Arap Ahmed Paşa
Arap Ahmed Paşa (ö. 1578, Kıbrıs), Cezayir-i Garp ve Kıbrıs beylerbeyliği yapmış bir Osmanlı subayı ve devlet adamıdır.
Kariyeri
[değiştir | kaynağı değiştir]Farklı belgelerde adına Seyyid/Seydi Ahmed Paşa, Şehid Ahmed Paşa, Rodos Beyi Ahmed Paşa, Kaptan Paşa, Kıbrıs Beyi gibi isimlerle rastlamak mümkündür.[1] 1570-71 yıllarında Venedik hâkimiyetindeki Kıbrıs adasına düzenlenen ve adanın Osmanlılar tarafından ele geçirilmesiyle sonuçlanan sefere katıldı.[2] Sefere katıldığı tarihte bazı kaynaklara göre Rodos sancakbeyi,[1][3] bazı kaynaklara göre Kocaeli sancakbeyiydi. 1571 yılında İnebahtı Deniz Muharebesi'nde yaşanan yenilginin ardından Cezayir-i Garp Beylerbeyi Kılıç Ali Paşa kaptan-ı derya yapılmış ve yerine Barbaroszade Hasan Paşa atanmış, ancak Hasan Paşa bu görevi kabul etmemişti. Bunun üzerine Kılıç Ali Paşa'ya yerine kimin atanması gerektiği sorulup, Kocaeli beylerbeyi Arap Ahmed Paşa'yı tavsiye etmesi üzerine 15 Mart 1572 tarihinde Cezayir-i Garp beylerbeyliğine atandı. Burada "şedit" bir vali olarak "sükûneti çok çabuk sağladı", sonrasında da Cezayir şehrinin surlarının tahkimiyle uğraştı. Beni Abbas, Faslılar ve Tunus kabilelerinin saldırılarından fırsat bulan İspanya, 1573'te Cezayir-i Garp Eyaleti'nde bağlı bir sancak statüsünde olan Tunus'u işgal etti. Tunus Sancakbeyi Kâid Ramazan İspanyollara karşı fazla direnemeyip Kayrevan'a çekildi. Arap Ahmed Paşa bunun üzerine beylerbeylikten azledildi ve yerine Mart 1574'te Kâid Ramazan atandı.[4]
1576 yılında Kıbrıs beylerbeyliğine atandı. 1577 yılında Ahmed Paşa'ya gönderilen bir hükümde kenidisinden önceki Frenk Cafer Paşa hakkında "sabık beylerbeyi" ifadesi kullanıldı ve Ahmed Paşa'dan Cafer Paşa'nın adadan ayrılmasına izin vermemesi istendi.[5]
Ölümü
[değiştir | kaynağı değiştir]1578 yılında yaşanan bir isyan sırasında öldürüldü. Mühimme defterlerinde aktarıldığına göre, paşa husumet yaşadığı yeniçeriler tarafından öldürüldü.[6] George Hill'in aktardığına göre adadaki Venedik ajanları, paşanın "kötü davrandığı ve parasını ödemediği" yeniçerileri galeyana getirdi, yeniçeriler Kıbrıs Rumlarıyla birleşerek isyan etti ve paşayı öldürdü.[3] İbrahim Peçevî'nin tarihçesine göre II. Selim döneminin "tanınan" beylerbeylerinden olan Arap Ahmed Paşa'nın "Kıbrıs kulları"nca öldürülmesi "kaderin kötülüğü"nün bir sonucuydu.[7]
Mezarı İstanbul'da, kendi adını taşıyan Arap Ahmed Paşa Yalısı'nın yanındaki bir türbededir.[2]
Eserleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Arap Ahmed Paşa, Kıbrıs'ın başkenti Lefkoşa'da günümüzde Arabahmet Camii olarak anılan camiyi yaptırmış ve kurduğu Arap Ahmed Paşa Vakfına vakfetmiştir.[2][8] Lefkoşa'nın Arabahmet mahallesini ismini Arap Ahmed Paşa'dan alır. 1593-94 tarihlerinde Girne Kapısı'na yakın bir arazide kendi mülkünü vakfederek Lefkoşa Mevlevihanesi'ni kurdurmuştur.[1]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b c Kaya, Bayram Ali (Mayıs 2017). "Lefkoşa Mevlevîhânesi'nin Şair Şeyhlerinden Siyâhî Mustafa Dede". Kıbrıs Araştırmaları ve İncelemeleri Dergisi. 1 (1). ss. 16-17. 24 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi8 Mart 2021.
- ^ a b c Eyice, Semavi (1989). "Ahmed Paşa Camii". TDV İslâm Ansiklopedisi. 2. İstanbul. s. 115. 17 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2021.
- ^ a b Jennings, Ronald C. (1993). Christians and Muslims in Ottoman Cyprus and the Mediterranean World, 1571-1640. New York ve Londra: New York University Press. s. 368.
- ^ Taş, Abdullah Erdem (Aralık 2020). "Cezâyir-i Garb Vilâyeti'nin Kuruluşu Meselesi ve İlk Cezâyir Beylerbeyileri". slam Medeniyeti Araştırmaları Dergisi. 5 (2). ss. 267-268. 28 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi8 Mart 2021.
- ^ Sağlam, Nevzat (2017). "Arşiv Kaynaklarına Göre Beylerbeyi Frenk Cafer Paşa'nın Kıbrıs'taki Vakıfları". Eğilmez, Mehmet Mahfuz (Ed.). Osmanlı Döneminde Kıbrıs Vakıfları. Lefkoşa: Yakın Doğu Üniversitesi. s. 212. ISBN 9789963610440.
- ^ Kaya, Kenan (2019), 11 Numaralı Mühimme Defteri'nin (H.978-986/1570-1578) Transkripsiyonu ve Değerlendirilmesi (Yüksek lisans tezi), İstanbul: Bahçeşehir Üniversitesi, s. 24
- ^ Jennings, a.g.e., s. 383.
- ^ Jennings, a.g.e., s. 50.