Karışıklık Dönemi
Karışıklık Dönemi veya Dertler Dönemi (Rusça: Смутное время, Smutnoe vremya) Rusya tarihinde 16. yüzyılın sonlarından 17. yüzyılın ilk çeyreğine kadar süren ve imparatorluğun siyasi, toplumsal ve ekonomik yapısını derinden sarsan bir kriz dönemidir. 1598'de son Rurik hanedanı hükümdarı I. Fyodor'un erkek evlat bırakmadan ölmesiyle başlayan bu süreç, hanedanın sona ermesiyle birlikte devlet otoritesinde ortaya çıkan boşlukla birleşerek ülkeyi uzun süre kaos, kıtlık ve anarşi boşluğuna sürüklemiştir.[1][2]
1598'de I. Fyodor'un ölümüyle Rurik Hanedanı'nın son üyesinin ölümünden sonra başlamış 1613'te I. Mihail'in çar olmasıyla sona ermiştir.
I. Fyodor zayıf ve muhtemelen zihinsel engelli bir hükümdardı.[3][4][5] 1598'de varisi olmadan ölmesi, Rurik Hanedanı'nın sona ermesi, taht iddiasında bulunan çok sayıda gaspçı ve sahtekarın ortaya çıkması Karışıklık Döneminin zeminini hazırladı. Boris Godunov'un tahta çıkışı başlangıçta bir istikrar umudu yaratsa da 1601–1603 kıtlığı sırasında yüz binlerce insanın ölmesi, toplumun devlet otoritesine olan güvenini sarsmış ve merkezi otoriteyi zayıflatmıştır.[5] Bu ortamda Taht Sahtekarları olarak bilinen çok sayıda kişi, kendilerini Çar Dmitri'nin hayatta kaldığı iddiasıyla tanıtarak iktidar üzerindeki hak iddiasını gündeme getirmiştir.[5]
Dönemin en belirleyici gelişmelerinden biri, Lehistan-Litvanya Birliği'nin iç karışıklıklardan faydalanarak Rusya'nın batı bölgelerinde nüfuz kurma girişimidir. 1605'te başlayan Lehistan-Rusya Savaşı, taht mücadelesiyle iç içe geçerek Moskova'nın defalarca el değiştirmesine yol açmıştır. Polonyalı güçlerin Moskova'ya girişi, Rus toplumunda güçlü bir tepkiye yol açmış ve ulusal direniş hareketlerinin yükselmesine zemin hazırlamıştır. Bu süreçte ortaya çıkan halk liderleri arasında en çok öne çıkanlardan biri Nijni Novgorod'lu tüccar Kuzma Minin ile Prens Dmitri Pojarski olmuştur. İkili, şehir kuvvetlerini örgütleyerek Moskova'yı işgalden kurtaran milis ordusunu kurmuş ve halkın siyasal kurtuluş hareketinde önemli bir rol oynamıştır.[6]
Karışıklık Dönemi yalnızca siyasi istikrarsızlıkla değil, aynı zamanda tarım üretimindeki çöküş, kıtlık, nüfus hareketleri ve soylular ile köylüler arasındaki gerilimlerin derinleşmesiyle de karakterize edilmiştir. Kıtlık yıllarında devletin vergi toplayamaması, köylülerin büyük gruplar hâlinde göç etmesi ve birçok kasabanın ekonomik olarak çökmesi, merkezi idarenin yeniden güç kazanmasını zorlaştırmıştır.[3] Bu yıllarda yerel liderler, eşkıya grupları ve paralı asker birlikleri geniş bölgeleri fiilen kontrol ederek devlet otoritesinin parçalanmasına neden olmuştur.[7]
Siyasal kaosun yanı sıra Rusya'nın geleneksel yönetim yapısı da bu dönemde ciddi bir dönüşüm geçirmiştir. Boyar aileleri arasındaki rekabet, taht üzerinde etkili olabilmek için dış güçlerle iş birliği yapılmasına kadar varmış, böylece iç siyaset yabancı müdahalelere açık hâle gelmiştir. Bu ortam, Rus toplumunda hem siyasal hem kültürel anlamda geniş çaplı bir travmaya yol açmış ve Karışıklık Dönemi'nin kolektif hafızada uzun süre yaşamaya devam etmesine neden olmuştur.
Dönemin son bulması, 1613 yılında toplanan Zemsky Sobor'un (toprak sahipleri meclisi) genç Mihail Romanov'u çar olarak seçmesiyle gerçekleşmiştir. Romanov'un tahta çıkışı, hem iç savaş niteliğindeki çatışmaların hem de yabancı müdahalelerin sona ermesini sağlamış, böylece üç yüzyıldan uzun süre hüküm sürecek olan Romanov Hanedanı'nın başlangıcı olmuştur. Bu seçim, Rus devlet mekanizmasının yeniden inşa edilmesinin ve toplumun savaşlardan yorgun düşmüş unsurlarının yeni bir otorite etrafında birleşmesinin sembolik bir ifadesi olarak görülür.[7][8]
Karışıklık Dönemi, Rus tarih yazımında çoğu zaman devletin çöküşün eşiğine geldiği bir dönem olarak ele alınır. Ancak aynı zamanda merkeziyetçi devlet modelinin güçlenmesine, ulusal bilincin oluşumunda belirleyici rol oynayan halk direnişlerinin gelişmesine ve Romanov Hanedanı'nın meşruiyet temelinin atılmasına katkı sağlayarak modern Rus devletinin şekillenmesinde anahtar bir aşama oluşturmuştur.[7]
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Ehlers, Kai; Russland – Herzschlag einer Weltmacht, Pforte-Verlag.
- ^ Ehlers, Kai. (2009). Russland - Herzschlag einer Weltmacht. Pforte-Verlag. ISBN 978-3-85636-213-3. OCLC 428224102.
- ^ a b Graham, Hugh F (1 Ocak 1980). "R. G. Skrynnikov. Boris Godunov. Moscow: Izdatel'sto Nauka, 1978. 192 pp. 70 kopecks." Canadian-American Slavic Studies. 14 (1). ss. 107-109. doi:10.1163/221023980X00580. ISSN 2210-2396. 10 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi31 Ocak 2020.
- ^ Григорьевна, Точеная Наталья; Степанович, Точеный Дмитрий (2010). "Царствование Федора Ивановича (1584–1598 гг.)". Вестник Волжского университета им. В.Н. Татищева, 74. ISSN 2076-7919. 10 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi31 Ocak 2020.
- ^ a b c Graham, Hugh; “G. R. Skrynnikov. Boris Godunov”, Canadian-American Slavic Studies.
- ^ Russia's First Civil War: The Time of Troubles and the Founding of the Romanov Dynasty, Pennsylvania State University Press.
- ^ a b c Russia's First Civil War: The Time of Troubles and the Founding of the Romanov Dynasty. Pennsylvania State University Press. 2001. ISBN 0-271-02074-1. 3 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ekim 2010.
- ^ Григорьевна, Наталья; Степанович, Дмитрий; “Царствование Федора Ивановича”, Вестник Волжского университета.
 | Tarih ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
 | Rusya tarihi ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
