Ban Zhao
Ban Zhao (~45 - ~116) (Çince: 班昭; pinyin: Bān Zhāo), Çin'in ilk kadın tarihçisidir. Hanedan ailesiyle yakın ilişkileri olup çeşitli alanlarda imparatoriçe de dahil birçok kişiye dersler verdi. Çin tarihi için önemli olan Han Shu'yu tamamlayıp son halini verdi. Bunların dışında Dong Zhengfu ve Nüjie (女誡) adlı yapıtlarıyla ön plana çıktı.
Yaşam öyküsü
[değiştir | kaynağı değiştir]Ban Zhao döneminin önemli kişilerinden biri olan Banbiao'nun (MS 3 - 54) kızı olarak dünyaya geldi. İlk eğitimini küçük yaşlarda annesinden aldı. Bu dönemlerinde oldukça geleneksel bir yaşam sürdü. 14 yaşına gelince evlendi ve çocuk sahibi oldu. Evlendiği kişinin soyadı Cao olduğu için saltanattaki ismi Cao Dagu (saygıdeğer bayan Cao) oldu. Ban Zhao eşini erken yaşta kaybetmesine karşın ikinci bir evlilik yapmadı ve kendisini edebi uğraşlara vererek eğitim alanında saygınlık kazanmaya çalıştı. Kendisinden büyük iki kardeşi vardı ve bunlar ikizlerdi. Ağabeylerinden biri generaldi. Babası ise yüksek bir adliye memuruydu. Ban Zhao babasını sekiz yaşında iken kaybetti. Gençlik dönemlerinde klasik eserlere ilgi gösterdi ve kısa bir zaman sonra iyi bir düz yazı yazarı oldu. Dongguan İmparatorluk Kütüphanesi'nde özel öğretmen olarak faaliyet gösterdi. Bu yıllarda hanedan ailesiyle yakın ilişkiler kurdu. Kütüphanede gerekli tüm arşivlere rahatlıkla erişebiliyordu. Bunların dışında Han Hanedanlığı sarayında astronomi, matematik, tarih, Konfüçyüs klasikleri ve kadın erdemleri üzerine dersler verdi. İmparatoriçe Deng'nin beğenisini ve takdirini kazandı. Nancy Swan'a göre imparatoriçe çoğu devlet hususlarında kendisine danışmaktaydı.
Ban Zhao yaşamının çoğunu kütüphanelerde araştırma yaparak geçirmiştir. Han Shu'nun tamamlanmasına yardımcı olmasının yanı sıra Lienü Zhuan[1] (Örnek Kadın Biyografileri) üzerine bir tefsir yazmıştır. Ban Zhao MS 116 dolaylarında öldüğünde İmporatoriçe Deng onun ölümüne çok üzüldü ve yas tuttu. Hanedan ailesinden birisinin sıradan halktan biri için yas tutması o zamanlar için olağanüstü bir durumdu.[2]
Çalışmaları
[değiştir | kaynağı değiştir]Ban Zhao'nun günümüze kadar gelen en eski eseri Dong Zhengfu'dur (Doğu'ya Seyahat). Bu eserini elli yaşındayken yazmıştır. Yarım kalan Han Shu'yu tamamlayarak son halini vermiştir. Bu eser Sima Qian'ın Shiji adlı yapıtından sonra Çin tarihi için en önemli ikinci vesikadır. Kendisinin edebi çalışmaları içinde Nüjie'nin (女誡: Kadınlara Nasihat) önemli bir yeri vardır. Kadın davranışları ve erdemleri için bir el kitabı niteliğinde olan bu eser toplamda yedi bölümden oluşmaktadır. Ban Zhao bu eserinde kadınların küçük yaşlardan itibaren aile ve kalabalık toplum içinde nasıl davranmaları ve ne gibi özelliklere sahip olmaları gerektiği hakkında sınırlar ve kurallar belirlemiştir. Ona göre kadınlar bu sınırlara uyarlarsa daha mutlu ve daha huzurlu bir yaşam sürecektir. Fakat Ban Zhao'nun belirlediği bu sınırlar günümüz değer yargılarıyla bağdaşmamaktadır. Onun sınırları daha çok erkek hegemonyasını artıracak biçimdedir. Nüjie adlı eserin bölümleri sırasıyla: Tevazu, Karı-Koca, Saygı, Kadında Olması Gereken Dört Özellik, Sadakat-Adanmışlık, Anne-Baba ve Kardeşler şeklindedir.[2]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Xiao Hong Lee, Lily; Stefanowska, A. D., (Ed.) (2007). Biographical Dictionary of Chinese Women: Antiquity Through Sui, 1600 B.C.E.-618 C.E. Hong Kong: Hong Kong University Press. ISBN 9789622098879.
- ^ a b Fidan Mesude (2013): Çin'in ilk kadın tarihçisi Ban Zhao ve eseri Nü Jie'nin incelenmesi 18 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., (no. 355837)
