Arabistanlı Lawrence (film)

Arabistanlı Lawrence
Lawrence of Arabia
Yönetmen	David Lean
Yapımcı	Sam Spiegel
Senarist	Robert Bolt; Michael Wilson
Hikâye (eser)	Bilgeliğin Yedi Sütunu
Oyuncular	Peter O'Toole; Omar Sharif; Alec Guinness; Anthony Quinn; Jack Hawkins; José Ferrer; Anthony Quayle; Claude Rains
Müzik	Maurice Jarre
Görüntü yönetmeni	Freddie Young
Dağıtıcı	Columbia Pictures
Çıkış tarih(ler)i	10 Aralık, 1962 (Birleşik Krallık); 16 Aralık, 1962 (ABD)
Süre	216 dk.

Lawrence of Arabia, 1962 yapımı Oscarlı filmdir. T. E. Lawrence'ın Bilgeliğin Yedi Sütunu kitabından uyarlanmıştır. Filmin yönetmenliğini David Lean, yapımcılığını Sam Spiegel yapmıştır. Başrolünde Peter O'Toole vardır. Ömer Şerif ve Alec Guinness filmde rol almıştır. Amerikan Film Enstitüsü'nün hazırladığı AFI's 100 Yılı... 100 Film listesinde 1998'de beşinci, 2007'de yedinci sırada yer almaktadır. Ayrıca Peter O'Toole'un Arabistanlı Lawrence rolünde gösterdiği Premiere Magazine'in Tüm zamanların en iyi 100 performansı listesinin ilk sırasındadır.^[1]

Arabistanlı Lawrence, 1991 yılında Kongre Kütüphanesi tarafından kültürel, tarihi ve estetik olarak önemli filmler arasına seçilerek ABD Ulusal Film Arşivi'nde muhafaza edilmesine karar verilmiştir.

Filmin Türkiye'de gösterimi 1962'de yasaklandı. Türkiye'nin ilk özel televizyon kanalı olan Star TV, Türkiye'de ilk kez 1990 yılında Türkçe dublajlı olarak yayınladı.

Konusu

İngiliz Lawrence hem bir bilim insanı ve hem de İngiliz devleti için çalışan bir ajandır. Bu çift kimlikli hayatı ona ajanlık hayatında büyük kolaylıklar sağlamaktadır.Bu özelliğini çok iyi bilen İngiliz İstihbarat Müdürlüğü Lawrence'ı uzman olduğu Arapların yanına gönderir. Bedeviler, Lawrence'ın ve İngilizlerin Osmanlı'ya karşı savaşma teklifini hemen kabul edecek ve aldığı desteğe sımsıkı sarılacaktır. Amacı Osmanlı'dan hoşnut olmayan aşiretleri de kendi safına çekerek Osmanlı askerlerine saldırmaktır. Amacına ulaşsa da Lawrence, savaştan sonra Araplara verdiği tek bir Arap devleti sözünü tutmadığını ve bunun yerine onlarca Arap devletinin kurulduğunu görecek, Ait olduğu İngilizlerin, Arapları nasıl kandırdığını ve kendi amacı için kullandıktan sonra nasıl onları bölüp kaderine terk ettiğini görecektir.

Oyuncular

Peter O'Toole - T. E. Lawrence
Alec Guinness - I. Faysal
Anthony Quinn - Auda abu Tayi
Jack Hawkins - Edmund Allenby
Omar Sharif - Şerif Ali
José Ferrer - Türk Beyi
Anthony Quayle - Albay Harry Brighton
Claude Rains - Mr. Dryden
Arthur Kennedy - Jackson Bentley
Donald Wolfit - General Murray
I. S. Johar- Gasim
Gamil Ratib - Macid
Michel Ray - Farraj
John Dimech - Daud
Zia Mohyeddin - Tafas
Howard Marion-Crawford - Sıhhıye subayı
Jack Gwillim - Kulüp sekreteri
Peter Burton - Şam şeyhi
Kenneth Fortescue - General Allenby'nin yardımcısı
Harry Fowler - Onbaşı Potter
Jack Hedley - Muhabir
Ian MacNaughton - Michael George Hartley, O'Toole'un ilk sahnesinde Lawrence'ın arkadaşı
Henry Oscar - Silliam, Faysal'ın hizmetçisi
Norman Rossington - Albay Jenkins
John Ruddock - Elder Harith
Fernando Sancho - Türk çavuşu
Stuart Saunders - Alay başçavuşu
Bryan Pringle - Filmin sonunda Lawrence'ı alıp götüren arabanın sürücüsü

