İnsan Hakları İzleme Örgütü
| İnsan Hakları İzleme Örgütü (Human Rights Watch) | |
|---|---|
 | |
| Kuruluş | 1978 |
| Tür | Sivil toplum kuruluşu |
| Yasal statü | Kar amacı gütmeyen kuruluş |
| Amaç | İnsan hakları |
| Merkez | Empire State Binası New York, New York, ABD |
| Hizmet bölgesi | Dünya genelinde |
| İcra Direktörü | Philip Bolopion |
| Önemli kişiler | Kenneth Roth James F. Hoge, Jr. |
| Bütçe | 77,7 milyon Amerikan doları (2024)[1] |
| Resmî site | hrw.org |
| Eski adı | Helsinki Watch |
İnsan Hakları İzleme Örgütü (İngilizce: Human Rights Watch veya kısaca HRW), ABD kökenli bir sivil toplum kuruluşudur. Merkezi New York şehrinde yer alan insan hakları üzerine araştırma ve savunuculuğunu yapan bu örgütün Amsterdam, Beyrut, Berlin, Brüksel, Chicago, Cenevre, Johannesburg, Londra, Los Angeles, Moskova, Nairobi, Paris, San Francisco, Sidney, Tokyo, Toronto, Washington, DC ve Zürih şehirlerinde de ofisleri bulunmaktadır.[2]
Kurumsal yapı
[değiştir | kaynağı değiştir]Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]İnsan Hakları İzleme Örgütü, Robert L. Bernstein[3], Jeri Laber ve Aryeh Neier[4][5] tarafından, 1978 yılında Helsinki Watch adıyla, Sovyetler Birliği'nin Helsinki Nihai Senedi'ne uyumunu izlemek amacıyla özel bir Amerikan sivil toplum kuruluşu olarak kuruldu.[6] Asia Watch (1985), Africa Watch (1988) ve Middle East Watch (1989), "İzleme Komiteleri" (The Watch Committees) olarak bilinen yapıya dâhil edildi. Bu komiteler, 1988 yılında tek bir çatı altında birleşerek İnsan Hakları İzleme Örgütü'nü oluşturdu.[7] Nisan 2021'de İnsan Hakları İzleme Örgütü, İsrail apartheid'ına ilişkin bir rapor yayımlamış ve Uluslararası Ceza Mahkemesi'ni Filistinlilere yönelik "sistematik ayrımcılık" iddialarını soruşturmaya çağırmıştır. Bu adımıyla İnsan Hakları İzleme Örgütü, bunu yapan ilk büyük uluslararası insan hakları sivil toplum kuruluşu olmuştur.[8] Ağustos 2020'de Çin hükûmeti, 2019–2020 Hong Kong protestoları sırasında Hong Kong'daki demokrasi yanlısı harekete verilen destek gerekçesiyle, İnsan Hakları İzleme Örgütü İcra Direktörü Kenneth Roth'a; Amerika Birleşik Devletleri merkezli dört demokrasi ve insan hakları kuruluşunun yöneticisine ve altı ABD'li Cumhuriyetçi Kongre üyesine yaptırım uyguladı. Ayrıntıları açıklanmayan bu yaptırımlar, söz konusu beş kuruluşun yöneticileri tarafından, ABD'nin daha önce 11 Hong Kong yetkilisine yönelik uyguladığı yaptırımlara karşılık olarak değerlendirilmiştir. ABD'nin bu adımı ise, Haziran ayında yürürlüğe giren 2020 Hong Kong Ulusal Güvenlik Yasası'na tepki olarak atılmıştır.[9] Ekim 2021'de The New York Times, İnsan Hakları İzleme Örgütü'nün Çin tarafından uygulanan yaptırımların ardından Hong Kong'daki faaliyetlerini sonlandırarak bölgeden ayrıldığını ve Hong Kong'daki gelişmelerin bundan sonra örgütün Çin ekibi tarafından izleneceğini bildirmiştir. Bu kararın, Hong Kong'da sivil toplum kuruluşlarına yönelik daha geniş çaplı bir baskı ortamı içinde alındığı belirtilmiştir.[10]
Faaliyetler
[değiştir | kaynağı değiştir]
İnsan Hakları İzleme Örgütü, İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi (İHEB) doğrultusunda, bildirgede temel insan hakları kapsamında değerlendirilen ihlallere karşı faaliyet göstermektedir. Bu kapsamda, idam cezası ile cinsel yönelim temelinde yapılan ayrımcılık gibi uygulamalara karşı çıkmaktadır. Örgüt ayrıca din özgürlüğü ve basın özgürlüğü gibi temel insan haklarıyla bağlantılı özgürlükleri savunmaktadır. İnsan Hakları İzleme Örgütü, değişim sağlamayı; hükûmetler ve politika yapıcılar üzerinde kamuoyu baskısı oluşturarak insan hakları ihlallerinin sınırlandırılmasını teşvik etmek ve daha güçlü devletleri, insan haklarını ihlal eden hükûmetler üzerinde nüfuzlarını kullanmaya ikna etmek yoluyla hedeflemektedir.