Bybassios
Bybassios | |
  Bybassios Türkiye haritasındaki konumu. | |
| Konum | Marmaris, Muğla, Türkiye[1] |
|---|---|
| Bölge | Karya |
| Koordinatlar | 36°46′24″K 27°48′3″D / 36.77333°K 27.80083°D |
| Tür | Yerleşim yeri |
| Tarihçe | |
| Kültür(ler) | Klasik Arkaik, Hellenistik Dönem |
| Sit ayrıntıları | |
| Buluntu(lar) | Bybassios tapınağı, |
| Kazı tarihleri | 1961 |
| Arkeologlar | Prof.Dr.Ersin Doğer, Winfried Held |
Bybassios, Muğla ili Marmaris ilçesi yakınlarındaki bir Antik Karya yerleşimidir. Bybassus, Bybassos, Bubassus veya Bubassos (Grekçe: Βυβασσός) şeklinde yazılımları da vardır. Bizanslı Stefanos'a göre Eforos, Bybasstum veya Bybasston (Βύβασστον) ve Bybastium veya Bybastion (Βυβάστιον) şeklinde de yazmıştır; ve Diodorus, oraya Chersonesus'un Bubastus'u dediğinde aynı yeri kastetmektedir.[2]
Erine yolu üzerinde, Bozburun yönüne devam edildiğinde Bybassios antik kentinin kalıntıları ile karşılaşılır. Bugünkü Orhaniye Köyü, kalıntıların bulunduğu tepenin yamacına kurulmuştur. Kentin sur kalıntıları orman içinde dağınık bir arazide yer almaktadır.
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Antik kent Bybassios hakkında yapılan arkeolojik yüzey araştırmalar neticesinde, kentin sur kalıntıları orman içinde dağınık bir arazide yer almaktadır. Buradaki bir ada üzerinde de kale kalıntıları göze çarpmaktadır. Diodoros Apollon tarafından kurtarılıp Khersonese’ye getirilen kız kardeşlerinden Parthenos adlı kız kardeşin Bybassios tapınağı ile ödüllendirildiğinden bahseder. Prof. E. Benn, Gölenye yakınlarında bulduğu yazıta dayanarak, Castabus’taki kutsal yerin Bibassios’lulara ait olduğunu belirtmektedir. Eski Çağda bir yarımada üzerinde yer alan Bybassos, Arkaik ve Klasik dönemlerde bir liman olduğu anlaşılmaktadır. Bizans surlarının varlığı liman olarak kullanımının sürdüğüne işaret etmektedir. Belgelenen yapılar arasında Erken Bizans Dönemine ait dairesel planlı bir yapı ile apsise bitişik bir odası bulunan Kilikya tipinde bir kilise sayılabilir. Alanda ayrıca Kalkolitik Dönem'e ait buluntulara rastlanmıştır.[3]
Araştırmalar
[değiştir | kaynağı değiştir]Bybassos antik kentinde gerçekleştirilen yüzey araştırmasının ilk kampanyası 29 Ağustos-16 Eylül 2005 tarihleri arasında tamamlanmıştır. T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü tarafından yapılmıştır.[4] 1995–2001 yılları arasında gerçekleştirilen Loryma yüzey araştırmasından sonra bölgedeki ikinci önemli araştırmamız olan Bybassos antik kenti ve çevresinin yerleşim modellerinin araştırılması 2005 yılında Würzburg Üniversitesi tarafından finanse edilmiştir. Bu çalışma Prof. Dr. Ersin Doğer’in yönetiminde 1990–1998 yılları arasında Hisarönü-Çubucak keramik atölyelerinin kazısını3 yapan ekibin katkılarıyla gerçekleştirilmektedir.[5]Araştırmanın hedefi, Karia Chersonesos’unun güney ucundaki Loryma ile kuzeyinde bulunan Bybassos ve çevresinin yerleşim modellerini karşılaştırarak antik dönemlerdeki bütün yarımadaya özgü kültür ve ekonomi tarihini incelemektir.[6]
Arazi çalışmaları
[değiştir | kaynağı değiştir]Hisarönü Köyü’ndeki Hisartepe üzerinde bulunan antik kentin, eski çalışmaların etkisiyle Rhodos demosu olan Erine olduğu düşünülse de 1961‘de, J. M. Cook Hisarönü Köyü’nün Erine değil Bybassos olduğunu belirlemiştir. Bybassos, Chersonesoslular’ın Koinón’unun (κοινòν των Xεσουασίων) üyesiydi. Karia’ya özgü olan bu siyasal birlikte bulunan kent, Erken Hellenistik Dönemden itibaren Rhodos hâkimiyeti altında olduğundan Rhodos’un bir demosu olmuştur. Bybassos‘un ilk kez araştırılan kalıntıları sıkı bir orman ve bitki örtüsü altında bulunmaktadır. Çalışmalar, iyi korunan kent surlarının takip edilmesi ve GPS yardımıyla krokisinin çıkarılmasıyla başlatılmıştır. Bu araştırmalarda surların dört evresi tespit edilmiştir.[7]