Yapım

Çekimler

Film, Horizon Pictures tarafından yapıldı ve Columbia Pictures tarafından dağıtıldı. Ana çekimler 15 Mayıs 1961'de başladı ve 21 Eylül 1962'de sona erdi.^[2]

Çöl sahneleri Ürdün ve Fas'ta, ayrıca İspanya'da Almería ve Doñana'da çekildi. Başlangıçta tamamen Ürdün'de çekilecekti; Kral Hüseyin hükûmeti lojistik yardım, yer keşfi, ulaşım ve ilave masraflar sağlamada son derece yardımcı oldu. Hüseyin, yapım sırasında seti birkaç kez ziyaret etti ve oyuncular ve ekiple samimi ilişkiler kurdu. Tek gerginlik Ürdünlü yetkililerin İngiliz aktör Henry Oscar'ın Arapça bilmediğini ve Kuran okurken filme alınacağını öğrendiğinde yaşandı. Herhangi bir yanlış alıntı olmamasını sağlamak için bir imamın hazır bulunması şartıyla izin verildi.

Filmin yönetmeni David Lean, Akabe'de ve Lawrence'ın bir çalışma yeri olarak düşkün olduğu Petra'daki arkeolojik alanda film çekmeyi planladı. Ancak, bu sahneler çekilemeden önce, yapım maliyeti ve oyuncular ve ekip arasında salgın hastalıklar nedeniyle İspanya'ya taşınmak zorunda kaldı.

Gasim'in infazı, tren saldırıları ve Dera'nın dış çekimleri Almería bölgesinde çekildi ve bazı çekimler sel nedeniyle ertelendi. Sevilla şehri, Casa de Pilatos, Alcázar, Sevilla ve Plaza de España'nın görünümüyle Kahire, Kudüs ve Şam'ı temsil etmek için kullanıldı. Lawrence'ın Faysal ile ilk buluşması ve Auda'nın çadırındaki sahne de dahil olmak üzere tüm iç mekanlar İspanya'da çekildi. Tafas katliamı, Fas'ın Varzazat kentinde, Türk ordusunun yerine Fas ordusu askerleri ile çekildi; ancak, askerler işbirliği yapmadıkları ve sabırsız oldukları için yönetmen David Lean istediği kadar çekim yapamadı.^[3]

O'Toole deveye binmeye alışık değildi ve eyeri rahatsız edici buluyordu. Çekimlere ara verildiği sırada pazardan bir parça köpük kauçuk aldı ve eyerine ekledi. Filmde köpük tabakaları birçok at ve deve eyerinde görülebilir. Akabe sahnesinin çekimleri sırasında, O'Toole devesinden düştüğünde neredeyse ölüyordu, ama neyse ki üzerinde devenin üstünde durdu ve figüranların atları tarafından ezilmekten kurtuldu. Tesadüfen, 1917'de Akabe Savaşı'nda gerçek Lawrence'ın başına da çok benzer bir talihsizlik geldi.

Ürdün, Arap kültürüne saygısızlık yapıldığını düşünerek filmi yasakladı. Ömer Şerif'in anavatanı olan Mısır, filmin geniş çapta vizyona giren tek Arap ülkesiydi ve Arap milliyetçiliği tasvirini takdir eden devlet başkanı Cemal Abdünnâsır'ın desteğiyle film başarılı oldu.