[11] İnsan Hakları İzleme Örgütü, kuruluş aşamasında bir araya gelen bağımsız sivil toplum örgütleri arasında yer alarak International Freedom of Expression Exchange (IFEX) ağının kurucu üyeleri arasında bulunmuştur.[12] Küba, Kuzey Kore, Sudan, İran, İsrail, Mısır, Birleşik Arap Emirlikleri, Özbekistan ve Venezuela, İnsan Hakları İzleme Örgütü çalışanlarının ülkeye girişini veya faaliyetlerini engelleyen ülkeler arasında yer almaktadır.[13] İnsan Hakları İzleme Örgütü'nün eski icra direktörü Kenneth Roth'tur. Roth bu görevi 1993–2022 yılları arasında yürütmüştür. Roth, 1981 yılında sıkıyönetim ilan edilmesinin ardından Polonya'daki insan hakları ihlallerine ilişkin araştırmalar yapmıştır. Daha sonra, Duvalier diktatörlüğü'nün sona ermesinin ardından sorunlarla karşı karşıya kalmaya devam eden Haiti'ye odaklanmıştır. Roth'un insan haklarının önemine dair farkındalığı, babasının 1938 yılında Nazi Almanyası'ndan kaçışına ilişkin anlattığı hikâyelerle şekillenmiştir. Roth, Yale Hukuk Fakültesi ve Brown Üniversitesi mezunudur.[14]
Uluslararası Af Örgütü ile karşılaştırma
[değiştir | kaynağı değiştir]İnsan Hakları İzleme Örgütü ile Uluslararası Af Örgütü (Amnesty International), merkezi Kuzey Atlantik Anglosferi içinde yer alan ve dünya genelindeki insan hakları ihlallerine ilişkin raporlar yayımlayan uluslararası sivil toplum kuruluşlarıdır.[15] Bununla birlikte, iki örgüt arasındaki temel farklılıklar; örgütsel yapıları ile değişim yaratmaya yönelik yöntemlerinde ortaya çıkmaktadır. Uluslararası Af Örgütü, geniş tabanlı bir üyelik yapısına sahip bir kitle örgütüdür. Bu üyelerin harekete geçirilmesi, örgütün temel savunuculuk araçlarından biridir. İnsan Hakları İzleme Örgütü'nün başlıca çıktıları ise, krizlere odaklanan araştırmalar ve kapsamlı raporlardır. Uluslararası Af Örgütü; lobi faaliyetleri yürütmenin ve ayrıntılı raporlar hazırlamanın yanı sıra, kitlesel mektup yazma kampanyalarına ağırlık vermekte, bireyleri ''vicdan mahkûmu'' olarak benimsemekte ve bu kişilerin serbest bırakılması için girişimlerde bulunmaktadır. İnsan Hakları İzleme Örgütü ise, insan hakları ihlallerinde bulunanlara karşı diğer hükûmetlerin belirli adımlar atması gerektiğini savunmaktadır. Bu kapsamda, belirli kişilerin tutuklanmasının talep edilmesi veya bazı ülkelere uluslararası yaptırımlar uygulanması çağrısında bulunmaktadır. Örgüt, örneğin Darfur'da yürütülen öldürme kampanyasını yöneten Sudan'ın üst düzey yöneticilerine yönelik cezalandırıcı yaptırımlar uygulanmasını savunmuş ve Sudan'da gözaltına alınan insan hakları savunucularının serbest bırakılması çağrısında bulunmuştur.[16] İnsan Hakları İzleme Örgütü'nün insan hakları ihlallerine ilişkin belgeleri, çoğu zaman çatışmaların siyasal ve tarihsel arka planına dair kapsamlı analizler içermekte olup, bunların bir bölümü akademik dergilerde yayımlanmıştır. Uluslararası Af Örgütü'nün raporları ise genellikle daha az analitik nitelik taşımakta; bunun yerine belirli hak ihlallerine odaklanmaktadır.[17]
Finansman
[değiştir | kaynağı değiştir]İnsan Hakları İzleme Örgütü'nün 2023 yılı itibarıyla gelirleri 94,2 milyon ABD doları olarak kaydedilmiştir.[1] 2010 yılında, Open Society Foundations'ın kurucusu olan finansçı George Soros, İnsan Hakları İzleme Örgütü'a uluslararası faaliyetlerini genişletmesine yardımcı olmak amacıyla on yıl içinde toplam 100 milyon ABD doları bağışlamayı planladığını açıklamıştır.[18] İnsan Hakları İzleme Örgütü tarihindeki en büyük bağış olan bu katkı, örgütün yaklaşık 300 kişilik operasyonel kadrosunun 120 kişi artırılmasına olanak sağlamıştır.[19]
