Hans Christian Andersen
| Hans Christian Andersen | |
|---|---|
 Hans Christian Andersen, 1869 yılında. | |
| Doğum | Reinaldo Arenas Fuentes 2 Nisan 1805 Odense, Danimarka |
| Ölüm | 4 Ağustos 1875 (70 yaşında) Kopenhag, Danimarka |
| Meslek | Şair, oyun yazarı, roman yazarı, öykü yazarı |
| Milliyet | Danimarkalı |
| Vatandaşlık | Danimarka |
| Dönem | 1819 - 1872 |
| Tür | Çocuk edebiyatı, gezi yazısı, biyografi |
| Önemli eser | Küçük Deniz Kızı, Kralın Yeni Giysisi, Çirkin Ördek Yavrusu, Karlar Kraliçesi, Kibritçi Kız |
| Önemli ödülleri | Prometheus Şeref Kürsüsü Ödülü [kaynak belirtilmeli] |
| İmza |  |
Hans Christian Andersen (2 Nisan 1805 - 4 Ağustos 1875), Danimarkalı yazar, şairdir.
Geleneksel masallardan yararlanarak yazdığı özgün masallar ile tüm dünyada tanınmıştır. UNESCO'nun dünya çeviri bibliyografyasına göre dünyanın eserleri en çok dile çevrilen sekizinci yazarıdır.[1] Birçok ülkeyi gezmiş, masallar dışında yirmi kadar gezi kitabı, elliye yakın tiyatro oyunu, altı roman yazmıştır.
Hayatı
[değiştir | kaynağı değiştir]
2 Nisan 1805'te Odense kentinde doğdu. Babası ayakkabı tamircisi Hans Andersen, annesi ise çamaşırcı Anne Marie Andersdatter'dir. Danimarka ve Norveç edebiyatının kurucusu kabul edilen Lodvig Holberg'in komedilerini okuyarak çocuk yaşında tiyatro ile tanıştı.[2] Babasının yardımı ile oyuncak bebeklerden bir kukla tiyatrosu kurdu. Kopenhag Kraliyet Tiyatrosu'nun gezici oyunlarını Odense'deki tiyatroda izleme olanağı buldu.[2]
11 yaşındayken babasının ölümü üzerine okula ara verdi ve annesiyle birlikte temizlikçilik, çamaşırcılık yaptı. Annesi 1818'de ilk eşi gibi ayakkabıcı olan biriyle ikinci evliliğini yaptı. Yoksul çocukların okuduğu bir okula gönderilen Hans Andersen, okulla birlikte dokumacı ve terzi çıraklığı, tütün fabrikasında işçilik yaptı.
1819'da tiyatro oyuncusu olmak ümidiyle Kopenhag'a gitti. Oyunculuğu ve dansçılığı denedi; başarılı olamayınca oyun yazarlığına yöneldi. Sesi kalınlaşana kadar koroda şarkı söyledi; 1822'de korodan çıkarıldı.[3] Tiyatro müdürü Joans Collins'in himayesinde Slagelse ve Elsinore'de bir okula gönderildi;[2] okul müdürünün evinde yaşadı. Okul müdürü ile yaşadığı sorunlar üzerine 1827'de Kopenhag'a geri döndü ve ertesi yıl Kopenhag Üniversitesi'ne girdi.
1829'da ilk önemli yapıtı sayılan "Holmen Kanalından Amager Adasının Doğu Ucuna Bir Yürüyüş"'ü yayımladı. Hemen ardından "St. Nicholas Kilisesi Kulesi'nde Aşk"' adlı vodvili ve bazı şiirlerini yayımladı.
Yayımlanan bu eserlerin ardından küçük bir seyahat ödeneği alarak ilk defa ülke dışına çıktı. Bu ilk deneyimden sonra ülkesi ve Avrupa ülkeleri arasında sıklıkla seyahat etti; yolculuklarından gezi kitapları için birçok malzeme çıkardı. 1832 yılına kadar şiir, oyun, gezi yazısı türlerinde ilk eserlerini verdi, 1832'de ilk librettolarını yazdı.
