Haz ilkesi
Psikanalizde haz ilkesi (Almanca: Lustprinzip),[1] biyolojik ve psikolojik ihtiyaçları karşılamak için içgüdüsel olarak haz arama ve acıdan kaçınma eylemidir.[2] Spesifik olarak haz ilkesi, kimliğin arkasındaki canlandırıcı güçtür.[3]
Kavramın Öncüleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Antik dünyada Epikuros ve daha sonraları Jeremy Bentham, hazzın insan yaşamını yönlendirmedeki rolünü vurgulamışlar ve Bentham şöyle demiştir: "Doğa, insanlığı iki egemen efendinin, acının ve hazzın yönetimi altına koymuştur."[4]
Ancak Freud'un en yakın önceli ve esinleyicisi, Gustav Theodor Fechner ve onun psikofiziğiydi .[5]
Freudcu gelişmeler
[değiştir | kaynağı değiştir]Freud, zihnin zevk aradığı ve acıdan kaçındığı fikrini 1895 tarihli Bilimsel Psikoloji Projesi'nde[6] ve aynı zamanda 1900 tarihli Rüyaların Yorumu'nun teorik kısmında kullanmış ve burada bunu 'hoşnutsuzluk ilkesi' olarak adlandırmıştır.[5]
Freud, 1911 tarihli Zihinsel İşleyişin İki İlkesi adlı yapıtında, bunu gerçeklik ilkesiyle karşılaştırarak ilk kez "zevk-hoşnutsuzluk ilkesinden ya da kısaca haz ilkesinden" söz etti.[5][7] 1923'te haz ilkesini libidoya bağlayarak onu yaşamın bekçisi olarak tanımladı; 1930 tarihli Medeniyet ve Hoşnutsuzlukları adlı yapıtında "yaşamın amacını belirleyen şeyin yalnızca haz ilkesinin programı olduğunu" düşündüğünü belirtti.[8]
Freud zaman zaman zihinsel yaşamdaki haz ilkesinin neredeyse her şeye kadir olduğunu yazdı.[9]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Pleasure Principle". The Language of Psychoanalysis. Abingdon-on-Thames: Routledge. 2018 [1973]. ISBN 978-0-429-92124-7.
- ^ Positive Psychology. Sage Publications, Inc. 2007. ISBN 978-0-7619-2633-7.
- ^ Psychology - the science of behaviour. Pearson Education Canada. 2007. ss. 700. ISBN 978-0-205-64524-4.
- ^ R. Gregory ed., The Oxford Companion to the Mind (1987) s. 308.
- ^ a b c Sigmund Freud, On Metapsychology (PFL 11), ss. 276-7.
- ^ Peter Gay, Freud (1989), s. 80.
- ^ Nagera, Humberto, (Ed.) (2014) [1970]. "The Pleasure Principle". Basic Psychoanalytic Concepts on Metapsychology, Conflicts, Anxiety and Other Subjects (İngilizce). Abingdon-on-Thames: Routledge. ss. 60-61. ISBN 978-1-31767042-1.
- ^ Sigmund Freud, Civilization, Society and Religion (PFL 12), p. 263.
- ^ Sigmund Freud, On Psychopathology (PFL 10), p. 243.
