Esma Recepova
Esma Recepova | |
|---|---|
 | |
| Doğum | 8 Ağustos 1943 Üsküp, Makedonya Sosyalist Cumhuriyeti, Yugoslavya Sosyalist Federal Cumhuriyeti |
| Ölüm | 11 Aralık 2016 (73 yaşında) Üsküp, Kuzey Makedonya |
| Diğer ad(lar)ı | Esma Recepova Teodosievska |
| Meslek | Müzisyen, Aranjör |
| Etkin yıllar | 1960-2016 |
| Evlilik | Stevo Teodosievski |
| Resmî site | www.esma.com.mk |
Esma Recepova Teodosievska (Makedonca: Есма Реџепова Теодосиевска) (8 Ağustos 1943 - 11 Aralık 2016), Üsküp doğumlu dünyaca ünlü çingene şarkıcı-şarkı yazar.
Eşi Stevo Teodosievski ile 30 ülkede 8000'i aşkın konser verdi. 108 single ve 20 albüm çıkardı, ayrıca 6 filmde rol aldı. Yüzlerce şarkılık bir repertuvara sahipti. Roman ve Makedonya müziklerini pop ve elektronik gibi çağdaş müzik türleriyle birleştirdi. Hem güçlü hem de kontrollü sesi ile ve abartılı kıyafetleri ile dikkat çekti.[1] 70li yıllara kadar halka açık mekanlarda oynandığında kaba ve yakışıksız bulunan cocek dansı, Esma Recepova'nın sahne performansı sayesinde sanat dalı olarak geçerli hale geldi.1976'da Hindistan'da katıldığı "World Müzik" festivalinde kendisine "Çingene Müziğinin Kraliçesi" unvanı verildi.[2]
Recepova, İsveç'in Malmö şehrinde gerçekleştirilen 2013 Eurovision Şarkı Yarışması'nda Makedonya'yı Vlatko Lozanoski ile birlikte "Pred da se razdeni" adlı şarkıyla temsil etti.
Sanatçılığının yanı sıra, ırkçılığa karşı yapılan çalışmalara önderlik etmesiyle de tanınır. 48'ini evlat edindiği 52 çocuğu oldu ve başka pek çok çocuğun daha bakımını üstlendi. Yaşamı boyunca üç kez Nobel Barış Ödülü’ne aday gösterildi.[1]
Yaşam öyküsü
[değiştir | kaynağı değiştir]Esma Recepova, 8 Ağustos 1943 tarihinde Makedonya'nın başkenti Üsküp’te çok kültürlü bir aileye doğdu. Annesi Türk Müslüman çingene olan Recepova'nın büyükannesi Yahudi, büyükbabası ise Katolik'ti.[3] Ailesinin altı çocuğundan beşincisi idi. Ailesi fakir bir hayat sürerdi. Babası 1941 yılında Üsküp'te Alman ve Bulgar faşistler tarafından vurularak bir ayağını kaybetmiş olan ve ailesini geçindirmek için hamallık, şarkıcılık, davulculuk, sirk göstericiliği ve ayakkabı boyacılığı gibi işler yapan bir adamdı.[2] Esma ilk müzik eğitimini, her türlü vurmalı çalgıyı çalabilen ve besteci olan babasından aldı.[4] Yıllar sonra babasının anısını, sözü ve müziği kendisine ait olan “İbrahim” adlı şarkısıyla ve konserlerinde sıklıkla yer verdiği “Aman aman boyacı / Kutusuna vurulaydım boyacı” şarkısıyla yaşatmıştır.[5]
Esma Recepova ağabeylerinden biri tarafından yerel bir Roman müzik organizasyonunda tanıtıldı ve zor ritimleri çabuk bir şekilde öğrenmesiyle dikkat çekti. Annesi Esma'ya müzikle ilgili hediyeler alarak onu bu konuda cesaretlendirdi. Daha sonra Esma ve ağabeyi okul folklor grubuna katıldı. İlk 45liğini 11 yaşında iken çıkardı. Bu ilk 45liğin içinde yer alan şarkılardan biri, Türkçe bir şarkı olan Kızım Seni Ali’ye Vereyim mi? idi.[4]
1957 yılında, 14 yaşında iken Üsküp Radyosu’nun düzenlediği okullar arası bir yetenek yarışmasında şarkı söylemesi için davet edildi. Bu yarışmada 57 okulu geride bırakarak 9000 Yugoslav Dinarı tutarında bir ödül kazanması onun için bir dönüm noktası oldu. Bu olay öncesinde Romanlar yalnızca kafelerde şarkı söylüyordu. Gelecekte eşi olacak olan Stevo Teodosievski’yle de bu yarışmada tanıştı. Öğretmen-öğrenci olarak başlayan ilişkileri, zamanla müzisyen dostluğuna ve sonra aşk ve evlillik ilişkisine dönüştü. Makedonya’daki ilk ‘karma evliliklerden’ birini 1968'de yapan çift, 1997 yılında Stevo Teodosievski'nin ölümüne kadar birlikteliklerini sürdü.[5] Çift, birlikte şarkılar yazıyor ve bu şarkıları dikkat çekici kostümler giyerek ve sahnede dramatik danslar eşliğinde söylüyordu. Stevo Teodosievski'nin ölümünün ardından, Esma Recepova müzik kariyerini çocuklarıyla sürdürdü. Eşi hayattayken evlerini, yoksul çocuklara eğitim alanı olarak hizmet veren bir müzik okuluna dönüştürmüşlerdi. Bu evde yetişen, aranjör ve besteci Simeon Atanasov da dahil olmak üzere birçok evlat, çiftin çalışmalarını devralıp sürdürdü.