Yaşadığı dönemin masal anlatma geleneğine uygun olarak, çocuklara hatırladığı ya da bulduğu masalları anlatan Andersen, iyi bir masal anlatıcısı idi. Kendine özgü masal anlatma yöntemini ve birçok kaynağı kullanarak yarattığı masalları sonradan yazıya geçirerek masal yazarlığına başladı.[3] Yazıya geçirdiği ilk masalın el yazması 2012 yılında bir arşivde bulunmuştur. Bu masal, 1820'de öğrenciyken yazdığı "Tællelyset" (Don Yağından Mum) idi. “İç güzelliği fark edilene ve tutuşturulana kadar ihmal edilen ve kirlenen saygıdeğer bir mumun hikâyesi” idi ve "Bayan Bunkeflod"'a atfetmişti. Bayan Bunkeflod'ın, Andersen'in çocukken ziyaret ettiği ve ödünç kitap aldığı dul bir kadın olduğu sanılıyor.[4]
1833-1834'te Almanya, Fransa, İtalya'ya yaptığı büyük gezi sırasında Paris'te Heinrich Heine ve Victor Hugo, Roma'da Bertel Thorvaldsen ile tanıştı.[5] Bu geziden sonra İmprivisatoren (Doğaçlamacı, 1835) adlı ilk romanını ve Eventyr, fortalte for Born (Çocuklar için Peri Masalları, 1835) adlı peri masallarını yayımladı. 1830'ların ortalarından itibaren romanları Almanya'da büyük bir tiraja ulaştı; 1839'dan itibaren ise peri masalları şöhrete kavuştu.[2] Köleliğin kötülüklerini anlattığı Mulatten (Melez, 1840) adlı oyunu Kraliyet Tiyatrosu'nda başarı kazandı.
1840-1841 yıllarında yaptığı Türkiye'yi de içeren gezisinin ardından ilk gezi kitabı olan En Digters Bazar (Bir Şairin Çarşısı, 1842)'ı yayımladı. Masallarının yetişkinlerin de ilgisini çektiğini fark ettiği için 1843'te yeni peri masallarını Eventyr adıyla " fortalte for Born " (çocuklar için) ifadesini kaldırarak yayımladı.
Romanları 1845'te İngilizceye çevrilmeye başladı; peri masalları ve romanları hem İngiltere'de hem ABD'de başarı elde etti.[2] Peri masalları 1848'de Fransızcaya çevrilmeye başladı. Ünü ilerleyen yıllarda tüm dünyaya yayıldı.
Andersen, otobiyografisini 1855'te Mit Livs Eventyr (Hayatımın Öyküsü) adıyla yayımladı. 1857'de İngiltere'ye seyahat etti ve ünlü yazar Charles Dickens'ın evinde kaldı.[6] Gezilerine İspanya (1862) ve Portekiz (1866) ile devam etti.
1867'de Odense Onursal Hemşehrisi ünvanı verildi. Dryaden (1868) adlı hikâyesini, Lykee-Peer adlı altıncı ve son romanını yazdıktan sonra 1871'de bir Norveç gezisine gitti. Ardından Almanya, Avusturya, İtalya'ya ve son olarak İsviçre'ye seyahat etti. Son peri masallarını 1872'de yazdı.
