Şigelloz
| Şigelloz | |
|---|---|
| Diğer adlar | Basil dizanterisi, Marlow sendromu |
 | |
| Bir dışkı örneğinde Shigella | |
| Olağan başlangıcı | Bulaşın ardından 1-2 gün |
| Uzmanlık | Enfeksiyon hastalıkları  |
| Belirtiler | İshal, ateş, karın ağrısı |
| Komplikasyon | Reaktif artrit, sepsis, nöbetler, hemolitik üremik sendrom |
| Süre | Genellikle 5-7 gün |
| Nedenleri | Shigella |
| Tanı | Dışkı testi |
| Korunma | El yıkama |
| Tedavi | Sıvı alımı, istirahat |
| İlaç | Antibiyotikler (ağır vakalarda) |
| Sıklık | >80 milyon |
| Ölüm | 700.000 |
Şigelloz, ağır vakalarda basil dizanterisi olarak da bilinir, Shigella bakterisinin bağırsaklarda neden olduğu bulaşıcı bir hastalıktır.[1][2] Belirtiler genelde bakterinin alınmasından bir-iki gün sonra başlar. İshal, ateş ve karın ağrısı ile bağırsakların boş olmasına rağmen dışkılama isteği (tenesmus) bazı belirtileridir.[1] İshal kanlı olabilir.[1] Belirtiler tipik olarak beş-yedi gün sürer, ancak bağırsakların normal düzenine dönmesi birkaç ayı bulabilir.[1] Şigelloz komplikasyonları arasında reaktif artrit, sepsis, nöbetler ve hemolitik üremik sendrom bulunur.[1] Hayvanlarda ender olarak görülür, başlıca insan ve primatların bir hastalığıdır.
Shigella cinsine ait olan dört tür, S. dysenteriae, S. flexneri, S. boydii ve S. sonnei bu hastalığa neden olabilirler. En ağır hastalık yapan ve ölümcül komplikasyonlara yol açabilen tür Shigella dysenteriae 'nın tip 1 serotipidir. Tipik bulaşma yolu enfekte dışkının yiyecekler ve içme suyuna karışması ile eller ve cinsel ilişki aracılığıyla aktarılmasıdır.[1][3] Hastalık sineklerle veya bez değiştirme sırasında yayılabilir.[1] Şigelloz tanısı dışkı testiyle konur.[1]
Bulaş riski ellerin sık ve doğru yöntemle yıkanması ile azaltılabilir.[1] Aşısı yoktur.[1] Şigelloz genellikle tedavisiz düzelir.[1] Dinlenme ve sıvı alımı önerilmektedir.[1] Bizmut subsalisilat belirtilerin kontrol altına alınmasına yardımcı olabilir, buna karşın loperamid gibi bağırsakları yavaşlatan ilaçlar önerilmemektedir.[1] Ağır vakalarda antibiyotikler kullanılsa da direnç yaygındır.[1][4] Sık kullanılan antibiyotikler siprofloksasin ve azitromisindir.[1]
Dünya Sağlık Örgütünün 2005 tarihli bir raporuna göre şigelloz yılda en az 80 milyon insanı etkilemekte ve 700.000 ölüme yol açmaktadır.[5] Vakaların çoğu gelişmekte olan ülkelerde görülür.[5] En sık çocuklar etkilenmektedir.[1] Salgınlar çocuk bakımevleri ve okullarda ortaya çıkabilir.[1]
Belirtileri
[değiştir | kaynağı değiştir]Belirtiler hafif bir mide ağrısından ibaret olabileceği gibi kramp, ishal, ateş, kusma, dışkıda kan, irin veya mukus olarak tanımlanmış bir dizanteri şeklinde de olabilir. Yeterince dışkılayamama duygusu (tenesmus) da olabilir. Enfeksiyonu izleyen 12-50 saat içinde hastalık başlar.
