İştuanda
İştuanda | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| MÖ 1. binyıl başları?-Bilinmiyor | |||||||
 Geç Hitit devletleri arasında İştuanda | |||||||
| Başkent | İştuanda | ||||||
| Yaygın dil(ler) | Luvice | ||||||
| Resmî din | Luvi dini | ||||||
| Hükûmet | Monarşi | ||||||
| |||||||
| Tarihî dönem | Demir Çağı | ||||||
| |||||||
| |||||||
| Günümüzdeki durumu |  Türkiye | ||||||
İştuanda (Akadca: 𒌷𒄑𒌅𒀭𒁕[1][2]) ya da İştunda (Akadca: 𒌷𒅖𒌅𒌦𒁕[3]), Demir Çağı'nda güneydoğu Anadolu'daki Tabal bölgesinde varlık göstermiş, Luvice konuşan bir Geç Hitit devleti idi.
Konum
[değiştir | kaynağı değiştir]İştuanda Tabal bölgesinin kuzeybatısında, kuzey Kapadokya'da bulunuyordu ve Atuna krallığına yakın idi. Bu bölge günümüzde Aksaray yakınlarındadır.[4][5][6]
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Tunç Çağı
[değiştir | kaynağı değiştir]Daha sonraki dönemde İştuanda olan topraklar, Geç Tunç Çağı'ndan kalma Hitit metinlerinde tanrıça Hepat'a adanmış bir tapınağın bulunduğu Waşuduwanda'ya (Hititçe: 𒌷𒉿𒋗𒁺𒉿𒀭𒁕[7]),[4] karşılık geliyor olabilir.[4]
Demir Çağı
[değiştir | kaynağı değiştir]Yaklaşık MÖ 738 itibarıyla İştuanda da dahil olmak üzere Tabal, Yeni Asur kralı III. Tiglat-Pileser'in hakimiyetine girdi. Bu, muhtemelen MÖ 743-740 arasında Tiglat-Pileser'in Arpad'ı fethinin ardından Tabal'daki devletlerin ona bağlanması ya da Tabal'a bir sefer gerçekleştirmesi ile oldu.[5][5][8]
MÖ 738 ile 732 yılları arasında İştuanda kralı Tuḫamme, Tiglat-Pileser'e vergi ödeyen beş Tabal kralından biriydi.[4][5]
MÖ 710 civarlarında İştuanda, yakınında bulunan bir diğer Tabal devleti olan Atuna ile birlikte Yeni Asur kralı II. Sargon'un sadık vasalı Tuwana kralı II. Warpalawas'a verdiği Bit-Burutaş'ın bazı şehirlerine saldırdı ve ele geçirdi.[9][10][11][12][13]
Hükümdarlar
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Ištundaya [OF IšTUNDA] (EN)". State Archives of Assyria Online [Asur Çevrimiçi Devlet Arşivleri]. Açık Zengin Dipnotlu Çivi Yazısı Külliyatı. Münih Ludwig Maximilian Üniversitesi. 16 Nisan 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ağustos 2024.
- ^ "Ištundaya [OF IšTUNDA] (EN)". Textual Sources of the Assyrian Empire [Asur İmparatorluğu'nun Yazılı Kaynakları]. Açık Zengin Dipnotlu Çivi Yazısı Külliyatı. Münih Ludwig Maximilian Üniversitesi. 5 Temmuz 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ağustos 2024.
- ^ "Ištundayu [OF IšTUNDA] (EN)". Textual Sources of the Assyrian Empire [Asur İmparatorluğu'nun Yazılı Kaynakları]. Açık Zengin Dipnotlu Çivi Yazısı Külliyatı. Münih Ludwig Maximillian Üniversitesi. 4 Temmuz 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ağustos 2024.
- ^ a b c d Bryce 2009.
- ^ a b c d Bryce 2012.
- ^ Weeden 2023.
- ^ Kryszeń 2023.
- ^ Aro 2013.
- ^ Bryce 2009, s. 93.
- ^ Bryce 2009, s. 338.
- ^ Bryce 2009, s. 726.
- ^ Bryce 2012, s. 147.
- ^ Weeden 2023, s. 1000.
- ^ "Tuhamme [RULER OF IšTUNDA] (RN)". Ancient Records of Middle Eastern Polities [Orta Doğu Devletlerinin Antik Kayıtları]. Açık Zengin Dipnotlu Çivi Yazısı Külliyatı. Münih Ludwig Maximilian Üniversitesi. 28 Haziran 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ağustos 2024.
- ^ "Tuhamme [RULER OF IšTUNDA] (RN)". Textual Sources of the Assyrian Empire [Asur İmparatorluğu'nun Yazılı Kaynakları]. Açık Zengin Dipnotlu Çivi Yazısı Külliyatı. Münih Ludwig Maximilian Üniversitesi. 5 Temmuz 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ağustos 2024.
Alakalı eserler
[değiştir | kaynağı değiştir]- Aro, Sanna (2013). "Tabal". Streck, Michael P.; Frantz-Szabó, Gabriella; Krebernik, Manfred; Bonacossi, D. Morandi; Postgate, J. N.; Seidl, Ursula; Stol, M.; Wilhelm, Gernot (Ed.). Reallexikon der Assyriologie und Vorderasiatischen Archäologie (Almanca). 13. Berlin, Germany; New York City, United States: Walter de Gruyter. ss. 388-391. ISBN 978-3-110-30715-3.
- Bryce, Trevor (2009). The Routledge Handbook of the Peoples and Places of Ancient Western Asia: From the Early Bronze Age to the Fall of the Persian Empire. London, England: Routledge. ISBN 978-0-415-39485-7.
- Bryce, Trevor (2012). The World of The Neo-Hittite Kingdoms: A Political and Military History. Oxford, United Kingdom: Oxford University Press. ISBN 978-0-199-21872-1.
- Kryszeń, A. (2023). "Wašuduwanta". Hittite Toponyms. University of Mainz; University of Würzburg. 2 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2024.
- Weeden, Mark (2023). "The Iron Age States of Central Anatolia and Northern Syria". Radner, Karen; Moeller, Nadine; Potts, Daniel T. (Ed.). The Age of Assyria. The Oxford History of the Ancient Near East. 4. New York City, United States: Oxford University Press. ss. 912-1026. ISBN 978-0-190-68763-2.
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Siro-Hitit krallıkları ve şehirleri | |||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Siro-Hitit krallıkları, Geç Tunç Çağı’nın sonları ile Demir Çağı’nın başlarında (yaklaşık MÖ 1200–700) Anadolu’nun güneyi ile Kuzey Suriye’de ortaya çıkan küçük krallıkları tanımlar.
Bu krallıklar, Hitit İmparatorluğu'nun çöküşünden sonra kurulan yerel beyliklerdir. Hem Hitit (Luvi-Hurrili) hem de Arami-Semitik kültür unsurlarını taşıdıkları için “Siro-Hitit” şeklinde adlandırılırlar. | |||||||||||||||||
| Luvi devletleri |
|  | |||||||||||||||
| Arami devletleri |
| ||||||||||||||||