Karl von Frisch

Karl von Frisch
Karl von Frisch
	Karl von Frisch
Doğum	20 Kasım 1886; Viyana, Avusturya-Macaristan İmparatorluğu
Ölüm	12 Haziran 1982; Münih, Almanya
Milliyet	Avusturya
Mezun olduğu okul(lar)	Viyana Üniversitesi
Ödüller	1973 Nobel Fizyoloji veya Tıp Ödülü
Kariyeri
Dalı	Etoloji
Çalıştığı kurumlar	Münih Üniversitesi
Doktora; danışmanı	Richard von Hertwig
İmza

Karl von Frisch (d. 20 Kasım 1886 - ö. 12 Haziran 1982), Avusturya asıllı etolog. Özellikle arı davranışları ve duyuları üzerinde yaptığı çalışmalarla tanınır. Arıların morötesi ve polarize ışığa karşı hassasiyetlerini ortaya çıkarmış, ayrıca bal arılarının kendilerine özgü bir "dans" kullanarak kovanda birbirlerine nasıl bilgi aktardıklarını çözmüştür. Meslektaşları Konrad Lorenz ve Nikolaas Tinbergen ile beraber 1973 Nobel Fizyoloji veya Tıp Ödülü'ne layık görülmüştür.

Gençliği

Karl von Frisch, cerrah ve ürolog Anton von Frisch'in (1849-1917) oğludur. Karl, hepsi üniversite profesörü olan dört oğlun en küçüğü idi.

Karl, Viyana'da Hans Leo Przibram ve Münih'te Richard von Hertwig'in altında, ilk başta tıp alanında çalıştı, ancak daha sonra doğa bilimlerine döndü. Doktora derecesini 1910'da aldı ve aynı yıl Münih Üniversitesi zooloji bölümünde asistan olarak çalışmaya başladı.

Kariyeri

1912'de zooloji ve karşılaştırmalı anatomi dersleri verdi; 1919'da profesörlüğe terfi etti. Bal arıları araştırmaları öğrencisi Ingeborg Beling tarafından sürdürüldü. 1921 yılında Rostock Üniversitesi'ne zooloji profesörü ve bir enstitü yöneticisi olarak girdi. 1923'te Breslau Üniversitesinde bir görev teklifini kabul etti, 1925'te Münih Üniversitesi'ne döndü, burada zooloji enstitüsünün başına geçti.

Von Frisch, birçok kadın da dahil olmak üzere Yahudi asistanlarını işe almak ve "Yahudi bilimini" uyguladığı gerekçesiyle,^[1] Nazi rejiminin olumsuz ilgisini çekti. Sonunda Frisch emekli olmaya zorlandı, ancak arılardaki burun hastalıkları üzerine yaptığı araştırmalar nedeniyle karar geri alındı.^[2]

II. Dünya Savaşı'nda zooloji enstitüsü tahrip edildi ve 1946'da Frisch, yeniden açılmış Münih enstitüsüne geri döndüğünde 1950 yılına kadar kaldığı Graz Üniversitesi'nde çalışmaya başladı. 1958'de emekli oldu ama araştırmasına devam etti.

Özel hayatı

Karl von Frisch, 1964 yılında ölen Margaret Née Mohr ile evlendi. Oğlu Otto von Frisch, 1977-1995 yılları arasında Brunswick doğa tarihi müzesinin direktörlüğünü yaptı.

Kaynakça

^ Frisch, Karl von (1957). Erinnerungun eines Biologen (Memories of a Biologist. Berlin: Springer. ^{[sayfa belirt]}
^ Deichmann, Ute (1992). Biologists under Hitler: Expulsion, Careers, Research. Frankfurt am Main, New York: Harvard University Press. ss. 40-48. ISBN 978-0674074040.

[1] Frisch, Karl von (1957). Erinnerungun eines Biologen (Memories of a Biologist. Berlin: Springer. ^{[sayfa belirt]}

[2] Deichmann, Ute (1992). Biologists under Hitler: Expulsion, Careers, Research. Frankfurt am Main, New York: Harvard University Press. ss. 40-48. ISBN 978-0674074040.

[1]

[2]