Öne çıkan personel
[değiştir | kaynağı değiştir]_(6806930135).jpg)
İnsan Hakları İzleme Örgütü'nün güncel ve eski öne çıkan çalışanları arasında şunlar yer almaktadır:
- Neil Rimer, yönetim kurulu eş başkanı[20]
- John J. Studzinski, yönetim kurulunun onursal başkan yardımcısı[21][22]
- Marc Garlasco, eski çalışan; Nazi hatıraları koleksiyonuna ilişkin bir tartışmanın ardından görevinden ayrılmıştır[23]
- Tejshree Thapa, eski Güney Asya kıdemli araştırmacısı[24]
- Habib Rahiab, Afganistan ve Pakistan'da görev yapmış eski saha araştırmacısı[25]
Yayınlar
[değiştir | kaynağı değiştir]2004 yılının yaz aylarında, New York'taki Columbia Üniversitesi bünyesinde yer alan Nadir Kitaplar ve El Yazmaları Kütüphanesi, İnsan Hakları İzleme Örgütü Arşivi için resmî depo kurumu hâline gelmiştir. Dünya genelinde onlarca yıla yayılan insan hakları araştırmalarını belgeleyen bu canlı arşiv koleksiyonu, daha önce Colorado Üniversitesi, Boulder'daki Norlin Kütüphanesi'nde bulunmaktaydı. Arşiv; idari dosyalar, halkla ilişkiler belgeleri ile dava ve ülke dosyalarını içermektedir. Güvenlik gerekçeleriyle getirilen bazı istisnalar dışında, Columbia Üniversitesi topluluğu ve kamuoyu; saha notlarına, insan hakları ihlallerinin mağduru olduğu iddia edilen kişilerle yapılan kayıtlı ve yazıya dökülmüş mülakatlara, video ve ses kayıtlarına ve İnsan Hakları İzleme Örgütü'nün 1978 yılında Helsinki Watch adıyla kurulmasından bu yana yürüttüğü faaliyetleri belgeleyen diğer materyallere erişebilmektedir.[26] Bununla birlikte, İnsan Hakları İzleme Örgütü arşivinin bazı bölümleri araştırmacılara veya kamuoyuna açık değildir. Yönetim kurulu, yürütme komitesi ve çeşitli alt komitelerin toplantı kayıtları bu kapsamda yer almakta olup, bu durum tarihçilerin örgütün iç karar alma süreçlerini tam olarak incelemesini sınırlamaktadır.[27]
Eleştiriler
[değiştir | kaynağı değiştir]İnsan Hakları İzleme Örgütü, çeşitli gözlemciler tarafından eleştirilmiştir. Örgüte yönelik eleştiriler; faaliyetlerini incelediği ulusal hükûmetler, medya kuruluşları ve örgütün eski başkanı Robert L. Bernstein gibi isimler tarafından dile getirilmiştir. Bu eleştiriler genellikle, İnsan Hakları İzleme Örgütü'nün yayımladığı eleştirel raporlara tepki olarak ortaya çıkan, örgütün taraflılık sergilediği iddiaları etrafında toplanmaktadır.[28] 2014 yılında, iki Nobel Barış Ödülü sahibi olan Adolfo Pérez Esquivel ve Mairead Maguire, aralarında 100'ün üzerinde insan hakları savunucusu ve akademisyenin de bulunduğu bir grup adına imzalanan bir mektupta İnsan Hakları İzleme Örgütü'nü; Amerika Birleşik Devletleri hükûmeti ile personel alımında "dönen kapı" uygulamaları yürütmekle, ABD'nin yargısız iade uygulamalarını yeterince kınamamakla, ABD'nin 2011 Libya askerî müdahalesini desteklemekle ve 2004 Haiti darbesi sırasında sessiz kalmakla eleştirmiştir.[29]
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]
- Resmi Site 20 Ağustos 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Türkçe içerik4 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b "Human Rights Watch Inc – Nonprofit Explorer" (İngilizce). ProPublica. 9 Mayıs 2013. 10 Ekim 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Kasım 2025.
- ^ "Frequently Asked Questions". Human Rights Watch. 23 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2015.
- ^ Bernstein, Robert L. (19 Ekim 2009). "Rights Watchdog, Lost in the Mideast". The New York Times (İngilizce). Erişim tarihi: 16 Aralık 2025.
- ^ "Human Rights Watch'ın kurucu ortaklarından Aryeh Neier'in konuşması". Harvard Üniversitesi. 16 Nisan 2012. 7 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Aralık 2025.