Shigella bakterileri kalın bağırsak epitel hücrelerinin içinde çoğalırlar, onları öldürüp bitişik hücrelere yayılırlar. Enfeksiyonlarla ilişkili olarak bağırsak mukozasında hasar, rektal kanama, ağır su kaybı (dehidrasyon) olur. Bazı suşlar %10-15 dolayında ölüme neden olurlar. Tepkisel artrit (Reiter Hastalığı) ve hemolitik üremik sendrom şigellozu takiben görülebilen hastalıklardır.
Tedavi ve Korunma
[değiştir | kaynağı değiştir]Antibiyotik dayanıklılığının yayılması yüzünden ilaç tedavisinde sınırlı seçenekler vardır. Azitromisin, yeni kinolon ve sefalosporin türevleri tercih edilen ilaçlardır. Norfloxacin ve ciprofloxacin S. dysenteriae type 1 enfeksiyonuna yeterince etki etmez.
Halen Shigella enfeksiyonuna karşı aşı yoktur ama geliştirilmesi konusunda çalışmalar sürmektedir.
Shigella yiyecekle aktarılabilir. Salata malzemesinde, çiğ sebzelerde, süt ve süt ürünlerinde ve etlerden bulaşabilir. Suya dışkı karışması ve yiyecek hazırlayıcılarının kötü tuvalet temizliği yapmaları gıdalarla hastalık bulaşmasının başlıca nedenleridir. Hastalığın tanısı dışkı örneklerinden kültür alınarak hastalık etmeninin izole edilmesiyle olur.
Toplum sağlığına etkisi
[değiştir | kaynağı değiştir]Dünyada görülen yılda yaklaşık 165 milyon Şigelloz vakasının %99'u kalkınmakta olan ülkelerde meydana gelmektedir. Bu ülkelerdeki vakaların %69'u beş yaşın altında çocuklarda meydana gelmekte, ölen yılda yaklaşık 1,1 milyon kişinin %60'ı beş yaşın altındadır.[6]
Bebekler, yaşlılar ve yatalaklar hastalığa en hassas olanlar olmakla beraber her insan hasta olabilir. AIDS hastaları ve AIDS ile ilgili bulgular (AIDS-related complex = ARC) gösterenlerde şigelloz çok sık görülür.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- U.S. Food And Drug Administration (ABD Gıda ve İlaç İdaresi): Foodborne Pathogenic Microorganisms and Natural Toxins Handbook [1] Shigella (İngilizce)
- Niyogi SK. (2005) J Microbiol. 43:133-43. Shigellosis.özet (İngilizce)
- Kotloff KL, Winickoff JP, Ivanoff B, Clemens JD, Swerdlow DL, Sansonetti PJ, Adak GK, Levine MM. (1999) Bull World Health Organ. 77:651-66. Global burden of Shigella infections: implications for vaccine development and implementation of control strategies.özet (İngilizce)
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Pathology of Shigellosis 20 Şubat 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b c d e f g h i j k l m n o p q "General Information| Shigella – Shigellosis | CDC". www.cdc.gov (İngilizce). 3 Ağustos 2016. 16 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Nisan 2017.
- ^ "Factsheet about shigellosis". European Centre for Disease Prevention and Control (İngilizce). 21 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Antibiotic Resistance Threats in the United States, 2019 (PDF). CDC. 2019. s. 9. 9 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 20 Mayıs 2022.
- ^ "Update – CDC Recommendations for Managing and Reporting Shigella Infections with Possible Reduced Susceptibility to Ciprofloxacin". emergency.cdc.gov (İngilizce). 7 Haziran 2018. 13 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Haziran 2018.
- ^ a b Guidelines for the control of shigellosis, including epidemics due to Shigella dysenteriae type 1 (PDF). WHO. 2005. s. 2. ISBN 978-9241593304. 21 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 20 Nisan 2017.
- ^ Kotloff KL, Winickoff JP, Ivanoff B, Clemens JD, Swerdlow DL, Sansonetti PJ, Adak GK, Levine MM. (1999) Bull World Health Organ. 77:651-66. Global burden of Shigella infections: implications for vaccine development and implementation of control strategies.özet
| Sınıflandırma | |
|---|---|
| Dış kaynaklar |