Linux-libre
 Freedo, Linux-libre'nin resmi maskotu | |
 Linux-libre kernel 3.0.66-1 açılıyor | |
| Geliştirici | Özgür Yazılım Vakfı Latin Amerika |
|---|---|
| İlk yayınlanma | 20 Şubat 2008)[1] |
| Güncel sürüm | 6.18.2-gnu[2]  19 Aralık 2025 |
| Kod deposu | |
| Programlama dili | C ve Assembly |
| İşletim sistemi | Unix benzeri |
| Platform | x86, x86-64, MIPS |
| Diller | İngilizce |
| Tür | Çekirdek, Monolitik çekirdek |
| Lisans | GPL-2.0-only |
| Resmî sitesi | fsfla.org/svnwiki/selibre/linux-libre/index.en.html |
Linux-libre, Linux çekirdeğinin değiştirilmiş sürümlerinden sağlanan bir GNU paketi[3] ve işletim sistemi çekirdeğidir. Bu tasarının hedefi kaynak kodu olmayan, kod şaşırtması bulunan ve özgür olmayan her yazılımın Linux çekirdeğinden çıkarılmasıdır.
Kaynak kodu olmayan kısımlar ikili geniş veri nesneleri (İngilizce: binary blobs) olarak adlandırılır ve bunlar genellikle kullanıcıya değiştirme ve yeniden dağıtma özgürlüğünü sağlamayan, dolayısıyla özgür olmayan donanım yazılımlarıdır.
Geçmiş
[değiştir | kaynağı değiştir]Linux çekirdeği 1996'da ikili geniş veri nesnelerine yer vermeye başlamıştır.[4] Bu nesneleri temizleme işi 2006'da gNewSense'in find-firmware ve gen-kernel yazılımları ile başladı. Daha sonra bu çalışma 2007'de BLAG Linux dağıtımının deblob yazılımı ile devam etti ve Linux-libre doğdu.[5][6]
Linux-libre ilk olarak Özgür Yazılım Vakfı Latin Amerika (FSFLA) tarafından çıkarıldı, sonrasında tamamen özgür Linux dağıtımları için değerli bir bileşen olarak Özgür Yazılım Vakfınca onaylandı.[3] Mart 2012'de bir GNU paketi olmuştur.[7] Alexandre Oliva tasarının bakımcısıdır.
Özgür olmayan donanım yazılımlarının silinmesi
[değiştir | kaynağı değiştir]
Yöntemler
[değiştir | kaynağı değiştir]Silme işlemi deblob-main olarak adlandırılan betik tarafından gerçekleştirilir.[8] Bu betik gNewSense'in kullandığından esinlenmiştir. Sonraları, çeşitli gereksinimleri karşılaması ve BLAG ile birlikte kullanılması amacıyla Jeff Moe tarafından düzenlemeler yapılmıştır. Diğer bir betik ise deblob-check olarak adlandırılır,[9] bu betik bir çekirdek dosyasının, bir yamanın ya da bir sıkıştırılmış kaynaklar dosyasının hala özel mülk yazılım içerip içermediğini denetlemek amacıyla kullanılır.
Etkiler
[değiştir | kaynağı değiştir]Sadece özgür yazılımla çalışan bir sistem kullanmanın beklenen ana etkileri bir yana, kullanıcının üzerinde çalışmaya veya düzenlemeye izin vermeyen donanım yazılımlarını silmenin pratik sonuçları olarak hem pozitif hem negatif etkileri bulunur.
Hatalara, güvenlik sorunlarına ve (arka kapılar gibi) kötü niyetli işlemlere karşı denetlenemeyecek olan veya kaynak kodunu biliyorsa Linux çekirdek bakımcılarının onardığı donanım yazılımlarının silinmesi bu faydalardan biridir. Bir zararlı donanım yazılımıyla tüm sisteme hasar verilebilir ve üretici-kaynaklı donanım yazılımı üzerinde güvenlik incelemesi yapılamadığından, masum bir hata bile çalışan sistemin güvenliğini baltalayabilir.[10]
Çekirdekten özgür olmayan donanım yazılımlarını silmenin olumsuz tarafı; çeşitli donanımlarda özgür yazılım ile değiştirme olanağı bulunmadığından, işlev kaybına sebep olmasıdır. Bu, çeşitli ses, görüntü, TV kartı ve ağ kartları (özellikle kablosuz) ve bunlar gibi bazı aygıtları etkiler. Mümkün olduğunda, özgür olanla değiştirmek için yazılımlar sağlanabilir,[11] b43, carl9170[12] ve ath9k_htc[13] vb. kablosuz ağ kartı sürücüleri için openfwwf gibi.[14]
Edinme
[değiştir | kaynağı değiştir]Linux çekirdeğinin özgür olmayan donanım yazılımlarının çıkarıldığı kaynak kodları ve önceden derlenmiş paketleri Linux-libre betiklerini kullanan dağıtımlardan edinilebilir. Freed-ora bir alt projedir ve Fedora çekirdeği tabanlı RPM paketlerini hazırlar ve onarır.[15] Ayrıca Debian[16] ve onun çatallaması olan Ubuntu gibi dağıtımlar için de önceden derlenmiş paketler bulunmaktadır.[17]
Dağıtımlar
[değiştir | kaynağı değiştir]Varsayılan olarak Linux-libre çekirdeğinin kullanıldığı dağıtımlar şunlardır:
- Dragora GNU/Linux-libre[18]
- dyne:bolic[19]
- Guix System Distribution ya da GuixSD[20]
- GNewSense
- Musix GNU+Linux
- Parabola GNU/Linux-libre
- Trisquel
Varsayılan olarak Linux çekirdeği kullanan ama Linux-libre'yi ikincil çekirdek olarak sunan dağıtımlar şunlardır:
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]- Açık kaynak donanım
- GNU Hurd, mikro çekirdek örneğini takip eden, GNU tarafından geliştirilen, işletim sistemi çekirdeği.
