Şahi
 | Bu maddede birçok sorun bulunmaktadır. Lütfen sayfayı geliştirin veya bu sorunlar konusunda tartışma sayfasında bir yorum yapın.
|
| Şahi | |
|---|---|
 Fort Nelson, Hampshire'da demonte Şahi topu
| |
| Çeşidi | Top |
| Uyruğu |  Osmanlı İmparatorluğu |
| Hizmet geçmişi | |
| Kullanıldığı savaşlar | İstanbul'un fethi |
| Özellikler | |
| Bıçak uzunluğu | 880 cm (350 in) |
| Namlu çapı | 2.870 mm (113 in) |
| Kalibre | 918 mm (36,1 in) |
| Besleme sistemi | Ağızdan dolmalı silah |
Şahi veya Şahi topu, Osmanlı İmparatorluğu döneminde yapılıp kullanılmış olan, devrin en büyük[1] ve özel bir savaş topudur. Tunçtan yapıldığı belirtilen[2] bu top, İstanbul'un fethinde kullanılmıştır.
İstanbul'u yıllarca birçok devlet kuşatmış ama hiçbiri alamamıştır. Bunun en büyük nedenlerinden biri de İstanbul'un sağlam surlarıdır. Sultan Mehmet, bu surları aşmak için 800 kg'lık gülleler atabilen şahi toplarını döktürmüştür. Balistik hesaplarının ve ateşleme açılarının Fatih Sultan Mehmet tarafından hesaplandığı, yapımı üç ay süren ve fetih öncesi dört tane dökülen Şahi toplarının üç tanesini yerli mühendisler (Mimar Saruca Sekban ve Mimar Muslihiddin) bir tanesini ise Macar Urban dökmüştür.[3] Bunun yanında döküm ustası olarak Cenevizli Donar Usta diye birisinden de bahsedilir.[kaynak belirtilmeli]
Ayrıca bir rivayete göre de Macar Urban sınır dışı edilmemiş, Bizans zindanlarından lağımcılar tarafından kaçırılmıştır.[kaynak belirtilmeli] Urban'ın döktüğü top ve diğer toplar 1452 senesi Ocak ayının sonlarında Edirne’den yola çıkarılmış ve ancak iki ay sonra İstanbul önlerine getirilebilmiştir. Prof. Dr. Ahmet Şimşirgil, Macar Urban'ın döktüğü topların birinci hafta sonunda parçalandığı, diğer mühendislerin döktüğü topların ise fethin sonuna kadar dayandığını ve Osmanlı mühendislerinin yok sayıldığını yazmıştır.[4][5]
Toplar, bazı tarihçilere göre 30 araba 140 öküzle çekilmiş ve devrilmesin diye 200 nefer (asker) görevlendirilmiştir. 17. yüzyılda yaşayan Evliya Çelebi, “Büyük topun önünde Kıraç Bey kumandasında on bin akıncı süvarisinden mürekkep bir kol gidiyor topu otuz, bazılarına göre elli veya atmış çift öküz müşkülatla çekiyordu.” demiştir.[6]
Edirne'de deneme atışlarının yapılacağı sırada Fatih Sultan Mehmet tellallar göndererek halkı uyarmış, bu gürültünün kaynağını haber vermiştir.
Fatih Sultan Mehmet'in İstanbul'u almak için döktürdüğü büyük top "şahi" adını taşır. Topun namlusu 91.8 cm'dir. 800 kilogram ağırlığındaki güllesinin menzili 1200 metredir. Osmanlı ordusunda daha sonra kullanılan büyük toplara da şahi adı verilmiştir. Sanılanın aksine Çarlık Rusyası'nda yapılan Çar Topu'ndan daha büyüktür.
1464'te Fatih Sultan Mehmet toplardan kırk iki tanesini Çanakkale Boğazı'nın savunması için Çanakkale Boğazı'na göndermiştir. Yüzyıllarca kullanılmadan kalan toplar 1807 yılında İngiliz donanmasına karşı kullanılmış ve beklenenin aksine kusursuz şekilde çalışan toplar bir İngiliz gemisini vurmuş ve 60 denizciyi etkisiz hale getirmiştir. Fatih döneminden 6 tane top günümüze kadar ulaşabilmiştir.[kaynak belirtilmeli] Bir tanesi İngiltere'de, bir diğeri de İtalya'dadır. Bunların en büyüğü olan ve İstanbul'da, boğazlarda kullanılan "şahi" bugün İngiltere'dedir. 1866'da Sultan Abdülâziz bir devlet ziyareti vesilesiyle Şahi topunu Kraliçe Victoria'ya hediye etti.[7] Kraliyet Cephaneleri koleksiyonunun bir parçası oldu ve Londra Kalesi'nde ziyaretçilere sergilendi ve daha sonra Portsmouth'a bakan Fort Nelson, Hampshire'a taşındı.[8] Diğer toplar ise Harbiye'deki Askeri Müze'nin bahçesinde olup, çapları diğerlerine göre daha küçüktür.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ [1] 7 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Yılmaz, F., "Guns During Sultan Mehmet The Conquer and Changing Production Paradigms", FSM İlmî Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi, 4:(Sayfa: 222), 2014.
- ^ Nikola Barbaro. Konstantiniyye'nin Muharasa Jurnalı.
- ^ Prof.Dr. Ahmet Şimşirgil, Osmanlı Gerçekleri - Sorularla Osmanlı'yı Anlamak. s. 141.
- ^ "Ahmet Şimşirgil Macar Urban". 13 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Haziran 2022.
- ^ Prof.Dr Ahmet Şimşirgil, Osmanlı Gerçekleri - Sorularla Osmanlı'yı Anlamak. ss. 140-141.
- ^ [2] 7 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Yılmaz, F., "Guns During Sultan Mehmet The Conquer and Changing Production Paradigms", FSM İlmî Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi, 4:(Sayfa: 229), 2014.
- ^ Schmidtchen (1977b), p. 226
- ^ "Geometry of War – Pg. 6" (PDF). 15 Haziran 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Eylül 2007.