174567 Varda
 Varda ve uydusu Ilmarë'nin 2010 ve 2011 yıllarında çekilen Hubble Uzay Teleskobu görüntüsü | |
| Keşif[1][2][3] | |
|---|---|
| Keşfeden | J. A. Larsen |
| Keşif yeri | Kitt Zirvesi Ulusal Gözlemevi |
| Keşif tarihi | 21 Haziran 2003 |
| Adlandırmalar | |
| MPC belirtmesi | (174567) Varda |
Adın kaynağı | Varda (J. R. R. Tolkien karakteri)[2] |
Alternatif adlar | 2003 MW12 |
| TNO[1] · cubewano[4] detached[5] · distant[2] | |
| Sembol | .svg){kind=small} (astrological) |
| Yörünge özellikleri[1] | |
| Belirsizlik parametresi 2 | |
| Gözlem yayı | 39,12 yıl (14.290 g) |
| İlk önkeşif tarihi | 19 Mart 1980 |
| Günöte | 52,711 AU |
| Günberi | 39,510 AU |
| 46,110 AU | |
| Dış merkezlik | 0,14315 |
| 313,12 yr (114.366 g) | |
| 275,208° | |
| 0° 0d 11.332s / gün | |
| Eğiklik | 21,511° |
| 184,151° | |
| ≈ 1 Kasım 2096[6] ±4 days | |
| 180,072° | |
| Bilinen doğal uydusu | 1 (Ilmarë) |
| Fiziksel özellikler | |
Tayf tipi | IR (ortalama kırmızı)[7] B−V=0,886±0,025[7] V–R=0,55±0,02[8] V−I=1,156±0,029[7] |
| 20,5[9] | |
| 3,81±0,01 (birincil)[10] 3,097±0,060[7] 3,4[1] | |
Ortalama çap | 740±14 km (area equivalent)[10] 722+82 -76 km[a][7] |
| Basıklık | 0,080±0,049 (for period of 11,82 h)[10] or 0,235±0,050 (for period of 5,91 h)[10] |
| Kütle | (2,45±0,06)×1020 kg[10][b] |
Ortalama yoğunluk | 1,23±0,04 g/cm3 (for period of 11,82 h)[10] 1,78±0,06 g/cm3 (for period of 5,61 h)[10] |
| 5,61 sa[7] or 5,91 sa (single-peaked)[11] 11,82 sa (double-peaked)[11] | |
| Albedo | 0,099±0,002 (primary)[10] 0,102+0,024 -0,024[12] |
 Wikimedia Commons'ta ilgili ortam | |
174567 Varda' (geçici adı 2003 MW12), Güneş Sistemi'nin en dış bölgesinde bulunan Kuiper kuşağı'nın rezonans sıcak klasik popülasyonuna ait ikili bir Neptün-ötesi küçük gezegendir.[1] Uydusu, Ilmarë, 2009 yılında keşfedilmiştir.[13]
Gök bilimci Michael Brown, mutlak büyüklüğü 3,5 ve hesaplanan çapı yaklaşık 700-800 kilometre (430-500 mil)[14][15] olan bu cismin muhtemelen bir cüce gezegen olduğunu tahmin etmektedir.[16] Ancak William M. Grundy ve arkadaşları, 400–1000 km boyut aralığında, albedosu ≈0,2'den az ve yoğunluğu ≈1,2 g/cm3 veya daha az olan cisimlerin, farklılaşmak bir yana, muhtemelen hiçbir zaman tam katı cisimler halinde sıkışmadığını ve bu nedenle cüce gezegen olma ihtimalinin çok düşük olduğunu savunmaktadır.[17] Varda'nın düşük mü yoksa yüksek yoğunluğa mı sahip olduğu belirsizdir.
Keşfi ve yörüngesi
[değiştir | kaynağı değiştir]
Varda, Mart 2006'da, 21 Haziran 2003 tarihli görüntüler kullanılarak, Jeffrey A. Larsen tarafından Birleşik Devletler Deniz Harp Okulu Trident Scholar projesinin bir parçası olarak Spacewatch teleskobuyla keşfedilmiştir.[18]
Her 313,1 yılda bir (114.000 günden fazla; yarı büyük ekseni 46,1 AU) Güneş'in etrafında 39,5-52,7 AU mesafede dolanır. Yörüngesinin dış merkezliği 0,14 ve ekliptiğe göre eğimi 21,5°'dir.[1] Haziran 2024 itibarıyla Güneş'ten 45,91 AU uzaklıktadır.[9] Kasım 2096 civarında günberi noktasına gelecektir. Varda, 23 karşı konum boyunca 321 kez gözlenmiş olup, ön keşif görüntüleri 1980 yılına kadar uzanmaktadır.[1][2]
İsim
[değiştir | kaynağı değiştir]Varda ve uydusunun isimleri 16 Ocak 2014 tarihinde Küçük Gezegen Merkezi tarafından açıklanmıştır. Varda, J. R. R. Tolkien'in kurgusal mitolojisinde Valar'ın kraliçesi, yıldızların yaratıcısı, yüce Eru Ilúvatar'ın en güçlü hizmetkârlarından biridir. Ilmarë Maiar'ın bir şefi ve Varda'nın hizmetçisidir.[2]
Astronomide gezegen sembollerinin kullanılması önerilmez, bu nedenle Varda astronomi literatüründe hiçbir zaman bir sembol almamıştır. Varda için astrologlar tarafından kullanılan standart bir sembol de yoktur. Zane Stein sembol olarak parıldayan bir yıldız önermiştir (.svg){kind=small}
).[19]
Uydusu
[değiştir | kaynağı değiştir]Varda'nın 2009 yılında keşfedilen Ilmarë (veya Varda I) adında bilinen bir uydusu vardır. Yoğunluğunun ve albedosunun Varda'nınki ile aynı olduğu varsayıldığında, sistem kütlesinin %8'ini veya 2×1019 kg'ını oluşturan uydunun çapının yaklaşık 350 km (birincil cismin yaklaşık %50'si) olduğu tahmin edilmektedir.[b]
Varda-Ilmarë sistemi 4809±39 km km'lik yarı büyük ekseni (yaklaşık 12 Varda yarıçapı) ve 5,75 günlük yörünge periyodu ile sıkı bir şekilde birbirine bağlıdır.
