Ä

Latin alfabesi Ää harfi
Ä	ä
Ä	ä

Ä veya ä, çoğunlukla Kuzeybatı Avrupa dillerinde yaygınlık gösteren bir harftir. Almanca, Lüksemburgca, Fince, İsveççe, Slovakça, Türkmence, Gagavuzca, Aymaraca ve Estoncada kullanılır ve bazılarında /æ/, bazılarında /ɛ/ sesini gösterir. Aynı ses Azericede Ə harfi ile, Norveççe, Danca, Faroece ve İzlandaca'da Æ harfi ile gösterilir.

Kullanımı

Fince, Türkmence ve Tatarca dillerinde Ä harfi daima /æ/ sesini temsil eder. Fincede ve Tatarcada alfabenin sonlarında, Z'den sonra, bulunur. Türkmencede alfabenin 6. harfi olarak E'den hemen sonra gelir. İsveççe ve Estoncada Ä harfi, bazen /æ/, bazen de /ɛ/ olarak okunur. Bu dillerde de, tıpkı Fincedeki gibi, Ä harfi Z'den sonra gelir. Almanca ve Slovakçada bu harf /ɛ/ sesini temsil eder. Ayrıca Kâzım Cömert Tokayev'in sunduğu Kazak Latin Alfabesi taslağında bu harf /æ/ sesini temsil etmek için kullanılmıştır. Birtakım Kiril alfabelerinde de bu harfin kullanıldığı görülmüştür.

Tarihi

Ortaya Çıkışı

Ä harfi, işaretsiz A harfinin üstüne Umlaut (¨) eklenerek elde edilmiştir. Umlaut işaretinin tarihi, matbaanın icat edildiği zamanlara dayanmaktadır. Alman matbaacılar, Almancada bulunan ae diyagrafını yerden tasarruf etmek için e'yi a'nın üstüne yazarak yazmaya başlamışlardır. O zamanlar baskın el yazısı olan Kurrentschrift [de]'te e harfi 2 çizgiden ibaret olduğundan, bu e harfi zamanla 2 çizgiye ve daha da sonra iki noktaya dönüşmüştür.

Yayılışı

İskandinav ülkeleri bu zamana kadar /æ/ sesini Æ harfi ile göstermekteydi. Ancak Almanya'da bu yazımın gelişmesinin ardından İsveç'te de bu stil benimsenmeye başlandı. O zamanlar İsveç hâkimiyetinde olan Finlandiya'da da /æ/ sesi aynı şekilde Ä ile gösterilmeye başlandı.

1928 yılında Türkiye Latin harflerine geçince /æ/ sesini Ä ile gösterilmesi öngörülmedi, yazımı fazla karıştırmamak için E ile gösterilmesi tercih edildi. Ancak Umlaut içeren diğer harfler (Ö ve Ü) benimsendiği için 1991'de SSCB yıkılınca bağımsız olan Türk devletlerinin bazıları, Latin alfabesine geçerken /æ/ için Ä harfini kullanma kararı aldılar.

Bilgisayar kodları


Karakter	Ä		ä
Unicode adı	LATIN CAPITAL LETTER A WITH DIAERESIS		LATIN SMALL LETTER A WITH DIAERESIS
Kodlamalar	Ondalık	Onaltılık	Ondalık	Onaltılık
Unicode	`196`	`U+00C4`^[1]	`228`	`U+00E4`^[2]

Ayrıca bakınız

ISO temel Latin alfabesi
Aa	Bb	Cc	Dd	Ee	Ff	Gg	Hh	Ii	Jj	Kk	Ll	Mm	Nn	Oo	Pp	Qq	Rr	Ss	Tt	Uu	Vv	Ww	Xx	Yy	Zz
Özel işaret almış A harfi ÁáÀàĂăẮắẰằẴẵẲẳÂâẤấẦầẪẫẨẩǍǎÅåǺǻÄäǞǟÃãȦȧǠǡĄąĀāẢảȀȁȂȃẠạẶặẬậḀḁȺⱥᶏ ɐ∀ İki nokta işaretini kullanan harfler ÄäËëḦḧÏïN̈n̈ÖöT̈ẗÜüẄẅẌẍŸÿ tarih • paleografi • türetimler • diyakritik • noktalama • rakamlar • harf listesi

Kaynakça

^ ""Ä" U+00C4 Latin Capital Letter with Diaeresis Unicode Character". 2018. 28 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Nisan 2021.
^ ""ä" U+00E4 Latin Small Letter A with Diaeresis Unicode Character". 2018. 1 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Nisan 2021.

Yazı sistemi, alfabe veya harf ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz.

[1] ""Ä" U+00C4 Latin Capital Letter with Diaeresis Unicode Character". 2018. 28 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Nisan 2021.

[2] ""ä" U+00E4 Latin Small Letter A with Diaeresis Unicode Character". 2018. 1 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Nisan 2021.

[1]

[2]