Bedehşan (il)
| Bedehşan Vilayeti ولایت بدخشان | |
|---|---|
Vilayet | |
 | |
 Bedehşan Vilayeti'nin ülke içindeki konumu | |
| Ülke |  Afganistan |
| Merkez | Feyzabad |
| Yüzölçümü | |
| • Toplam | 44059 km² |
| Nüfus (2006) | |
| • Toplam | 823.000 |
| Zaman dilimi | UTC +4:30 |
Bedehşan Vilayeti (Peştuca: ولایت بدخشان, Vilāyat-e Badakhshān) Afganistan'ın 34 vilayetinden (Peştuca: ولایت, vilayet) birisidir.
Tarihi
[değiştir | kaynağı değiştir]Afgan Türkistanı[kaynak belirtilmeli] olarak bilinen bölgenin adı Pehlevice 'bedahş' (müfettiş, yüksek yönetici) isminden türemiştir.
Çinliler tarafından Tu-ho-lo, Müslümanlar tarafından Tohoristan olarak anılan bölge doğudan gelen ipek yolu üzerinde önemli bir merkezdi.
Coğrafya
[değiştir | kaynağı değiştir]Ülkenin kuzeydoğu ucunda bulunan vilayetin yönetim merkezi Feyzabad şehridir. 44.059 km² yüz ölçümündeki vilayetin nüfusu 715.000'dir. 29 ilçeye ayrılan vilayet Hindukuş Dağları ve Ceyhun Nehri arasındadır.
Bedehşan öncelikle Tacikistan sınırının kuzey ve doğu sınırlarında Hindukuş Dağları ve Pamir Dağları sırasındadır.
Bedehşan eski İpek Yolu'nda mola verilmek için kullanılan ticari bölgeydi ve Taliban burayı kuşatmıştır, yollar ve altyapı tesisleri yeniden inşa edilmiştir. Muhtemelen mineral zenginliğinden dolayı ilgi görmüştür.
Tarihi
[değiştir | kaynağı değiştir]Bedehşan'ın adı Sasaniler tarafından verilmiş ve badaxš adından türemiştir. Bedehşan Taliban tarafından işgal edilmiştir. Burhaneddin Rabbani Badahşanlı'dır. Taliban eyaletin tesislerini operasyonda kullanmıştır.
Bugünkü eyalet valisi Munshi Abdul Majid'dir. Önceden ise Sayed Amin Tareq'tı.
Ekonomi
[değiştir | kaynağı değiştir]Ağırlıklı olarak mineral yataklarına dayanır. Bedehşan dünyanın fakir bölgelerindendir, Afyon haşhaş yetiştirilmesi eyaletin gerçek gelir kaynağıdır ve anne ölüm oranlarının dünyada en fazla olduğu yerdir, sağlık altyapısında eksiklikler vardır, ulaşılamaz yerlerdendir ve eyalette kışlar çok sert geçer.
Eski zamanlardan beri, dünyanın tek Lapis lazuli kaynağının olduğu yerdir. Buradaki madenciliğin odak noktası Lapis lazuli'dir. Northern Alliance topluluğuna, öncesinde de anti-Sovyet Mücahitlerine gelir getirmiştir. Yeni jeolojik araştırmalar, bazı yerlerde yakut ve zümrüt olduğunu göstermektedir. Bu mineraller bölgenin zenginliklerindendir.
Ayrıca Bedehşan, yıllık ortalama 2 milyar USD değerindeki haşhaş üretimiyle ülkedeki kaçak haşhaş üretiminin başını çekmektedir.
İşgal ve işgal sonrası
[değiştir | kaynağı değiştir]Bedehşan Vilayeti, ülkenin diğer vilayetleriyle birlikte 2001 yılında ABD tarafından işgal edildi. ABD, 2006 yılında bölgenin güvenlik işlerini NATO'ya devretmiştir.
- 2007, Vilayette yüzlerce kişinin gömülü olduğu toplu bir mezar bulundu.
- 7 Ağustos 2010, Vilayette görev yapan 10 Hristiyan yardım görevlisi, misyoner oldukları iddiasıyla Taliban tarafından öldürüldü.
Vilayetin ilçeleri
[değiştir | kaynağı değiştir]
|
| İlçe | Haritada # | Merkez | Nüfus[1] | Alan | Açıklama |
|---|---|---|---|---|---|
| Ergenc Heva | 6 | 12.000 | 2005 yılında Feyzabad ilçesi'den ayrıldı | ||
| Argo | 6 | 45.000 | 2005 yılında Feyzabad ilçesi'den ayrıldı | ||
| Baharak | 7 | Baharak | 14.000 | 2005'te alt bölge | |
| Curm | 10 | Curm | 3.000 | 2005'te alt bölge | |
| Darayim | 6 | 65.000 | 2005 yılında Feyzabad ilçesi'den ayrıldı | ||
| Darvaz | 1 | Nusay | 21.000 | 2005'te alt bölge | |
| Darvazi Bala | 1 | 11.000 | 2005 yılında Darvaz ilçesi'den ayrıldı | ||
| Feyzabad | 6 | Feyzabad | 46.000 | 2005'te alt bölge | |
| İşkaşim | 8 | İşkaşim | 11.000 | ||
| Haş | 10 | 48.000 | 2005 yılında Jurm ilçesi'den ayrıldı | ||
| Havahan | 2 | Havahan | 14.000 | 2005'te alt bölge | |
| Kişim | 9 | 63.000 | 2005'te alt bölge | ||
| Kuhistan | 7 | 12.000 | 2005 yılında Baharak ilçesi'den ayrıldı | ||
| Kuf Ab | 2 | 16.000 | 2005 yılında Khvahan ilçesi'den ayrıldı | ||
| Kuran ve Muncan | 11 | Kuran ve Muncan | 8.000 | ||
| Rag | 4 | Yavan | 37.000 | 2005'te alt bölge | |
| Şehr-i Büzürg | 5 | Şehr-i Büzürg | 42.000 | ||
| Şiganan | 3 | 24.000 | |||
| Şiki | 6 | 26.000 | 2005 yılında Feyzabad ilçesi'den ayrıldı | ||
| Şüheda | 7 | 31.000 | 2005 yılında Baharak ilçesi'den ayrıldı | ||
| Tagab | 6 | 22.000 | 2005 yılında Feyzabad ilçesi'den ayrıldı | ||
| Tişkan | 9 | 23.000 | 2005 yılında Kişim ilçesi'den ayrıldı | ||
| Vahan | 13 | 13.000 | |||
| Varduc | 7 | 17.000 | 2005 yılında Baharak ilçesi'den ayrıldı | ||
| Yaftali Sufla | 6 | 39.000 | 2005 yılında Feyzabad ilçesi'den ayrıldı | ||
| Yamgan | 7 | 20.000 | 2005 yılında Baharak ilçesi'den ayrıldı | ||
| Yavan | 4 | 27.000 | 2005 yılında Rag ilçesi'den ayrıldı | ||
| Zebak | 12 | Zebak | 7.000 |
Ayrıca
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "1 Badakhshan". 18 Mayıs 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Nisan 2011.
 | ||
