Aziz Petrus Kilisesi
| Süryanice: Knisset Mar Semaan Kefa | |||||||
 Kilisenin ön cephesi | |||||||
 | |||||||
| Konum | Antakya, Hatay, Türkiye | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Koordinatlar | 36°12′34″K 36°10′41″D / 36.20944°K 36.17806°D | ||||||
| Mezhep | Süryani Ortodoks Kilisesi | ||||||
| İşlev | Müze | ||||||
| |||||||
Aziz Petrus Kilisesi (Klasik Süryanice: Knisset Mar Semaan Kefa), Stauris Dağı'nın batısında kayalara oyulmuş 13 metre derinliğinde, 9,5 metre genişliğinde ve 7 metre yüksekliğinde bir mağaradan oluşmaktadır. Hristiyan geleneğine göre, Antakya'daki ilk Hristiyanların gizli toplantıları için kullandıkları bu mağara, Hristiyanlığın en eski kiliselerinden biri olarak kabul edilir (mevcut arkeolojik kalıntılar esas olarak 4.-5. yüzyıla tarihlenmektedir).[1][2] 2023 Kahramanmaraş depremlerinde kilisenin hasar görmediği bildirilmiştir.[3]
Tarihsel bağlam
[değiştir | kaynağı değiştir]Antakya (antik Antiochia), erken Hristiyanlık döneminde önemli bir merkezdi. Hristiyan geleneğine göre, Antakya Kilisesi apostolik dönemde (yaklaşık MS 38-40 civarı) Aziz Petrus ve Aziz Pavlus tarafından kurulmuş olup, Pentarşi'nin (beş patrikhane) bir parçasıydı.[4] Elçilerin İşleri kitabında belirtildiği üzere, "Hristiyan" terimi ilk kez burada kullanılmıştır.[2] Antakya, Roma İmparatorluğu'nun üçüncü büyük şehri olarak missioner faaliyetlerin merkezi olmuş, Mezopotamya ve Pers İmparatorluğu'na evangelizasyon yapılmıştır.[5]
Kilise tarihi boyunca bölünmeler yaşamış; özellikle Kalkedon Konsili (451) sonrası Melkit (Rum Ortodoks) ve Yakubi (Süryani Ortodoks) hatları oluşmuştur.[5] Günümüzde bu mirası taşıyan kiliseler arasında Antakya Rum Ortodoks Patrikhanesi, Süryani Ortodoks Kilisesi ve çeşitli Doğu Katolik kiliseleri yer almaktadır.
Kutsal Kitap'ın Elçilerin İşleri bölümünde Barnabas'ın Tarsus'a giderek Pavlus'u Antakya'ya getirdiği, Antakya'da bir yıl birlikte çalışarak Hristiyanlığı yaydıkları ve bu dine inananlara 'Hristiyan' adının verilmesinin Antakya'da gerçekleştiği bilinmektedir. Bu bilgilere ek olarak Pavlus'un Galatyalılara yazdığı mektupta Antakya'ya gelen Petrus ile Hristiyanlığın o günkü durumunu tartıştığını belirtmektedir. Hristiyan geleneği Petrus'u Antakya Kilisesi'nin kurucusu ve burada oluşan Hristiyan topluluğun ilk önderi olarak kabul etmiştir.[4]
Kilisenin erken döneminden günümüze sadece taban mozaiğinin parçaları ve sunağın sağında, duvar boyamalarının izleri kalmıştır (bu kalıntılar esas olarak 4.-5. yüzyıla tarihlenir). Dağa açılan tüneli bir zamanlar burada toplanan Hristiyanların baskınlar sırasında kaçmak için kullandıkları sanılmaktadır. Kayalardan sızarak yalakta toplanan su vaftiz için kullanılmıştır. Son yıllara kadar ziyaretçilerin şifalı kabul ederek içtikleri, hastalara götürdükleri bu su sızıntısı depremler nedeniyle azalmıştır.
Kilisenin ortasındaki taş sunağın üstünde eskiden 21 Şubat tarihinde Antakya'da kutlanan Aziz Petrus Kürsüsü Bayramı için yerleştirilen taştan bir kürsü vardır. Sunağın üzerindeki mermer Petrus heykeli 1932 yılında yerleştirilmiştir. 1098 yılında Antakya'yı ele geçiren haçlılar kiliseyi birkaç metre daha uzatıp iki kemerle ön cepheye bağlamışlardır. Bu cephe 1863 yılında, Papa IX. Pius'un isteğiyle restore işlerine girişen Kapusen rahipleri tarafından yeniden yapılmıştır. Restorasyona III. Napolyon da katkıda bulunmuştur. Kilise girişinin solunda duran kalıntılar bir zamanlar ön cephenin önünde bulunan revaktan geriye kalmıştır.
Bahçenin birkaç yüzyıl mezarlık olarak kullanıldığı bilinmektedir. Kilisenin iç kısmında da özellikle sunağın çevresinde de mezarlar bulunmuştur. Günümüzde bir müze olan kilisede valiliğin izniyle müze müdürlüğü denetiminde ayin yapılabilmektedir.
Galeri
[değiştir | kaynağı değiştir]-
Taş kürsü -
İç mekan genel görünüm -
Sunağın yakın çekimi -
Kilise bahçesi -
Kilisenin ön cephesi (Nisan 2019)
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Aziz Petrus Kilisesi - Tarihteki İlk Kilise". 24 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mayıs 2024.
- ^ a b "St. Pierre Church". UNESCO World Heritage Centre. Erişim tarihi: 16 Aralık 2025.
- ^ Agency, Anadolu (21 Şubat 2023). "World's 1st cave church located in Hatay survives after earthquake". Daily Sabah (İngilizce). 29 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Nisan 2024.
- ^ a b Édouard Cothenet, «L'Église d'Antioche», Aux origines du christianisme (içinde), Folio histoire nº 98, Gallimard, 2000.
- ^ a b Jean-Pierre Valognes, Vie et mort des chrétiens d'Orient, Fayard, 1994.
| Otorite kontrolü |
|
|---|
