Belirlenimsizlik

İndeterminizm (belirlenimsizlik) diye de adlandırılır, determinizmin karşıtı olarak kabul edilir ve evrendeki olayların kesin neden-sonuç ilişkileriyle belirlenmediğini savunan bir felsefi görüştür.

Tarihsel Gelişimi

İndeterminizm, tarihsel olarak, özellikle 17. yüzyıldan itibaren felsefi düşüncede önemli bir yer edinmiştir. Özellikle kuantum fiziği alanındaki gelişmeler, indeterminizmin bilimsel temellerini güçlendirmiştir. Kuantum mekaniği, atomaltı düzeydeki olayların belirli bir kesinlikle tahmin edilemeyeceğini ve yalnızca olasılıksal olarak ifade edilebileceğini göstermiştir. Bu durum, determinizmin mutlak geçerliliğini sorgulamaya açmıştır.

Öne Çıkan Düşünürler ve Görüşleri

• Charles Hartshorne’a göre; Süreç teizminin önde gelen isimlerinden biri olarak, mutlak determinizmi reddetmiştir ve evrende göreceli bir indeterminizm olduğunu savunmuştur. Hartshorne, doğanın ve insanın dünyasının hem teorik hem de pratik açıdan tutarlı ve anlamlı bir şekilde açıklanabilmesi için indeterminizmi önemli bir unsur olarak görmüştür.

• Peter van Inwagen’e göre indeterminizm özgür irade konusunda, özgür iradenin ne determinizm ne de indeterminizm ile uyumlu olduğunu öne sürmüştür. Bu görüş, özgür irade ile determinizm ve indeterminizm arasındaki ilişkiyi sorgulayan bir perspektif sunmuştur.

Tartışmalar ve Eleştiriler

İndeterminizm, özgür irade ve ahlaki sorumluluk gibi kavramlarla yakından ilişkilidir. Bazı felsefi düşünürler, indeterminizmin özgür irade ile uyumlu olduğunu savunurken, diğerleri bunun tersini söylemektedir. Örneğin, bazı görüşlere göre, eğer olaylar tamamen rastlantısalsa, bu durum bireyin özgür iradesini zayıflatabilir. Bu nedenle, indeterminizm ve özgür irade arasındaki ilişki karmaşık ve tartışmalı bir haldedir.