g t d Nobel Fizyoloji veya Tıp Ödülü sahipleri
1901-1925	Emil Behring (1901) Ronald Ross (1902) Niels Finsen (1903) İvan Pavlov (1904) Robert Koch (1905) Camillo Golgi / Santiago Ramón y Cajal (1906) Alphonse Laveran (1907) İlya Meçnikov / Paul Ehrlich (1908) Emil Kocher (1909) Albrecht Kossel (1910) Allvar Gullstrand (1911) Alexis Carrel (1912) Charles Robert Richet (1913) Robert Bárány (1914) Jules Bordet (1919) August Krogh (1920) Archibald Hill / Otto Meyerhof (1922) Frederick Banting / John Macleod (1923) Willem Einthoven (1924)
1926-1950	Johannes Andreas Grib Fibiger (1926) Julius Wagner-Jauregg (1927) Charles Nicolle (1928) Christiaan Eijkman / Frederick Gowland Hopkins (1929) Karl Landsteiner (1930) Otto Warburg (1931) Charles Scott Sherrington / Edgar Adrian (1932) Thomas Morgan (1933) George Whipple / George Minot / William Murphy (1934) Hans Spemann (1935) Henry Dale / Otto Loewi (1936) Albert Szent-Györgyi (1937) Corneille Heymans (1938) Gerhard Domagk (1939) Henrik Dam / Edward Doisy (1943) Joseph Erlanger / Herbert Gasser (1944) Alexander Fleming / Ernst Chain / Howard Walter Florey (1945) Hermann Muller (1946) Carl Cori / Gerty Theresa Cori / Bernardo Houssay (1947) Paul Müller (1948) Walter Hess / António Egas Moniz (1949) Edward Kendall / Tadeus Reichstein / Philip Hench (1950)
1951-1975	Max Theiler (1951) Selman Abraham Waksman (1952) Hans Krebs / Fritz Lipmann (1953) John Enders / Thomas Weller / Frederick Robbins (1954) Hugo Theorell (1955) André Cournand / Werner Forssmann / Dickinson Woodruff Richards (1956) Daniel Bovet (1957) George Beadle / Edward Tatum / Joshua Lederberg (1958) Severo Ochoa / Arthur Kornberg (1959) Frank Burnet / Peter Medawar (1960) Georg von Békésy (1961) Francis Crick / James Dewey Watson / Maurice Wilkins (1962) John Eccles / Alan Hodgkin / Andrew Huxley (1963) Konrad Bloch / Feodor Lynen (1964) François Jacob / André Lwoff / Jacques Monod (1965) Francis Rous / Charles B. Huggins (1966) Ragnar Granit / Haldan Hartline / George Wald (1967) Robert William Holley / Har Khorana / Marshall Nirenberg (1968) Max Delbrück / Alfred Hershey / Salvador Edward Luria (1969) Bernard Katz / Ulf von Euler / Julius Axelrod (1970) Earl Sutherland, Jr. (1971) Gerald Edelman / Rodney Porter (1972) Karl von Frisch / Konrad Lorenz / Nikolaas Tinbergen (1973) Albert Claude / Christian de Duve / George Palade (1974) David Baltimore / Renato Dulbecco / Howard Temin (1975)
1976-2000	Baruch Blumberg / Daniel Gajdusek (1976) Roger Guillemin / Andrew Schally / Rosalyn Yalow (1977) Werner Arber / Daniel Nathans / Hamilton O. Smith (1978) Allan Cormack / Godfrey Hounsfield (1979) Baruj Benacerraf / Jean Dausset / George Snell (1980) Roger Sperry / David H. Hubel / Torsten N. Wiesel (1981) Sune Bergström / Bengt I. Samuelsson / John Robert Vane (1982) Barbara McClintock (1983) Niels Jerne / Georges Köhler / César Milstein (1984) Michael Brown / Joseph L. Goldstein (1985) Stanley Cohen / Rita Levi-Montalcini (1986) Susumu Tonegawa (1987) James W. Black / Gertrude B. Elion / George H. Hitchings (1988) J. Michael Bishop / Harold E. Varmus (1989) Joseph Murray / E. Donnall Thomas (1990) Erwin Neher / Bert Sakmann (1991) Edmond Fischer / Edwin G. Krebs (1992) Richard J. Roberts / Phillip Sharp (1993) Alfred G. Gilman / Martin Rodbell (1994) Edward B. Lewis / Christiane Nüsslein-Volhard / Eric F. Wieschaus (1995) Peter C. Doherty / Rolf M. Zinkernagel (1996) Stanley B. Prusiner (1997) Robert F. Furchgott / Louis Ignarro / Ferid Murad (1998) Günter Blobel (1999) Arvid Carlsson / Paul Greengard / Eric Kandel (2000)
2001-günümüz	Leland H. Hartwell / Tim Hunt / Paul Nurse (2001) Sydney Brenner / H. Robert Horvitz / John E. Sulston (2002) Paul Lauterbur / Peter Mansfield (2003) Richard Axel / Linda B. Buck (2004) Barry Marshall / Robin Warren (2005) Andrew Z. Fire / Craig C. Mello (2006) Mario Capecchi / Martin Evans / Oliver Smithies (2007) Harald zur Hausen / Luc Montagnier / Françoise Barré-Sinoussi (2008) Elizabeth Blackburn / Carol W. Greider / Jack Szostak (2009) Robert G. Edwards (2010) Bruce Beutler / Jules A. Hoffmann / Ralph M. Steinman (ölümünden sonra) (2011) John Gurdon / Shinya Yamanaka (2012) James Rothman / Randy Schekman / Thomas C. Südhof (2013) John O'Keefe / May-Britt Moser / Edvard Moser (2014) William C. Campbell / Satoshi Ōmura / Tu Youyou (2015) Yoshinori Ohsumi (2016) Jeffrey C. Hall / Michael Rosbash / Michael W. Young (2017) James P. Allison / Tasuku Honjo (2018) Gregg L. Semenza / Peter J. Ratcliffe / William Kaelin (2019) Harvey J. Alter / Michael Houghton / Charles M. Rice (2020) David Julius / Artem Pataputyan (2021) Svante Pääbo (2022) Katalin Karikó / Drew Weissman (2023) Victor Ambros / Gary Ruvkun (2024) Mary E. Brunkow / Fred Ramsdell / Shimon Sakaguchi (2025)