Abdullah bin Tâhir
| Abdullah bin Tâhir | |
|---|---|
| Horasan Valisi | |
| Görev süresi 828-845 | |
| Yerine geldiği | Talha bin Tâhir |
| Yerine gelen | Tâhir bin Abdullah |
| Mısır Valisi | |
| Görev süresi 826-827 | |
| Yerine geldiği | Ubaydallah ibn al-Sari |
| Yerine gelen | Isa ibn Yazid al-Juludi |
| Suriye Valisi | |
| Görev süresi 820-822 | |
| Yerine geldiği | Muhammad ibn Salih ibn Bayhas (810–820) |
| Yerine gelen | Abu Ishaq Muhammad ibn Harun al-Rashid |
| Kişisel bilgiler | |
| Doğum | 798 İran |
| Ölüm | 845 Nişabur |
| Çocuk(lar) | Tâhir bin Abdullah Muhammed bin Abdullah Ubaydallah ibn Abdallah Sulayman ibn Abdallah |
Abdullah bin Tâhir (yaklaşık 798 - 844/5) askeri lider ve 828'den ölümüne kadar Horasan'ın Tâhirî valisidir. Tahirîlerin belki de en ünlüsüdür. Kariyeri, Memûn, Mutasım ve Vâsik adlı üç halifenin yönetimi altında yirmi beş yılı kapsamaktadır. Askeri açıdan, Cezire'de (Yukarı Mezopotamya) güçlü isyancılar Nasr ibn Şabat'ı ve Mısır'da Ubeydallah ibn el-Sari'yi yenmesiyle tanınır.
Erken dönem
[değiştir | kaynağı değiştir]Abdullah'ın ilk kariyeri Emîn ve Memûn arasındaki iç savaşın ardından Abbasi Halifeliği topraklarını sakinleştirmek için babası Tâhir bin Hüseyin ile birlikte hizmet etmekten ibarettir. Daha sonra babasının yerine el-Cezire valisi olarak asi Nasr ibn Shabath'ı yenme görevi almış ve 824 ile 826 yılları arasında Nasr'ı teslim olmaya ikna etmiştir. Daha sonra Mısır'a gönderilmiş ve burada Abdullah ibn el-Sari liderliğindeki ayaklanmayı başarıyla sona erdirmiştir. Ayrıca yedi yıl önce Endülüslü Müslüman mülteciler tarafından ele geçirilen İskenderiye'yi de kurtarmıştır. Mülteciler, sınır dışı edilmelerinin ardından Bizans Girit'ine yönelmişler ve orada ilk kez Müslüman yönetimi kurmuşlardır.
Valiliği
[değiştir | kaynağı değiştir]Abdullah, kardeşinin 828'deki ölümünün ardından Horasan'ın valisi olmasına rağmen, Nişabur'a ancak 830'da gelmiştir;[1] bu arada daha fazla isyanla mücadele etmekle meşguldü. 829'da kısa bir süre için Hürremiyyeli Babek'i durdurmakla görevlendirildi, ancak daha sonra halife tarafından Horasan'a hareket etmesi ve Hâricîleri durdurması için yeni emirler verildi. Abdullah'ın kardeşi Ali, Nişabur'da ikamet etmeye hazır olana kadar Horasan vali yardımcısı olarak görev yaptı.
Vali olarak hükümdarlığı sırasında Abdullah, topraklarının hem doğu hem de batı kesimlerindeki işlerle meşgul olmuştur. Doğuda Maveraünnehir'deki tebaası Sâmânîler gücünü artırmak için adımlar attı. Samaniler önemliydi çünkü Türk köle ticareti de dahil olmak üzere Orta Asya ile merkezi Halifelik arasındaki ticareti kontrol ediyorlardı. Yine doğuda, 834'te Alid Muhammed ibn el-Kasım Cüzcan'da isyan etti, ancak Abdullah'ın güçleri sonunda onu yakalamayı başardı.
Bu arada batıda Abdullah, Taberistan'ın yerel hükümdarı Spahbed Mâzyâr ile anlaşmazlığa düştü. Doğunun hükümdarı olarak Abdullah, Taberistan'ın kendisine bağımlı olduğunu iddia etti ve Mâzyâr'ın halifeye borçlu olduğu haraçın kendisinden geçmesi konusunda ısrar etti. Ancak Mâzyâr, hakimiyetini genişletmek ve Tahiri etkisinden kurtulmak istiyordu, bu yüzden bunu kabul etmeyi reddetti ve haraçını doğrudan halifeye ödeyebilmesini talep etti. Bu mücadelede Mâzyâr, Tahiri topraklarını kendisinin kontrol etmek istediği iddia edilen Afşin'in desteğini aldı. Abdullah halifeyi Mâzyâr'a karşı çevirmeyi başardı ve 839'da İspahbad'ı durdurması emredildi. Yakın zamanda İslam'a geçen Mâzyâr, büyük ölçüde eyaletteki Zerdüştlere güveniyordu ama sonunda yakalandı, Irak'a gönderildi ve idam edildi.[2] Bu nedenle Taberistan üzerindeki Tahiri kontrolü 864'teki Zeydi isyanına kadar güvence altına alındı. 839'da Fergana'da şehrin büyük bir kısmını yok eden bir deprem meydana gelmiştir.
Abdullah 844'ün sonunda veya 845'te Nişabur'da ölmüştür. Yerine oğlu Tâhir geçmiştir. Ünlü Selçuklu veziri Nizâmülmülk'e göre Abdullah, mezarının hac yeri haline geldiği Nişabur'a gömülmüştür.[3]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- Özel
- ^ Bosworth 1969, s. 103.
- ^ Bosworth 1975, s. 100.
- ^ Bosworth 1975, s. 106.
- Genel
- Bosworth, C. E. (1969). "The Ṭāhirids and Persian Literature". Iran. Cilt 7. Taylor & Francis Ltd. ss. 103-106. doi:10.2307/4299615. JSTOR 4299615.
- Bosworth, C.E. (1975). "The Ṭāhirids and Ṣaffārids". Frye, Richard N. (Ed.). The Cambridge History of Iran, Volume 4: From the Arab Invasion to the Saljuqs (İngilizce). Cambridge: Cambridge University Press. ss. 90-135. ISBN 0-521-20093-8.
- Bosworth, C. E. (2011). "ʿAbdallāh b. Ṭāher". Encyclopædia Iranica.
- Kennedy, Hugh (2016). The Prophet and the Age of the Caliphates: The Islamic Near East from the 6th to the 11th Century (İngilizce) (Second bas.). Oxford ve New York: Routledge. ISBN 978-1-138-78761-2.
Konuyla ilgili yayınlar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Bosworth, C. Edmund (2007). "ʿAbdallāh b. Ṭāhir"
. Fleet, Kate; Krämer, Gudrun; Matringe, Denis; Nawas, John; Stewart, Devin J. (Ed.). Encyclopaedia of Islam, THREE (İngilizce). Brill Online. ISSN 1873-9830.
