MS 17 Lidya depremi
MS 17 Lidya depremi, Anadolu'da Roma'nın Asya eyaletindeki Lidya bölgesinde en az on iki şehrin yıkılmasına neden oldu. Deprem, Romalı tarihçiler Tacitus ve Yaşlı Plinius ile Yunan tarihçiler Strabon ve Eusebios tarafından kaydedildi. Plinius bunu "insan hafızasındaki en büyük deprem" olarak adlandırdı.[1] Lidya İmparatorluğu'nun eski başkenti olan Sardes şehri en çok etkilenen ve yıkımdan asla tam olarak kurtulamayan şehirdi.[2]
Hasar
[değiştir | kaynağı değiştir]Tarihsel kayıtlar, depremde hasar gören on beş kasaba ve şehri listeler: Sardis, Magnesia, Temnos, Philadelphia, Aegae, Apollonis, Mostene, Hyrkanis, Hierapolis, Myrina, Kyme, Tmolus, Pergamon, Efes ve Kibira. Bunlardan Pergamon, Efes ve Kibira'dan Tacitus bahsetmez.[3] Hem Efes hem de Kibira'daki hasar bunun yerine MS 23'teki bir depreme atıfta bulunabilir.[4][5] Bergama'da Diodoros Pasparos'un Heroonu depremden sonra yeniden modellendi.[6]
Deprem
[değiştir | kaynağı değiştir]Bu deprem için çok az yok olmamış detay vardır. MS 17 yılında depremin gece olduğu ve birçok şehri etkilediği bilinmektedir. Kataloglarda, NGDC veri tabanında Efes yakınlarında,[7] CFTI4MED veri tabanında Sardis'te[8] ve IISEE kataloğunda Magnesia yakınlarında gibi birçok merkez üssü bu deprem için kullanılmıştır.[9]
Sonrası
[değiştir | kaynağı değiştir]Roma İmparatoru Tiberius, depremden sonra beş yıl Sardis ve diğer şehirleri tüm vergilerden muaf tuttu. Ayrıca Tiberius Sardis'e on milyon sestertius gönderdi. Alınan yardımın ve feragat edilen haraçların takdiri olarak, şehirlerden 12 tanesi, Roma'daki Jül Sezar'ın Forumunda Tiberius'un onuruna devasa bir heykel dikti ve şehirlerin her biri tanınabilir bir figürle temsil edildi. Daha sonra Tiberius'tan da yardım aldıkları için Kibyra ve Efes'i temsil eden iki figür daha eklendi.[10] Kaidenin etrafındaki bir frize aktarılan figürlerle bu heykelin bir kopyası, hala görülebildiği Puteoli'de dikildi.[11]
Tiberius'un onuruna MS 43'te Sardeis'te ona "şehrin kurucusu" diyen bir yazıtla bir heykel dikildi.[12] Sardis'te bulunan bir diğer eksik yazıtın, 12 şehirden imparatora gönül borcunu ifade eden resmi bir belgenin kopyası olduğu tahmin edilmektedir. Kalan kısım, 8 şehrin temsilcilerinden imzacıları içeriyor.[13]
MS 22-23'te Roma'da Tiberius'u "CIVITATIBVS ASIAE RESTITVTIS" (RPC I.2.48)[14] yazısıyla gösteren hatıra paraları basıldı. Magnesia şehrinden "ΤΙΒΕΡΙΟΝ ΣΕΒΑΣΤΟΝ ΚΤΙΣΤΗΝ" yazıtını taşıyan eyalet paraları da basıldı.[15]
Bazı şehirler, imparatorun onuruna isimlerini değiştirdi. Hieracome, Hierocaesarea oldu,[16] Kibyra, adından sonra Caesarea'yı ekledi,[5] Philadelphia, Neocaesarea olarak yeniden adlandırıldı,[17] Sardeis, adına kısaca "Caesarea" ekledi.[18]
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Keitel, E. (2010). "Tacitus and the Disaster Narrative". Kraus C.S., Marincola J. & Pelling C. (Ed.). Ancient Historiography and Its Contexts: Studies in Honour of A. J. Woodman. Oxford University Press. s. 335. ISBN 978-0-19-161409-5.
- ^ Holman Bible Editorial Staff (2011). Holman Concise Bible Dictionary. B&H Publishing Group. s. 49. ISBN 978-0-8054-9548-5.
- ^ Tacitus, Publius Cornelius (1870). Books I. and II. of the Annals of Tacitus: translated into English with notes and marginal analysis of the chapters. Beesly H.E. tarafından çevrildi. Longmans. ss. 117-118.
- ^ Murphy-O'Connor, J. (2008). St. Paul's Ephesus: texts and archaeology. Liturgical Press. ss. 117-118. ISBN 978-0-8146-5259-6.
- ^ a b Stillwell, R.; MacDonald W.; McAlister M.H. (1976). "Kibyra Maior (Horzum (Gölhisar)) Phrygia, Turkey.". The Princeton Encyclopedia of Classical Sites. 10 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mart 2012.
- ^ Mierse, W.E. (1999). Temples and towns in Roman Iberia: the social and architectural dynamics of sanctuary designs from the third century B.C. to the third century A.D. University of California Press. s. 168. ISBN 9780520203778.
- ^ National Geophysical Data Center / World Data Service (NGDC/WDS): NCEI/WDS Global Significant Earthquake Database. NOAA National Centers for Environmental Information (1972). "Significant earthquake". NOAA National Centers for Environmental Information. doi:10.7289/V5TD9V7K. 29 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mart 2012.
- ^ Guidoboni, E.; Ferrari G.; Mariotti D.; Comastri A.; Tarabusi G.; Valensise G. "Catalogue of Strong Earthquakes in Italy (461 BC – 1997) and Mediterranean Area (760 B.C. – 1500)". INGV-SGA. 7 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mart 2012.
- ^ International Institute of Seismology and Earthquake Engineering. "Catalog of Damaging Earthquakes in the World (Through 2009)". 28 Şubat 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2012.
- ^ Ando, C. (2000). Imperial ideology and provincial loyalty in the Roman Empire. University of California Press. s. 311. ISBN 978-0-520-22067-6.
- ^ Kuttner, A.L. (1995). Dynasty and empire in the age of Augustus: the case of the Boscoreale Cups. University of California Press. s. 75. ISBN 9780520067738. 2 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mart 2012.
- ^ Yegül, F.K.; Bolgil, M.C. (1986). The Bath-Gymnasium Complex at Sardis. Report (Archaeological Exploration of Sardis (1958– )). 3. Harvard University Press. ISBN 978-0-674-06345-7.
- ^ Buckley, W.H.; Robinson D.M. Greek and Latin inscriptions. Publications of the American Society for the excavation of Sardis. 7. E.J. Brill. Erişim tarihi: 10 Mart 2012.
- ^ "RIC I (Second edition) Tiberius 48". 9 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Kreitzer, L.J. (2004). "Living in the Lycus valley: Earthquake Imagery in Colossians, Philemon and Ephesians". Roskovec J., Mrázek J. & Pokorný P. (Ed.). Testimony and interpretation: early Christology in its Judeo-Hellenistic Milieu : studies in honor of Petr Pokorný. Journal for the study of the New Testament: Supplement series. 27. Continuum International Publishing Group. ss. 83-84. ISBN 978-0-567-08298-5.
- ^ Ramsay, W. M. (1904). The Letters to the Seven Churches of Asia. s. 240f. 10 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mart 2012.
- ^ W. M. Ramsay, The Letters to the Seven Churches of Asia, p. 234.
- ^ W. M. Ramsay, The Letters to the Seven Churches of Asia, p. 214.