Fiziksel özellikler
[değiştir | kaynağı değiştir]Görünür parlaklığına ve varsayılan albedosuna dayanarak, Varda-Ilmarë sisteminin tahmini birleşik boyutu 792+91
-84 km'dir ve birincil boyutun 722+82
-76 km olduğu tahmin edilmektedir.[7] İkili sistemin toplam kütlesi yaklaşık 2,66×1020 kg'dır. Hem birincil hem de uydunun yoğunluğu, eşit yoğunluğa sahip oldukları varsayılarak 1,24 g/cm3 olarak tahmin edilmektedir.[7][12] Öte yandan, uydunun yoğunluğu veya albedosu birincilden düşükse, Varda'nın yoğunluğu 1,31 g/cm3'e kadar daha yüksek olacaktır.[7]
10 Eylül 2018'de, Varda'nın öngörülen çapı bir yıldız tutulması yoluyla 766±6 km olarak ölçüldü ve öngörülen yassılaşma 0,066±0,047 idi. Eşdeğer çap, önceki ölçümlerle tutarlı olarak 740 km'dir.[10] Varda'nın yıldız tutulmasından elde edilen eşdeğer çapı göz önüne alındığında, geometrik albedosu 0,099 olarak ölçülmüştür ve bu da onu büyük plütino 2003 AZ84 kadar karanlık yapmaktadır.
Varda'nın dönme süresi bilinmemektedir; 2015'te 5,61 saat[7] ve daha yakın zamanda (2020'de) 4,76; 5,91 (en olası değer) ve 7,87 saat veya bu değerlerin iki katı olarak tahmin edilmiştir.[10] Varda'nın dönme süresindeki büyük belirsizlik, yoğunluğu ve gerçek yassılaşması için çeşitli çözümler ortaya çıkarmaktadır; en olası dönme süresi 5,91 veya 11,82 saat olarak alındığında, kütle yoğunluğu ve gerçek yassılaşması sırasıyla 1,78±0,06 g/cm3 ve 0,235 ya da 1,23 g/cm3 ve 0,080 olabilir.[10]
Hem birincil hem de uydunun yüzeyleri spektrumun görünür ve yakın kızılötesi kısımlarında kırmızı görünmektedir (spektral sınıf IR), Ilmarë Varda'dan biraz daha kırmızıdır. Sistemin spektrumu su emilimi göstermez, ancak metanol buzu içeriyor olabilir.
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]- (55565) 2002 AW197 – yörünge, boyut ve renk açısından benzer bir Neptün ötesi nesne
Notlar
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b c d e f g "JPL Small-Body Database Browser: 174567 Varda (2003 MW12)" (2019-05-04 last obs.). Jet Propulsion Laboratory. 30 Mayıs 2019. 22 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Şubat 2020.
- ^ a b c d e "174567 Varda (2003 MW12)". Küçük Gezegen Merkezi. 17 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Kasım 2019.
- ^ "List of Transneptunian Objects". Küçük Gezegen Merkezi. 12 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Haziran 2018.
- ^ "MPEC 2009-P26 :Distant Minor Planets (2009 AUG. 17.0 TT)". Minor Planet Center. 7 Ağustos 2009. 10 Nisan 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2009.
- ^ Marc W. Buie. "Orbit Fit and Astrometric record for 174567". SwRI (Space Science Department). 28 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Kasım 2019.
- ^ JPL Horizons 13 Ocak 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Konum: @sun (Günberi, deldot negatiften pozitife geçtiğinde meydana gelir. Günberi zamanındaki belirsizlik 3-sigma'dır).