Filmi çekmek için Süper Panavision teknolojisi kullanıldı, yani anamorfik lensler yerine küresel lensler kullanıldı ve görüntü 65 mm negatif üzerine pozlandı, ardından film müziklerine yer bırakmak için 70 mm pozitif üzerine basıldı. Hızlı kesim, geniş ekranda daha rahatsız ediciydi, bu nedenle film yapımcıları daha uzun ve daha akıcı çekimler uygulamak zorunda kaldı. Bu kadar geniş bir oranın çekilmesi, projeksiyon sırasında tuhaf bir "çarpıntı" efekti, görüntünün belirli kısımlarının bulanıklaşması gibi bazı istenmeyen etkiler üretti. Sorundan kaçınmak için, yönetmen genellikle engellemeyi değiştirmek zorunda kaldı ve oyuncuya çarpıntının meydana gelme olasılığının daha düşük olduğu daha çapraz bir hareket verdi.^[4]

Ödüller

2001 / PGA Altın Laurel Ödülleri: PGA Ünlüler Birliği - Sinema
1964 / David: En İyi Yabancı Film (Miglior Film Straniero)
1964 / Gümüş Kurdele: En İyi Yönetmen - Yabancı Film (Regista del Miglior Film Straniero)
1963 / BAFTA Film Ödülü: En İyi Britanyalı Aktör
1963 / BAFTA Film Ödülü: En İyi Britanya Filmi
1963 / BAFTA Film Ödülü: En İyi Britanya Senaryosu
1963 / BAFTA Film Ödülü: Kaynak Gösterilmeden En İyi Film
1963 / DGA Ödülü: Üstün Yönetmen Başarısı
1963 / Altın Küre: En İyi Sinematografi - Color
1963 / Altın Küre: En İyi Film - Dram
1963 / Altın Küre: En İyi Film Yönetmeni
1963 / Altın Küre: En İyi Yardımcı Aktör
1963 / Altın Küre: En İyi Çıkış Yapan Oyuncu - Erkek
1963 / Altın Laurel: En İyi Tanıtım
1963 / Kinema Junpo Ödülü: En İyi Yabancı Dilde Film
1963 / Oscar: En İyi Sanat Direktörlüğü-Sahne Dekorasyonu, Color
1963 / Oscar: En İyi Sinematografi, Color
1963 / Oscar: En İyi Yönetmen
1963 / Oscar: En İyi Uyarlama Film
1963 / Oscar: En İyi Müzik, Score - Substantially Original
1963 / Oscar: En İyi Resim
1963 / Oscar: En İyi Ses
1963 / Büyük Britanya Yazarlar Birliği Ödülü: En İyi Senaryo
1962 / İngiliz Sinematograflar Derneği: En İyi Sinematografi Ödülü
1962 / NBR Ödülü: En İyi Yönetmen

Kaynakça

^ "Premiere - The 100 Greatest Performances". web.archive.org. 28 Nisan 2008. 28 Nisan 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2024.
^ Phillips, Gene D. (2006). Beyond the Epic: The Life and Films of David Lean. Lexington: The University Press of Kentucky. ss. 291, 303. ISBN 978-0-8131-2415-5.
^ Brownlow 1996, ss. 466–67
^ Caton, Steven Charles (1950). Lawrence of Arabia: A Film's Anthropology. Los Angeles: University of California Press. ss. 70, 71. ISBN 0-520-21082-4.

Dış bağlantılar

IMDb'de Arabistanlı Lawrence

[1] "Premiere - The 100 Greatest Performances". web.archive.org. 28 Nisan 2008. 28 Nisan 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2024.

[2] Phillips, Gene D. (2006). Beyond the Epic: The Life and Films of David Lean. Lexington: The University Press of Kentucky. ss. 291, 303. ISBN 978-0-8131-2415-5.

[3] Brownlow 1996, ss. 466–67

[4] Caton, Steven Charles (1950). Lawrence of Arabia: A Film's Anthropology. Los Angeles: University of California Press. ss. 70, 71. ISBN 0-520-21082-4.

[1]

[2]

[3]

[4]

g t d David Lean'in yönettiği filmler
1940'lar	In Which We Serve (1942) This Happy Breed (1944) Blithe Spirit (1945) Brief Encounter (1945) Great Expectations (1946) Oliver Twist (1948) The Passionate Friends (1949)
1950'ler	Madeleine (1950) The Sound Barrier (1952) Hobson's Choice (1954) Summertime (1955) Kwai Köprüsü (1957)
1960'lar	Lawrence of Arabia (1962) Doctor Zhivago (1965)
1970'ler	Ryan's Daughter (1970) Lost and Found: The Story of Cook's Anchor (1979)
1980'ler	A Passage to India (1984)