Büyük ve kaba yontulmuş bloklardan oluşan en eski evre, Loryma’nın aynı teknikle inşa edilen arkaik surlarıyla karşılaştırılarak, MÖ 7.- 6. yüzyıla tarihlendirilmelidir. Bazı yerlerde 4,50 m. yüksekliğine kadar korunan bu arkaik surun büyük bölümünü takip etmek mümkündür. Bu evreye ait surların kapısı batıda, bugünkü patika üzerinde tespit edilmiştir. Bastion veya kulesi olmayan sur, savunma için hasas noktalarda dikdörtgen dönüşlerle şekillenmektedir. İkinci evre düzgün yontulmuş taşlarla poligonal bir teknikte inşa edilmiş ve yine Loryma ile karşılaştırarak Klasik Döneme tarihlendirilmiştir. Yerleşim alanını batı ve kuzeye doğru genişleten sur, güney ve doğuda arkaik suru tekrar kullanıp birçok yerde sağlamlaştırılmıştır. Klasik Dönemde savaş ve savunma tekniklerinin gelişimi doğrultusunda sur üzerine batı, güneybatı, güneydoğu, doğu ve kuzeyde olmak üzere beş adet bastion eklenmiştir. İkinci evreyi oluşturan Klasik Dönem suru içinde, güneydoğu bastionu, daha kaliteli bir isodomos tekniğiyle inşa edilmiştir. Loryma’daki akropol kulesiyle yakın işçilik özellikleri gösteren bu yapının daha geç bir evreye, muhtemelen MÖ 4. yüzyıl, Hekatomnid Dönemine ait olduğu düşünülmektedir.[8] Geç Bizans Dönemine tarihlendirilen en son sur evresinde yoğun olarak devşirme malzemelerin kullanıldığı tespit edilmiştir. İnşaasında, harç ve keramik parçalarının kullanıldığı yapının batıya doğru, arkaik surun arkasında bulunduğu belirlenmiştir. Surun batıda bulunan kapısı hâlen iyi korunmuş durumdadır. Yapının doğusunda ise ikinci küçük bir kapı bulunmaktadır. Surun büyük kısmı ise, yine arkaik surların bulunduğu yerde inşa edilmiştir. Bundan dolayı, bazı yerlerde, surun aynı noktasında üç evrenin üst üste korunduğu tespit edilmiştir.
2005 yılı yüzey araştırmalarının önemli bir bulgusu da Bybassos’un en tepesinde, bir iç kalenin keşfedilmesidir. Bu yapının içinde büyük ve gösterişli bir kompleks belirlenmiştir. İçinde bir trikonchos, bir tonozlu mekân ve bir kubbeli mekân bulunmaktadır. Aynı dönemde, güneydoğu bastionu üzerine büyük ve tonozlu bir sarnıç inşa Geç Bizans Döneminde, yapılarda daha eski kalıntıların kullanılması, antik Bybassos’un suriçi kalıntılarının yüzeyde tespit edilememesine yol açmaktadır. Sadece Geç Bizans Döneminde, iç kalede, antik dönemden armudî şekilli bir sarnıç tespit edilmiştir. Bizans yapılarında devşirme malzeme olarak kullanılan mermer bloklar, mimari parçalar, büyük bir eşik taşı ve bir louterion ayağının belirlenmesi bu bölgede büyük bir antik yapının varolduğunu göstermektedir. Büyük ihtimalle, büyük bir yapıya işaret eden bu kalıntılar Bybassos dynastının (reis) konağına ait olmalıdır.
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Bybassos Wikimapia Koordinatları". 16 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Diodorus Siculus. Bibliotheca historica (Historical Library). 5.62.
- ^ "Muğla: Bybassios Antik Kenti".
- ^ Doç.Dr.Winfried HELD, Universität Würzburg, Lehrstuhl für Klassische Archäologie, Würzburg/ALMANYA
- ^ Yrd. Doç. Dr. Ahmet Kaan ŞENOL, Ege Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Arkeoloji Bölümü, İzmir/TÜRKİYE
- ^ Yrd. Doç. Dr. Gonca CANKARDAŞ ŞENOL, Ege Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Arkeoloji Bölümü, İzmir/TÜRKİYE
- ^ J. M. Cook, „Cnidian Peraea and Spartan Coins”, JHS 81, 1961, 56–72; J. M. Cook–W. H. Plommer, The Sanctuary of Hemithea at Kastabos (1966) 5–7.
- ^ Krş. Loryma’daki dynast konağı: W. Held, „Platz, Heiligtum und politische Institutionen in Loryma und der karischen Chersones“, in: W. Hoepfner–L. Lehmann (Hrsg.), Die griechische Agora, Symposion Berlin 2004 (baskıda).