustos 2021.
- ^ "YerelNET - Malazgirt İlçesi Belediyeleri Coğrafi Bilgileri". 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ağustos 2021.
- ^ "HGM | Harita Genel Müdürlüğü - Ulusal Haritacılık Kurumu". www.harita.gov.tr. Erişim tarihi: 2025-12-18.
- ^ Hakobyan, Tadevos Kh. «Մանզիկերտ» [Manzikert]. Armenian Soviet Encyclopedia. Yerevan: Armenian Academy of Sciences, 1981, vol. 7, s. 210-211.(ermenice)
- ^ "Fasikül I: Mufassal Neticeler İcmal Tabloları" (PDF). 28 Teşrinevvel 1927 Umumî Nüfus Tahriri. DİE. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2021.
- ^ "1935 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 20 İlkteşrin 1935 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
- ^ . "Vilâyetler, kazalar, Nahiyeler ve Köyler İtibarile Nüfus ve Yüzey ölçü" (PDF). 20 İlkteşrin 1940 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 20 Ekim 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2016.
- ^ . "1945 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 21 Ekim 1945 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
- ^ . "Vilayet, Kaza, Nahiye ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 22 Ekim 1950 Umumi Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
- ^ . "1955 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 23 Ekim 1955 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
- ^ . "İl, İlçe, Bucak ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 23 Ekim 1960 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2021.
- ^ "1965 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1970 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1975 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1980 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1985 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013.
- ^ "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014.
- ^ "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015.
- ^ a b c d e f
- "Merkezi Dağıtım Sistemi" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016.
- "Malazgirt Nüfusu - Muş". nufusu.com. Erişim tarihi: 5 Şubat 2021.
- "Muş Malazgirt Nüfusu". nufusune.com.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Malazgirt Kaymakamlığı27 Nisan 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Malazgirt Belediyesi5 Aralık 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
