İkona
İkona (Yunanca εἰκών) Doğu Ortodoks Kilisesi, Oryantal Ortodoksluk, Katolik ve Doğu Katolik Kiliselerinin kültürlerinde en yaygın şekli illüstrasyon olan dinî bir sanat eseridir. Türkçeye Fransızca icône[1] sözcüğünden geçmiş olan kavramın kökeni Yunanca eikon "benzerlik, resim, portre" sözcüğüdür.[2] Bu sözcük ise yine Yunanca eikenai (gibi olmak) kökünden gelir.[2] En yaygın konular Mesih, Meryem, azizler ve meleklerdir. Özellikle bir veya iki ana figür üzerinde yoğunlaşan portre tarzı görüntülerle ilişkili olsa da, terim aynı zamanda Doğu Hristiyanlığı tarafından üretilen ve anlatım sahneleri de dahil olmak üzere çeşitli sanatsal basındaki dini imgelerin çoğunu kapsar.
İkonalar ayrıca metal, döküm taş, kumaş üzerine işlemeli, ahşap üzerine boyanmış, mozaik veya fresk işlerinde yapılmış, kağıt veya metal üzerine basılmış vb. şekilde olabilir.
Doğu Ortodoks geleneği, Hristiyan ikonalarının üretiminin Hristiyanlığın ilk günlerinden bu yana devam ettiğini ve o zamandan beri süregelen bir gelenek olduğunu iddia ediyor. Modern akademik sanat tarihi, ikonalar daha önce var olmuş olsa da, geleneğin sadece 3. yüzyıla kadar izlenebileceğini ve Erken Hristiyan sanatından sağ kalan ikonaların daha sonra olanlarından büyük ölçüde farklı olduğunu düşünmektedir. Daha sonraki yüzyılların ikonaları, çoğu zaman hayatta kalsa da, genellikle 5. yüzyıldan sonraki ikonalarla yakından bağlantılı olabilir. İkonaların yaygın imhası, 726-842 arası Bizans İkonoklazması sırasında meydana geldi, ancak bu, ikonaların uygunluğu sorununu kalıcı olarak çözdü. O zamandan beri ikonalar Batı kilisesinin resimlerinden çok daha büyük bir tarz ve konu sürekliliğine sahip oldu. Aynı zamanda değişim ve gelişme oldu.
İkonoklastlar tarafından ikonaları öpenler ve önlerine kapananlar putperestlik ile suçlanmıştır; ancak bu suçlamalar doğru değildir. İkonodüllere göre taşa, ağaca veya boyaya tapınılmaz veya tazim gösterilmez; ikonada tasvir edilen şahsa tazim gösterilir ve ikonalar din için gereklidir.[3]
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]İkonalar ilk kez Greko-Romen Antikçağı'nda mezartaşı portrelerinde kullanıldı. Ağaç üzerine tutkal boya ya da mum cila ile resmedildi. Bu görüntüler daha sonra Hristiyanlığın başlangıcında çok tutundu. Büyük Konstantin'un başkentin ilk üç piskoposunun portrelerini Forum'da kızıl somaki bir sütuna bağlattığı bilinir. İsa'nın ve Meryem'in ya da bir azizin herhangi bir ikonası, Hristiyanlarca Tanrı katında bir aracı olarak kabul ediliyordu. 8. yüzyılın başında Bizans İmparatoru III. Leon, ikonakırıcılık hareketini başlattı ve görüntüye tapılmasını yasakladı. Kullanımın yeniden başlaması ile ikona, ayin düzeninin bir parçasını oluşturdu ve ikonostasın üzerinde yer aldı. İkonakırıcılık döneminde yapılan tahribata karşın bu olaydan önce yapılmış birkaç ikona, özellikle Sina'da bir manastırın eşsiz koleksiyonu bugünlere kadar gelebildi. Bu koleksiyonun en ünlü parçalarından biri, yapılış tarzıyla Antik tarih'in gerçek portrelerini andıran Petrus'un ikonasıdır. Bizans'ta bezeme sanatı olarak ortaya çıkmıştı ve ikonalarda genellikle İncil'den betimlemeler işlenirdi. İsa ikonagrafide azizlik anlamındaki halesindeki baba-oğul-kutsal ruh harflerinin baş harflerinin yazılı olduğu haç işaretiyle diğer ikonalardan ayrılır.
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "ikon." 24 Eylül 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Türk Dil Kurumu BTS
- ^ a b "icon." 18 Nisan 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Online Etymology Dictionary
- ^ Timothy Ware (Kasım 2019). Ortodoks Kilisesi Doğu Hristiyanlığına Giriş. Katar, Mehmet; Gören, Arif tarafından çevrildi (1 bas.). Eskiyeni Yayınları. ss. 45-46. ISBN 978-605-5978-66-2.
 | Hristiyanlık ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