g t d En İyi Film Akademi Ödülü
1927-1940	Kanatlar (1928) · Broadway Melodisi (1929) · Batı Cephesinde Yeni Bir Şey Yok (1930) · Cimarron (1931) · Büyük Otel (1932) · Cavalcade (1933) · Bir Gecede Oldu (1934) · Mutiny on the Bounty (1935) · Büyük Ziegfeld (1936) · Emile Zola'nın Hayatı (1937) · Para Beraber Gitmez (1938) · Rüzgâr Gibi Geçti (1939) · Rebecca (1940)
1941-1960	Vadim O Kadar Yeşildi Ki (1941) · Bayan Miniver (1942) · Kazablanka (1943) · Yolumda Giderken (1944) · Yaratılan Adam (1945) · Hayatımızın En Güzel Yılları (1946) · Centilmenlik Anlaşması (1947) · Hamlet (1948) · All the King's Men (1949) · Perde Açılıyor (1950) · Paris'te Bir Amerikalı (1951) · Harikalar Sirki (1952) · İnsanlar Yaşadıkça (1953) · Rıhtımlar Üzerinde (1954) · Marty (1955) · 80 Günde Devri Alem (1956) · Kwai Köprüsü (1957) · Gigi (1958) · Ben-Hur (1959) · Garsoniyer (1960)
1961-1980	Batı Yakasının Hikayesi (1961) · Arabistanlı Lawrence (1962) · Tom Jones (1963) · Benim Güzel Meleğim (1964) · Neşeli Günler (1965) · Her Devrin Adamı (1966) · Gecenin Sıcağında (1967) · Oliver! (1968) · Geceyarısı Kovboyu (1969) · General Patton (1970) · Kanunun Kuvveti (1971) · Baba (1972) · Belalılar (1973) · Baba II (1974) · Guguk Kuşu (1975) · Rocky (1976) · Annie Hall (1977) · Avcı (1978) · Kramer Kramer'e Karşı (1979) · Sıradan İnsanlar (1980)
1981-2000	Ateş Arabaları (1981) · Gandhi (1982) · Sevgi Sözcükleri (1983) · Amadeus (1984) · Benim Afrikam (1985) · Müfreze (1986) · Son İmparator (1987) · Yağmur Adam (1988) · Bayan Daisy'nin Şoförü (1989) · Kurtlarla Dans (1990) · Kuzuların Sessizliği (1991) · Affedilmeyen (1992) · Schindler'in Listesi (1993) · Forrest Gump (1994) · Cesur Yürek (1995) · İngiliz Hasta (1996) · Titanik (1997) · Aşık Shakespeare (1998) · Amerikan Güzeli (1999) · Gladyatör (2000)
2001-2020	Akıl Oyunları (2001) · Chicago (2002) · Yüzüklerin Efendisi: Kralın Dönüşü (2003) · Milyonluk Bebek (2004) · Çarpışma (2005) · Köstebek (2006) · İhtiyarlara Yer Yok (2007) · Milyoner (2008) · Ölümcül Tuzak (2009) · Zoraki Kral (2010) · Artist (2011) · Argo (2012) · 12 Yıllık Esaret (2013) · Birdman (2014) · Spotlight (2015) · Ay Işığı (2016) · Suyun Sesi (2017) · Yeşil Rehber (2018) · Parazit (2019) · Nomadland (2020)
2021-günümüz	CODA (2021) · Her Şey Her Yerde Aynı Anda (2022) · Oppenheimer (2023) · Anora (2024)
Tam liste · (1928–1940) · (1941–1960) · (1961–1980) · (1981–2000) · (2001–2020)

