İslami deizm
| İslam |
|---|
| dizisinin bir parçası |
 |
İslami deizm, deizmin müdahalede bulunmayan tanrı inancı ile birlikte; aracı olmaksızın akıl ve mantık yoluyla tanrıyı kavrama düşüncesinin İslami temeller üzerinden ortaya çıkan halidir.
Yaşar Nuri Öztürk, deizm ile İslam'ı belli özellikleriyle birleştiren isimlerden biridir. Öztürk, deizm hakkında; "Deizm Allah'a imanda samimi insanların yoludur." şeklinde bir tanımlama yapmıştır ve bu konuda; "Eğer Allah’a imanda samimiyete bir anlam veriyorsak gelecek zamanların başvurulan çıkış yolunun da deizm olacağını söyleyebiliriz." yorumunu da yapar.[1] Ayrıca deizm hakkında "Tanrı'dan Başka İnsanüstü Tanımayan İnanç Deizm" isimli bir kitabında da deizm konusunu ayrıntılı biçimde ele almıştır.
Özellikler
[değiştir | kaynağı değiştir]Temel düşünce
[değiştir | kaynağı değiştir]İslami deizm, İslam inancına göre son peygamber olan Muhammed'in ölmesinin ardından tanrının dünya işlerine müdahalede bulunmadığı inancını taşır. Buna örneklerden biri olarak Muhammed öncesi dönemde yaşamış ve büyük günahkar olan Lut kavmi gibi kavimler ve topluluklar helak olurken, günümüzde tanrının dünya işlerine müdahil olmamasından dolayı artık günahkar toplulukların başlarına özel felaket gelmemesi gösterilmektedir. Gene Ay'ın ikiye bölünmesi gibi mucizelerin artık günümüzde olmaması da kanıt olarak sunulur. İslam'ın da kutsal kabul ettiği kitaplarda yazan (Kitâb-ı Mukaddes; "Tevrat", "İncil") birçok cezalandırma, mucizeler, canlıların diriltilmesi gibi birçok husus artık günümüzde olmadığı düşünülür.
Kur'an ayetleri
[değiştir | kaynağı değiştir]İslami deizme göre Kur'an ayetlerinde bulunan emirler, cezalar ve olaylar tamamen tarihseldir ve günümüze bir etkisi yoktur. İnsan aklı, ayetleri anlamak için yeterli görülür ve hadis kaynakları kabul edilmez. Deizmin sadece akıl ve mantığa dayanarak inançsal bilginin kabul etmesi özelliği görüşür. Artık geçerliliği olmadığı düşünülen şeriat kanunları yerine de seküler veya laik bir hayat İslami deizm tarafından desteklenir. Kur'an ayetlerinin yanlış çevrildiği iddiasıyla, ayetlerin tarihsel olduğu vurgulanmıştır.[2]
Akıl ve mantık
[değiştir | kaynağı değiştir]Deizmin en önemli vurgularından biri olarak inançsal bilgiye akıl ve mantık yoluyla ulaşma olarak İslam inancının tek tanrısı Allah'ı kavramak için akıl ve mantık yeterli görülür. Kur'an ayetlerinin tarihsel olması ve günümüzde hükmünün kalmamış olduğu fikriyle Allah'ın insanların onu anlaması için onlara akıl vermesi ve kullanması İslami deizmin görüşüdür.
Eleştiri
[değiştir | kaynağı değiştir]Deizm ile teizm arasındaki ayrım bağlamında[3][4] İslami deizm tanımlamasının vahiy ve doğaüstü olaylar gibi Tanrının evrenin işleyişine karışması şeklindeki teistik görüşleri[5] benimsemesi nedeniyle deizm ile ilişkilendirilemeyeceği yönündedir.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Yaşar Nuri Öztürk'ün kaleminden: Deizm niçin ve nasıl doğdu". aydinlik.com.tr. 15 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Aralık 2021.
- ^ Kuran Çevirilerindeki Hatalar - Edip Yüksel
- ^ "Difference between Theism and Deism". differencebetween. 11 Haziran 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mayıs 2022.
- ^ "Difference Between Deism and Theism". pediaa. 10 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mayıs 2022.
- ^ "deism". dictionary. 14 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mayıs 2022.