- ^ "Human Rights Watch, kurucusu Robert Bernstein'ın ölümünü duyurdu" (İngilizce). Human Rights Watch. 28 Mayıs 2019. 9 Eylül 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Aralık 2025.
- ^ "Tarihçemiz". Human Rights Watch. 18 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Aralık 2025.
- ^ Chauhan, Yamini. "Human Rights Watch". Encyclopædia Britannica. 2 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Aralık 2025.
- ^ Holmes, Oliver (27 Nisan 2021). "İnsan hakları örgütüne göre İsrail apartheid suçu işliyor". The Guardian (İngilizce). 17 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Aralık 2025.
- ^ Morello, Carol (11 Ağustos 2020). "Çin tarafından yaptırıma uğrayan ABD'li demokrasi ve insan hakları liderleri sessiz kalmayacaklarını belirtti". The Washington Post (İngilizce). Erişim tarihi: 16 Aralık 2025.
- ^ Ramzy, Austin (24 Ekim 2021). "Hong Kong'da sivil toplum baskı altına girerken bir kuruluş ayakta kalmaya çalışıyor" (İngilizce). The New York Times. 23 Şubat 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Aralık 2025.
- ^ Thomas E. Doyle; Robert F. Gorman; Edward S. Mihalkanin, (Ed.) (2016). Historical Dictionary of Human Rights and Humanitarian Organizations (İngilizce). Rowman & Littlefield. ss. 137-138.
- ^ "IFEX and Free Expression Advocacy Networks" (İngilizce). ScholarWorks@GSU. Erişim tarihi: 16 Aralık 2025.
- ^ Lewis, Ori (30 Mayıs 2018). "İsrail, Human Rights Watch çalışanının ülkeye girişini yasakladı" (İngilizce). Reuters. 19 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Aralık 2025.
- ^ "National Security in a Turbulent World – Yale Law School" (İngilizce). Yale Law School. 6 Haziran 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Aralık 2025.
- ^ "Human Rights Watch" (İngilizce). SocialSciences.in. Erişim tarihi: 16 Aralık 2025.
- ^ "Reuters: Sudan'daki insan hakları ihlallerine ilişkin çağrılar" (İngilizce). Reuters. 28 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Aralık 2025.
- ^ George Ritzer, (Ed.) (2012). The Wiley-Blackwell Encyclopedia of Globalization (İngilizce). Chichester, West Sussex: Wiley-Blackwell. ISBN 978-1-4051-8824-1. OCLC 748577872.
- ^ Colum Lynch (12 Eylül 2010). "With $100 million Soros gift, Human Rights Watch looks to expand global reach". Washington Post. 18 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ağustos 2017.
The donation, the largest single gift ever from the Hungarian-born investor and philanthropist, is premised on the belief that U.S. leadership on human rights has been diminished by a decade of harsh policies in the war on terrorism.
- ^ Pilkington, Ed (7 Eylül 2010). "George Soros gives $100 million to Human Rights Watch". The Guardian. 16 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: Aralık 21, 2025.
- ^ "New Chairs to Lead Human Rights Watch Board" (İngilizce). Human Rights Watch. 5 Kasım 2019. 18 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Aralık 2025.
- ^ Wachman, Richard (7 Ekim 2006). "Cracking the Studzinski code". The Observer. 1 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Aralık 2025.
- ^ "Most influential Americans in the UK: 20 to 11". The Telegraph. 22 Kasım 2007. 1 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Aralık 2025.
- ^ Pilkington, Ed (15 Eylül 2009). "Human Rights Watch investigator suspended over Nazi memorabilia". The Guardian (İngilizce). 7 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Aralık 2025.
- ^ Seelye, Katharine Q. (29 Mart 2019). "Tejshree Thapa, Defender of Human Rights in South Asia, Dies at 52". The New York Times (İngilizce). Erişim tarihi: 16 Aralık 2025.
- ^ "Human Rights Watch Honors Afghanistan Activist" (İngilizce). Human Rights Watch. 4 Kasım 2004. 13 Eylül 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Aralık 2025.
- ^ "Human Rights Watch Archive Moves to Columbia University" (İngilizce). Library Journal. 7 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Aralık 2025.
- ^ Slezkine, Peter (16 Aralık 2014). "From Helsinki to Human Rights Watch: How an American Cold War Monitoring Group Became an International Human Rights Institution" (İngilizce). Humanity. 27 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Aralık 2025.
- ^ "Saudi Arabia outraged by Amnesty International and Human Rights Watch's criticism" (İngilizce). Ya Libnan. 1 Temmuz 2016. 20 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Aralık 2025.
- ^ Davis, Stuart (2023). Sanctions as War: Anti-Imperialist Perspectives on American Geo-Economic Strategy (İngilizce). Haymarket Books. s. 94. ISBN 978-1-64259-812-4. OCLC 1345216431.
 | Bir kuruluş ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