Kopenhag'da hayatının son dönemlerinde bakımını üstlenen ailenin evinde 4 Ağustos 1875 günü karaciğer kanserinden öldü. Mezarı Kopenhag'da Assistens Mezarlığı'ndadır.[7]
Eserleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Başlıca masalları
[değiştir | kaynağı değiştir]Elias Bredsdorff'un yazdığı biyografiye göre Andersen'in yazdığı 156 masal arasında dünya çapında en ünlü 30 masal şunlardır:[2]
|
|
|
Kültürel etkiler
[değiştir | kaynağı değiştir]Müzeler
[değiştir | kaynağı değiştir]Odense şehrinde Andersen'in doğduğu ev 1908'de, 2-14 yaş arasında yaşadığı ev 1930'da müzeye dönüştürülmüş;[8] 2021 yılında ise onun eserlerine ve edebi dünyasına ilişkin bir deneyim sunan, Japon mimar Kengo Kuma'nın tasarladığı, H.C Anderen'in Evi adlı müze, ziyarete açılmıştır.[9][10]
Ödüller
[değiştir | kaynağı değiştir]Uluslararası Çocuk ve Gençlik Kitapları Kurulu tarafından 1956 yılından beri iki yılda bir Hans Christian Andersen adına uluslararası bir ödül verilmektedir. Çocuk ve gençlik edebiyatı alanında kalıcı eserler üretmiş yazar ve çizerlere bizzat Danimarka Kraliçesi tarafından altın bir madalya ile sunulur.
Anıtlar
[değiştir | kaynağı değiştir]-
Kopenhag'da 1880 yılında dikilmiş, August Saabye'nin eseri Andersen heykeli -
Odense kentinde heykeltraş Louis Hasselriis'in eseri olan heykeli -
![Heykaltraş Jens Galschiøt'in heykeli, Odense limanında suya gömülmüş durumda[11]](//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/db/Sculpture_of_Hans_Christian_Andersen_in_odense_harbor_2.jpg/120px-Sculpture_of_Hans_Christian_Andersen_in_odense_harbor_2.jpg)
-
Odense'deki anıt, suya gömülmeden önce. -
Central Park (New York)'taki heykeli. -
![Heykaltraş Jens Galschiøt'in heykeli, Odense limanında suya gömülmüş durumda[11]](/wiki/Dosya:Sculpture_of_Hans_Christian_Andersen_in_odense_harbor_2.jpg)
.jpg)
Filmler
[değiştir | kaynağı değiştir]Hayatı Hans Christian Andersen (1952) adıyla filme çekilmiş, Andersen'i Danny Kaye canlandırmıştır.
Diziler
[değiştir | kaynağı değiştir]1971 yılında Andersen Masalları adında bir anime televizyon serisine uyarlanmıştır.
Kaynaklar
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Index Translationum". www.unesco.org (İngilizce). 27 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Şubat 2022.
- ^ a b c d e f "Masal çevirilerinde karşılaşılan sorunlar: Türkçede Andersen masalları". Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü yüksek lisans tezi. 2005. 10 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ a b "Grimm Kardeşler ve Andersen Masallarında cinsiyet ve karşıt kavramların incelenmesi". Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Mayıs 2019. 27 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Şubat 2022.
- ^ "Andersen'in ilk masalı bulundu". Hürriyet. 14 Aralık 2012. 8 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Şubat 2022.
- ^ "Hans Christian Andersen - Author". MysticBooks.com (İngilizce). 27 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Şubat 2022.
- ^ "How guest Hans Christian Andersen destroyed his friendship with Dickens". the Guardian (İngilizce). 9 Eylül 2017. 9 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Şubat 2022.
- ^ "Hans Christian Andersen - Final Resting Place Copenhagen - Copenhagen Portal". www.copenhagenet.dk. 27 Ekim 2003 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Şubat 2022.
- ^ "H. C. Andersen's Odense". VisitFyn (İngilizce). 18 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Şubat 2022.
- ^ "The New Hans Christian Andersen House is now open". VisitOdense (İngilizce). 29 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Şubat 2022.
- ^ "Hans Christian Andersen'ın Evi Masalların Gerçek Olduğu Bir Müzeye Dönüşecek". Kayıp Rıhtım. 25 Nisan 2021. 25 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Şubat 2022.
- ^ "Hans Christian Andersen statue to be 'buried' in harbour". 23 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Tüm masalları 27 Şubat 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