- LibrePlanet
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "[blag-devel] linux-libre". 3 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ocak 2016.
|ad=ve|soyadı=eksik (yardım) - ^ "6.18.2-gnu". 19 Aralık 2025. Erişim tarihi: 20 Aralık 2025.
- ^ a b Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>etiketi;fsf-directoryisimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme) - ^ "Take your freedom back, with Linux-2.6.33-libre". Free Software Foundation Latin America. 16 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2016.
- ^ Oliva, Alexandre. "Linux-libre and the prisoners' dilemma" (PDF). 27 Ocak 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2016.
- ^ "BLAG :: View topic - Linux Libre". BLAG Forums. 5 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2016.
- ^ Oliva, Alexandre. "GNU Linux-libre 3.3-gnu is now available". 3 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2016.
- ^ "How it is done". Free Software Foundation Latin America. 22 Aralık 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2016.
- ^ "fsfla - Revision 8200: /software/linux-libre/scripts". Free Software Foundation Latin America. 1 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2016.
- ^ Delugré, Guillaume. "Reversing the Broadcom NetExtreme's Firmware" (PDF). Sogeti. 3 Eylül 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2016.
- ^ "LinuxLibre:Devices that require non-free firmware". LibrePlanet. 14 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ocak 2016.
- ^ "en:users:drivers:carl9170 [Linux Wireless]". 27 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ocak 2016.
- ^ "en:users:drivers:ath9k_htc [Linux Wireless]". 27 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ocak 2016.
- ^ "OpenFWWF - Open FirmWare for WiFi networks". unibs.it. 6 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ocak 2016.
- ^ "Linux-libre's Freed-ora project". Free Software Foundation Latin America. 1 Ocak 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ocak 2016.
- ^ Millan, Robert. "Linux-libre for Debian Lenny". 3 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ocak 2016.
- ^ Gündüz, Ali. "Uncle Gnufs' World Famous Home Baked Free Kernel Shoppe". aligunduz.org/. 23 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ocak 2016.
- ^ "Dragora overview". Dragora. 1 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ocak 2016.
- ^ "[LAT] hello, dyne:bolic -rt and freeeee". 11 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ocak 2016.
|ad=ve|soyadı=eksik (yardım) - ^ "GNU Guix Reference Manual: GNU Distribution". 22 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ocak 2016.
- ^ "AUR (en) linux-libre". 1 Ağustos 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2016.
- ^ Fossi, Damián. "Linux-libre: Resumen del proyecto". 27 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2016.
- ^ O'Kelly, Tim. "Bug 266157". Gentoo Linux. 9 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2016.
- ^ "Licenses: Common Setups". 27 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2016.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]
- Resmî site
- FSF.org'da Linux (BLOB olmayan sürüm) 14 Mart 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Free Software Corsica 2010'dan beri Özgür Yazılım Vakfı Latin Amerika'nın resmi .deb paket yapımcısıdır
- jxself.org'da Linux-libre için APT deposu 3 Şubat 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
| Linux |  | |
|---|---|---|
| Dağıtım | ||
| GNU | ||
| Pencere yöneticisi | ||
| Kullanıcı arayüzü | ||
| Uygulamalar | ||
| Kişiler | ||
| Basın Yayın | ||
| Listeler | ||
| Dizge düzenlemesi ve özellikler | ||
| Taşınabilir | Access Linux Platform · Android · Bada · LiMo Vakfı · Linux Telefon Standartları Forumu · MeeGo (Maemo · Moblin) · Mobilinux · Open Handset Alliance · Openmoko · OPhone · Open webOS · SHR · Ubuntu Touch | |
| Diğer başlıklar | Özgür yazılım etkinlikleri listesi · Linux Belgelendirme Projesi · Linux virüsleri · Linux Kullanıcıları Öbeği · Linux Standard Base · Revolution OS · SCO and Linux · Tanenbaum–Torvalds debate · Linux Kullanıcıları Derneği | |
| Tarihçe |  | |
|---|---|---|
| Lisanslar | ||
| Yazılım |
| |
| Sözcüler | ||
| Diğer konular | ||