g t d En İyi Film Altın Küre Ödülü - Dram
1943–1975	The Song of Bernadette (1943) Going My Way (1944) The Lost Weekend (1945) The Best Years of Our Lives (1946) Gentleman's Agreement (1947) Johnny Belinda / The Treasure of the Sierra Madre (1948) All the King's Men (1949) Sunset Boulevard (1950) A Place in the Sun (1951) Harikalar Sirki (1952) Zincirli Köle (1953) Rıhtımlar Üzerinde (1954) Cennet Yolu (1955) 80 Günde Devri Alem (1956) Kwai Köprüsü (1957) The Defiant Ones (1958) Ben-Hur (1959) Spartacus (1960) The Guns of Navarone (1961) Arabistanlı Lawrence (1962) The Cardinal (1963) Becket (1964) Doktor Jivago (1965) Her Devrin Adamı (1966) Gecenin Sıcağında (1967) Kış Aslanı (1968) Anne of the Thousand Days (1969) Love Story (1970) Kanunun Kuvveti (1971) Baba (1972) The Exorcist (1973) Çin Mahallesi (1974) Guguk Kuşu (1975)
1976–2000	Rocky (1976) The Turning Point (1977) Geceyarısı Ekspresi (1978) Kramer Kramer'e Karşı (1979) Sıradan İnsanlar (1980) Altın Göl (1981) E.T. (1982) Sevgi Sözcükleri (1983) Amadeus (1984) Benim Afrikam (1985) Müfreze (1986) Son İmparator (1987) Yağmur Adam (1988) Doğum Günü Dört Temmuz (1989) Kurtlarla Dans (1990) Bugsy (1991) Kadın Kokusu (1992) Schindler'in Listesi (1993) Forrest Gump (1994) Aşk ve Yaşam (1995) İngiliz Hasta (1996) Titanic (1997) Er Ryan'ı Kurtarmak (1998) Amerikan Güzeli (1999) Gladiator (2000)
2001–günümüz	Akıl Oyunları (2001) Saatler (2002) Yüzüklerin Efendisi: Kralın Dönüşü (2003) Göklerin Hakimi (2004) Brokeback Dağı (2005) Babil (2006) Kefaret (2007) Milyoner (2008) Avatar (2009) Sosyal Ağ (2010) Senden Bana Kalan (2011) Operasyon: Argo (2012) 12 Yıllık Esaret (2013) Çocukluk (2014) Diriliş (2015) Ay Işığı (2016) Üç Billboard Ebbing Çıkışı, Missouri (2017) Bohemian Rhapsody (2018) 1917 (2019) Nomadland (2020) The Power of the Dog (2021) The Fabelmans (2022) Oppenheimer (2023) The Brutalist (2024)

g t d David di Donatello Yabancı Dilde En İyi Film Ödülü
1958–1969	Prens ve Şovkızı (1958) Gigi (1959) Ben-Hur (1961) Nüremberg Duruşması (1962) En Uzun Gün (1963) Arabistanlı Lawrence (1964) Benim Güzel Meleğim (1965) Acı ve İlham (1966) Doktor Jivago (1967) Beklenmeyen Misafir (1968) 2001: Bir Uzay Destanı (1969)
1970–2000	Kış Aslanı (1970) İrlandalı Kız (1971) Kanunun Kuvveti (1972) Baba (1973) Jesus Christ Superstar (1974) Yangın Kulesi (1975) Nashville (1976) Vahşi Koşu (film) (1977) Üçüncü Türden Yakınlaşmalar (1978) Dilek Ağacı (1979) Kramer Kramer'e Karşı (1980) Mephisto (1982) Gandhi (1983) Fanny and Alexander (1984) Amadeus (1985) Benim Afrikam (1986) Manzaralı Oda (1987) Au revoir les enfants (1988) Yağmur Adam (1989) Ölü Ozanlar Derneği (1990) Cyrano de Bergerac (1991) Kırmızı Fenerler (1992) A Heart in Winter (1993) In the Name of the Father (1994) Ucuz Roman (1995) Nelly and Mr. Arnaud (1996) Gülünç İlişkiler (1997) Anadan Doğma (1998) Train of Life (1999) Annem Hakkında Her Şey (2000)
2001–günümüz	Le Goût des autres (2001) Orada Olmayan Adam (2002) Piyanist (2003) Barbarların İstilâsı (2004) Milyonluk Bebek (2005) Çarpışma (2006) Babil (2007) İhtiyarlara Yer Yok (2008) Gran Torino (2009) Soysuzlar Çetesi (2010) Öteki Dünya (2011) Bir Ayrılık (2012) Zincirsiz (2013) Büyük Budapeşte Oteli (2014) Birdman (2015) Casuslar Köprüsü (2016) Gece Hayvanları (2017) Dunkirk (2018) Roma (2019) Parazit (2020) 1917 (2021) Belfast (2022) Fabelmanlar (2023)