- ^ a b c d e f g h i j k Grundy, W. M.; Porter, S. B.; Benecchi, S. D.; Roe, H. G.; Noll, K. S.; Trujillo, C. A.; ve diğerleri. (Eylül 2015). "The mutual orbit, mass, and density of the large transneptunian binary system Varda and Ilmarë". Icarus. Cilt 257. ss. 130-138. arXiv:1505.00510
. Bibcode:2015Icar..257..130G. doi:10.1016/j.icarus.2015.04.036.
- ^ Tegler, S. C.; Romanishin, R. W.; Consolmalgo, J. S. (Aralık 2016). "Two Color Populations of Kuiper Belt and Centaur Objects and the Smaller Orbital Inclinations of Red Centaur Objects". The Astronomical Journal. 152 (6). s. 13. Bibcode:2016AJ....152..210T. doi:10.3847/0004-6256/152/6/210.
- ^ a b "AstDys (174567) Varda Ephemerides". Department of Mathematics, University of Pisa, Italy. 24 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Kasım 2019.
- ^ a b c d e f g h i j k Souami, D.; Braga-Ribas, F.; Sicardy, B.; Morgado, B.; Ortiz, J. L.; Desmars, J.; ve diğerleri. (Ağustos 2020). "A multi-chord stellar occultation by the large trans-Neptunian object (174567) Varda". Astronomy & Astrophysics. Cilt 643. ss. A125. arXiv:2008.04818 . Bibcode:2020A&A...643A.125S. doi:10.1051/0004-6361/202038526.
- ^ a b Thirouin, A.; Noll, K. S.; Ortiz, J. L.; Morales, N. (Eylül 2014). "Rotational properties of the binary and non-binary populations in the trans-Neptunian belt". Astronomy and Astrophysics. Cilt 569. s. 20. arXiv:1407.1214 . Bibcode:2014A&A...569A...3T. doi:10.1051/0004-6361/201423567.
- ^ a b Vilenius, E.; Kiss, C.; Mommert, M.; Müller, T.; Santos-Sanz, P.; Pal, A.; ve diğerleri. (Mayıs 2012). ""TNOs are Cool": A survey of the trans-Neptunian region. VI. Herschel/PACS observations and thermal modeling of 19 classical Kuiper belt objects". Astronomy & Astrophysics. Cilt 541. s. 17. arXiv:1204.0697 . Bibcode:2012A&A...541A..94V. doi:10.1051/0004-6361/201118743.
- ^ Johnston, Wm. Robert (31 Ocak 2015). "Asteroids with Satellites Database – (174567) Varda and Ilmare". Johnston's Archive. 6 Ekim 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Haziran 2018.
- ^ Ceravolo, D.; Ceravolo, P. (26 Temmuz 2019). "(174567) Varda, 2018 September 10 occultation". asteroidoccultation.com. 7 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Kasım 2019.
- ^ Braga-Ribas, Felipe; Sicardy, Bruno; Assafin, Marcelo; Ortiz, José-Luis; Camargo, Julio; Desmars, Josselin (Eylül 2019). The stellar occultation by the TNO (174567) Varda of September 10, 2018: size, shape and atmospheric constraints (PDF). EPSC-DPS Joint Meeting 2019. 13. European Planetary Science Congress. 14 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 14 Ekim 2019.
- ^ Brown, Michael E. "How many dwarf planets are there in the outer solar system?". California Institute of Technology. 19 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Şubat 2018.
- ^ W.M. Grundy, K.S. Noll, M.W. Buie, S.D. Benecchi, D. Ragozzine & H.G. Roe, 'The Mutual Orbit, Mass, and Density of Transneptunian Binary Gǃkúnǁʼhòmdímà ((229762) 2007 UK126)', Icarus (forthcoming, available online 30 Mart 2019) 7 Nisan 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. DOI: 10.1016/j.icarus.2018.12.037,
- ^ Larsen, Jeffrey A.; Roe, Eric A.; Albert, C. Elise; ve diğerleri. (2007). "The Search for Distant Objects in the Solar System Using Spacewatch". The Astronomical Journal. 133 (4). ss. 1247-1270. Bibcode:2007AJ....133.1247L. doi:10.1086/511155.
- ^ Miller, Kirk (26 Ekim 2021). "Unicode request for dwarf-planet symbols" (PDF). unicode.org. 23 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 27 Haziran 2024.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- List of binary asteroids and TNOs, Robert Johnston, johnstonsarchive.net
- LCDB Data for (174567) Varda, Collaborative Asteroid Lightcurve Link
- (174567) 2003 MW12 Precovery Images
- 174567 Varda - AstDyS-2, Asteroitler—Dinamik Site
- 174567 Varda - JPL Small-Body Database
| |||||||
| Asteroit kuşağı |
| _(cropped).jpg)  | |||||
| Centaurlar |
| ||||||
| Plütinolar |
| ||||||
| Cubewanolar ve diğer Kuiper kuşağı |
| ||||||
| Dağınık disk |
| ||||||
| Ayrık cisimler |
| ||||||
| Sednoidler |
| ||||||
| Gezegen uyduları |    | |
|---|---|---|
| Cüce gezegen uyduları | ||
| Küçük gezegen uyduları |
| |
| Boyuta göre sıralanmış | ||