| “ | Bizim için dünyanın her yeri herkesindir. Bizden çıkmayacak tek şey milliyetçilik ve ırkçılıktır. İşte bu nedenle çingene olmaktan gurur duyuyorum. Ayrıca çingenelere eşit vatandaş muamelesi yapan tek dünya ülkesi olan Makedonya’da yaşamaktan dolayı çok mutluyum. | ” |
| — https://www.milliyet.com.tr/pazar/kralice-ve-cingene-987822 | ||
Roman ve Makedon geleneksel müziklerini seslendirdi. Televizyon ve radyoda Romanca söyleyen ilk kadın oldu[6]. Belgrad Müzik Akademisi'nde iki yıl eğitim aldı. Zamanla ünü tüm Balkanlara yayıldı ve dünyadaki Romanların idolü haline geldi. Dünyada Romanların ünlü şarkısı olarak bilinen "Đelem đelem" adlı şarkıyı derleyerek müzik dünyasına tekrar kazandırdı. Seslendirdiği en ünlü şarkı "Čaje Šukarije"dir.
2004 yılında Eurovision Şarkı Yarışmasında Makedonya’yı temsil eden Toşe Proeski ile "Magija" adlı şarkıda düet yaptı.
2010 yılında National Public Radio tarafından dünyanın en iyi 50 sesi arasında gösterilen Recepova, "Çingene müziğinin kraliçesi” olarak anıldı.[7] Yaklaşık 20 farklı dilde şarkı söylemekle beraber en çok Çingenece, Makedonca ve Sırpça/Karadağca dillerinde şarkılar söyledi.[4] Binlercesi yardım amaçlı olmak üzere 15.000'in üzerinde konser verdi.[5]
Esma Recepova, 11 Aralık 2016 sabahı Üsküp şehrinde 73 yaşında öldü.
2013 Eurovision Şarkı Yarışması
[değiştir | kaynağı değiştir]
28 Aralık 2012'de MRT, Otomatik Seçim sistemi'nde Makedonya'yı İsveç'in kenti olan Malmö'de Vlatko Lozanoski ile "Pred da se razdeni" adlı şarkıyla temsil etti.[8]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b "Esma Recepova hayatını kaybetti | Milliyet Sanat". www.milliyetsanat.com. Erişim tarihi: 23 Nisan 2025.
- ^ a b "'Türkiye çiçeklerin hala güzel koktuğu bir ülke'". Anadolu Ajansı.com.tr. Erişim tarihi: 23 Nisan 2025.
- ^ "Music is the best form of expression, says Esma Redžepova" (İngilizce). Today's Zaman. 10 Aralık 2010. 16 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ekim 2014.
- ^ a b c Artizan (12 Aralık 2016). "Esma Redzepova'nın Anısına…". artizan. Erişim tarihi: 15 Nisan 2025.
- ^ a b c Artizan (22 Ocak 2009). "ESMA REDZEPOVA ile MAKEDONYA ve MÜZİK ÜZERİNE…". artizan. Erişim tarihi: 15 Nisan 2025.
- ^ "Roman Müziğinin Kraliçesi Esma Redzepova Hayata Veda Etti". bianet.org. Erişim tarihi: 19 Nisan 2025.
- ^ Press, Associated; staff (12 Aralık 2016). "'Queen of Gypsy music' Esma Redžepova dies aged 73". The Guardian (İngilizce). ISSN 0261-3077. Erişim tarihi: 15 Nisan 2025.
- ^ "FYR Macedonia: Vlatko and Esma to Malmö". ESCtoday.com. 28 Aralık 2012. 29 Nisan 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Aralık 2012.
| Önce gelen: "Crno i belo" Kaliopi |
Eurovision Şarkı Yarışması'nda Makedonya (Vlatko Lozanoski ile) 2013 |
Sonra gelen: "To the Sky" Tijana Dapčević |
Eurovision Şarkı Yarışması'nda  Kuzey Makedonya | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||||||
| |||||||||||||
| |||||||||||||
.svg){kind=small}
| Otorite kontrolü |
|
|---|
- 1943 doğumlular
- Üsküp doğumlu müzisyenler
- Makedon kadın şarkıcılar
- Makedon söz yazarları
- Makedon besteciler
- Çingene asıllı Makedonlar
- Yahudi asıllı Makedonlar
- Pop folk şarkıcıları
- 2016'da ölenler
- Kuzey Makedonya'nın Eurovision Şarkı Yarışması yarışmacıları
- 2013 Eurovision Şarkı Yarışması yarışmacıları
- Çingene müzisyenler